ستاره | سرویس سرگرمی – توانایی در به کار بردن ضرب المثل‌های فارسی و ایرانی به دانش ما از آنها بستگی دارد. در این مطلب تصمیم داریم تعریف کاملی از ضرب المثل را به همراه تاریخچه آن ارائه کنیم.
ضرب المثل چیست؟
ضرب‌المثل گونه‌ای از بیان محسوب می‌شود که معمولاً تاریخچه و داستانی پندآموز در پس بعضی از آنها نهفته است. بسیاری از این داستان‌ها از یاد رفته‌اند، و پیشینه برخی از امثال بر بعضی از مردم روشن نیست؛ بااین‌حال، در سخن به‌کار می‌رود. شکل درست این واژه «مَثَل» است و ضرب در ابتدای آن اضافه است. به عبارت دیگر، «ضرب المثل» به معنای مَثَل زدن (به فارسی: داستان زدن) است.
زبانشناسان هنوز نتوانسته اند تعریف مشخصی از ضرب المثل ارائه کنند. با این حال، تعریفی که فردریش سیلر ارائه کرده را می‌توان معروف‌ترین تعریف از ضرب المثل دانست. او می‌گوید:
ضرب المثل سخنان برجسته، روشن و پند آمیز و مستقل که در زبان مردم رایج است. در واقع ضرب المثل سخن کوتاه و مشهوری است که به قصه ای عبرت آمیز اشاره می کند
تاریخچه ضرب المثل
در مورد پیدایش و رواج امثال و اصطلاحات مثلی هیچ گونه اطلاعی در دست نیست. جملاتی که امروزه به عنوان امثال و حکم شناخته شده و در تکلم عموم جاری است، ابتدا گفتار لحظه‌ای و ترواش برق‌آسای اندیشه انسان سخن‌گو بوده که به لحاظ مؤثر بودن، دقیق بودن و دلنشین بودن آن در ذهن شنونده حک و سپس تکرار شده است. اولین گوینده یک عبارت مثلی به همان اندازه ناشناس است که گویندگان و نویسندگان اشعار فولکلوریک و اساطیر باستانی.
ضرب المثل های ملل و گویش‌های مختلف
ضرب‌المثل منحصر به زبان فارسی نیست و در همه زبان‌ها وجود دارد. از این جمله می‌توان به ضرب المثل انگلیسی، ضرب المثل چینی، ضرب المثل ژاپنی و…اشاره کرد.علاوه براین، گویش‌های دیگر در یک زبان نیز ضرب المثل‌های مخصوص به خودشان را دارند. به عنوان مثال، در کشور ایران، بیش از ۴۰ ضرب المثل ترکی و ضرب المثل کردی نیز داریم که با انواع فارسی آن متفاوت است.
ضرب المثل فارسی
~~✦✦~~✦✦~~✦✦~~
۲. از کوزه همان برون تراود که در اوست
گفتار و رفتار هر کس بر اساس ذات و درونیات اوست.
~~✦✦~~✦✦~~✦✦~~
۴. آسه برو آسه بیا که گربه شاخت نزند
یعنی برای آن که آسیبی متوجه تو نشود، نباید جلوی چشم دیگران عرض اندام کنی.
~~✦✦~~✦✦~~✦✦~~
بیشتر بخوانید: مجموعه کامل ضرب المثل های فارسی با معنی (بر اساس الفبا)
ضرب المثل انگلیسی
Rome was not built in a day
رم یک روزه ساخته نشد. (گر صبر کنی ز غوره حلوا سازی.)
~~✦✦~~✦✦~~✦✦~~
You saw nothing, you heard nothing
تو هیچ چیز ندیدی. تو هیچ چیز نشنیدی. (شتر دیدی ندیدی.)
~~✦✦~~✦✦~~✦✦~~
The early bird catches the worm
اولین پرنده کرم را به دست می‌آورد. (سحر خیز باش تا کامروا باشی.)
~~✦✦~~✦✦~~✦✦~~
Don`t bite off more than you van chew
(لقمه بزرگ تر از دهانت برندار.)
~~✦✦~~✦✦~~✦✦~~
As you make your bed, you must lie on it
همان طور که رخت خوابت را مرتب کردی باید بر آن بخوابی. (خود کرده را تدبیر نیست یا از ماست که بر ماست.)
بیشتر بخوانید: ۳۹ ضرب المثل انگلیسی مشهور با معادل و معنای فارسی
ضرب المثل چینی
۱. در حالی که بر خرت سوار هستی، به اسب هم نگاهی بینداز
یعنی به آنچه داری قانع باش؛ ولی در عین حال به پیشرفت هم فکر کن و به دنبال کسب شرایط بهتر هم باش.
~~✦✦~~✦✦~~✦✦~~
۲. یک فضله موش یک کاسه فرنی برنج را از بین می‌برد.
یعنی یک چیز بد و نادرست وقتی در یک مجموعه قرار بگیرد، همه را تباه می‌کند. مثلا یک انسان فاسد می‌تواند روی اخلاق جماعتی از انسان‌ها تأثیر مخرب داشته باشد.
~~✦✦~~✦✦~~✦✦~~
۳. سی سال رود شرقی، سی سال رود غربی
یعنی شانس مسیر زندگی انسان را در طول زمان تغییر می‌دهد.
~~✦✦~~✦✦~~✦✦~~
۴. ثروت انسان به سه نسل بعدی منتقل نمی‌شود.
یعنی هر کسی باید برای به دست آوردن پول خودش تلاش کند.
~~✦✦~~✦✦~~✦✦~~
۵. اگر یک سال موفقیت می‌خواهی دانه بکار. اگر ده سال موفقیت می‌خواهی درخت بکار. اگر صد سال موفقیت می‌خواهی مردم را پرورش بده.
این ضرب المثل به لزوم توجه به نیروی انسانی کشور و تربیت انسان‌ها می‌پردازد.
بیشتر بخوانید: ۳۰ ضرب المثل چینی با معنی و مفهوم
ضرب المثل فرانسوی
ترجمه: دیر رسیدن بهتر از هرگز نرسیدن است
~~✦✦~~✦✦~~✦✦~~
Fou advise bien une sage
ترجمه: عاقل ممکن است از دیوانه پند بگیرد..
~~✦✦~~✦✦~~✦✦~~
Petit a petit, l’oiseau fait son nid
ترجمه: کمی طول می‌کشد تا پرنده لانه‌اش را بسازد.
~~✦✦~~✦✦~~✦✦~~
Qui n’avance pas, recule
ترجمه: کسی که گام بر نمی‌دارد، همیشه عقب است.
~~✦✦~~✦✦~~✦✦~~
Un tiens vaut mieux que deux tu l’auras.
ترجمه: يک پرنده در دست، بهتر از دو پرنده در شاخ و برگ. (نظیر: سرکه نقد به از حلوای نسیه.)
بیشتر بخوانید: ۵۹ ضرب المثل فرانسوی با ترجمه، آسان و کاربردی
ضرب المثل ترکی
کاسیب گییسه دییه رلر هاردان تاپدین، دولتدی (دولتلی) گییسه دییه رلر مبارکدیر
آدم فقیر اگر چیز نوی بپوشد میگویند از کجا پیدا کردی؟ آدم پولدار اگر لباس جدیدی بپوشد، میگویند مبارک باشد.
~~✦✦~~✦✦~~✦✦~~
یلی یانان، یوغوردی پوفلییه پوفلییه ییه ر
کسی که زبانش سوخته، حتی ماست را فوت می‌کند و می‌خورد، یعنی اگر کسی از نتیجه یک کار ضرری دیده باشد، دفعه بعد قبل از این که چنین کاری انجام دهد، چندین بار فکر می‌کند که آیا این کار درست است یا نه.
~~✦✦~~✦✦~~✦✦~~
ضرابخانا آچمامیشام
ضرابخانه باز نکرده‌ام. (سر گنج ننشستم)
~~✦✦~~✦✦~~✦✦~~
ریحان مرزه کردیسینه گتمیرکی
به کرت و باغچه ریحان مرزه که نمی‌رود. یعنی: این کار مشکلاتی هم دارد، جشن و ضیافت که نیست.
~~✦✦~~✦✦~~✦✦~~
لای لای بیلیرسن نیه یاتمیرسان؟
اگر لالایی بلدی چرا خوابت نمی‌برد؟
بیشتر بخوانید: بیش از ۴۰ ضرب المثل ترکی مشهور با معادل و معنی آنها
ضرب المثل ژاپنی
۱. قورباغه، قورباغه به وجود می‌آورد. (نظیر: گندم از گندم بروید جو ز جو)
~~✦✦~~✦✦~~✦✦~~
۲. اگر فریاد بزنی به صدایت گوش می‌دهند و اگر آرام بگویی به حرفت گوش می‌دهند. قدرت کلماتت را بالا ببر نه صدایت را.
~~✦✦~~✦✦~~✦✦~~
۳. وقتی از اخلاق یک فرد سر در نمی‌آوری به دوستانش نگاه کن.
~~✦✦~~✦✦~~✦✦~~
۴. اگر از کسی متنفری بگذار زنده بماند.
~~✦✦~~✦✦~~✦✦~~
۵. کسی که پول می‌دزد اعدام می‌شود؛ اما کسی که زمین می‌دزدد، شاه می‌شود.
~~✦✦~~✦✦~~✦✦~~
۶. این مرغ است که به خروس می‌گوید آواز بخواند.
بیشتر بخوانید: بیش از ۱۰۰ ضرب المثل ژاپنی با معنی و معادل فارسی
ضرب المثل بختیاری
۱. آدمی که مالس اِره، ایمونس هم اِره.
کنایه از اینکه کسی که مالش به سرقت برود، ممکن است با مظنون شدن به این و آن، ایمانش هم از دست برود
معنی: جوجه‌ای که تخمگذار شد، همسن مادرش است.
کنایه از: فرزندی که ازدواج کرد و بچه به دنیا آورد، همسن پدر و مادرش شده است.
معنی: میگن گرگ زد به گله میگویند از خوبی سگ مان است
کنایه‌ای بی پرده وسریع از بی مسئولی کسی یا کسانی است که عهده دار وظیفه‌ای باشند، ولی به وظیفه خود به درستی عمل نمی‌کنند.
معنی: آسیاب در می‌آورد (تولید می‌کند)، آسیابان (لوینه) می‌بلعد. (مصرف می‌کند).
این مثل را بیشتر در مورد تولید کنندگان و نان آوران خانه بکار می‌برند، زمانیکه مصرف کنندگان، رعایت اندازه و اعتدال را ننمایند.
معنی: کدخدائی سیاست و کیاست می‌خواهد و دوم کرم و بخشش (توجه به معیشت مردم)
این ضرب المثل در کفتگو‌ها به کسانی اشاره می‌گردید که در پست و مقام داده شده به آنها لیاقت و درایت کافی را نداشتند.
معنی: اگر پیراهنم پاره شد. اصلم نپرید (از بین نرفت).
این ضرب المثل بیانگر این نکته است که فقر و تنگدستی، اصالت خانوادگی و ارزش‌های اصیل را از بین نمی‌برد.
۱. المعيدي تسمع به خير من أن تراه
(نظیر: آواز دهل شنيدن از دور خوش است.)
~~✦✦~~✦✦~~✦✦~~
۲. عند الشدائد تعرف الإخوان.
ترجمه: برادران در سختی ها شناخته می شوند. (نظیر: دوست آن باشد كه گيرد دست دوست در پريشان حالي و درماندگی)
~~✦✦~~✦✦~~✦✦~~
۳. السكوت أخو الرّضا.
ترجمه: سکوت برادر رضایت است. (نظیر: سكوت علامت رضاست.)
~~✦✦~~✦✦~~✦✦~~
۴. القلب یهدی إلی القلب.
(نظیر: دل به دل راه دارد.)
~~✦✦~~✦✦~~✦✦~~
۵. لا تکن رطبا فتعصر ولا یابسا فتکسر.
ترجمه: نه زیاد نرم باش نه تندخو.
بیشتر بخوانید:۵۶ ضرب المثل عربی به همراه معنی و معادل فارسی
ضرب المثل کردی
معادل فارسی: این مثل در فارسی به صورت دوری و دوستی به کار می‌رود.
معادل فارسی: هر سخن جایی و هر نکته مکانی دارد.
معنی: روباه دستش به انجیر نمی‌رسد می‌گوید نارس است.
معادل فارسی: گربه دستش به گوشت نمی‌رسه میگه بو میده.
بیشتر بخوانید:۵۴ ضرب المثل کردی به همراه معنی
ضرب المثل افغانی
۱. آب از سر بند بسته می‌شود
معنی: باید هر اصلاحی را از مبدا و منشا آن انجام داد.
~~✦✦~~✦✦~~✦✦~~
۲. آو طرف آو ریز خو موره
معنی: آب به طرف آبریز خود می‌رود.
~~✦✦~~✦✦~~✦✦~~
بیشتر بخوانید:۳۰ ضرب المثل افغانی با معنی
سخن پایانی
در این مطلب، سعی کردیم تعریف کاملی از ضرب المثل به همراه تاریخچه‌ای از آن را بیان کنیم. پایان از شما دعوت می‌کنیم تا نگاهی به بیش از ۶۰ ضرب المثل خنده دار فارسی با معنی و مفهوم آنها نیز بیاندازید. لطفا اگر در باب ضرب المثل‌ها و ریشه و منشاء آنها مطالبی در دست دارید در قسمت نظرات برای ما ارسال کنید.
