آشنایی با رتیل؛ زیستگاه، گونه‌های آن و خطر نیش رتیل‌ها

واژه رتیل، نام عمومی گروهی از عنکبوتیان (از راسته Solifugae) است که با عنکبوت‌ها تفاوت‌های بارزی دارند. رتیل معمولاً روی بدن و پاهای عقبی خود، خز نرمی دارد که آن را از سایر عنکبوت‌ها متمایز می‌کند، بنابراین می‌توانید آن‌ها را بدین وسیله تشخیص دهید. 

رتیل عنکبوت چاق و پشمالویی است که نسبت به سایر عنکبوت‌ها بزرگ‌تر بوده و ترس بیشتری در افراد ایجاد می‌کند. برخلاف تصور عموم مردم، نیش این حشره به ‌اندازه عنکبوت بیوه سیاه، خطرناک نیست. اگرچه نباید همه رتیل‌ها را ایمن در نظر گرفت، اما برخی از افراد، رتیل را به شکل حیوان خانگی نگه می‌دارند. به‌هرحال آنچه که مسلم است این است که بعد از هر گزشی توسط رتیل، بیمار باید نزد پزشک برود.

 

مشخصات ظاهری رتیل

این حیوان در رنگ‌های متنوعی وجود دارد که شامل زرد، زرد تیره، قهوه‌ای کم رنگ، خرمالویی تیره و سیاه می‌شود. پشم آن گاهی بسیار کوتاه و گاهی کمی بلند است.

 

 

اندازه رتیل

برخی از رتیل‌ها کوچک هستند و بیشتر از ۲ تا ۴ سانتی‌متر رشد نمی‌کنند، اما برخی دیگر، رتیل‌هایی هستند که تا ۱۹ سانتی‌متر رشد می‌کنند که واقعاً حیوانات ترسناکی به نظر می‌رسند!

 

زیستگاه و طول عمر رتیل

رتیل‌ها عموماً در مناطق بیابانی و نقاط گرمسیر وجود دارند. زیستگاه آن‌ها اغلب در مناطقی با دمای معتدل و گرم است و با هوای سرد میانه خوبی ندارند.

به طور معمول نوع ماده تا ۱۲ سال می‌توانند عمر کنند، اما رتیل‌های نر پس از جفت گیری، در حدود پنج سالگی می‌میرند. به همین سبب اغلب رتیل‌های ماده بزرگ‌تر از نرها هستند.

 

انواع گونه‌های رتیل

بسیاری از کارشناسان معتقدند که رتیل‌ها را نباید نوعی عنکبوت نامید، زیرا رتیل‌ها خود گروهی جداگانه هستند که به ۱۲ گروه مختلف تقسیم می‌شوند و حدود ۷۵ گونه دارند. هر کدام از رتیل‌ها خصوصیت متفاوتی داشته و البته هر کدام خطرات خاص خود را دارند. برخی از رتیل‌ها کوچک و برخی بزرگ هستند. 

رتیل‌هایی که در ایران بیشتر شناخته شده‌اند، شامل موارد زیر می‌شوند:

• رﺗﻴﻞ ﻗﺮﻣﺰ رﻧﮓ
• رتیل ﺳﻴﺎه ﺮﻧﮓ
• رتیل ﺧﺎﻟﺪار (با خال‌های ﺳﻴﺎه و ﺳﻔﻴﺪ)
• رﺗﻴﻞ ﺳﻔﻴﺪ با ﺷﻜﻢ ﮔﺮد و دﻫﺎن ﻛﻮﭼک
• رتیل درخشان (ﭘﺸﺖ ﻛﻮژ اﺳﺖ و خط‌هایی درﺧﺸﺎن ﺑﺮ ﭘﺸﺖ دارد)
• رﺗﻴﻞ زرد ﭘﺮز و ﻛﺮﻛﺪار
• رﺗﻴﻞ انگوری (رﻧﮓ ﻣﺎﻳﻞ ﺑﻪ ﺳﻴﺎه و ﺑﻪ اﺻﻄﻼح اﻧﮕﻮری ﻛﻪ دﻫﺎﻧﺶ در وﺳﻂ ﺳﺮ قرار دارد، ﭘﺎﻫﺎی ﻛﻮﺗﺎه ﻣﺘﻤﺎﻳﻞ ﺑﻪ ﻋﻘﺐ دارد و وﻗﺘی ﺑﺨﻮاﻫﺪ ﻧﻴﺶ ﺑﺰﻧﺪ ﺑﺮ ﭘﺸﺖ می‌خوابد و ﻛﻤی مایع‌ می‌پراند، اما نیش آن کشنده نیست)
• رﺗﻴﻞ ﻣﻮرﭼﻪ ﺳﺎن (ﮔﺮدﻧﺶ ﻗﺮﻣﺰ، ﺳﺮش ﺳﻴﺎه و ﭘﺸﺘﺶ ﺳﻔﻴﺪ خال‌دار و ﺑﻪ رنگ‌های ﻣﺨﺘﻠﻒ اﺳﺖ)
• رﺗﻴﻞ الاکلنگی
• رﺗﻴﻞ زﻧﺒﻮری (شبیه به زﻧﺒﻮر ﺳﺮخ)
• رتیل‌های استرالیایی
• رﺗﻴﻞ گاودانه‌ای (ﭼﻮن ﺑﺴﻴﺎر کوچک ﮔﺮد ﮔﺎوداﻧﻪ ﻣﺎﻧﻨﺪ اﺳﺖ اﻳﻦ اﺳﻢ را ﺑﺮاﻳﺶ برگزیده‌اند. دﻫﺎن ﻛﻮﭼک، ﺷﻜﻢ ﺳﺮخ ﻣﺎﻳﻞ ﺑﻪ زرد و دﺳﺖ و ﭘﺎﻫﺎی ﺳﻔﻴﺪ و ﭘﺮ از ﻛﺮک دارد)
• رﺗﻴﻞ ﻣﺼﺮی (شکم‌گنده، ﺳﺮ ﺑﺰرگ)
• رتیل مدیترانه‌ای

 

 

پدیده هم نوع خواری رتیل

رتیل‌های ماده پس از تماس با رتیل‌های نر، او را نمی‌خورند. نوع ماده، به ندرت اولین رتیل نر را که برای جفت گیری نزد او می‌آید می‌خورد. اما پس از اینکه رتیل ماده اولین جفت گیری خود را انجام داد، هر رتیل نر دیگری که برای عشق ورزی نزد او می‌آید، می‌تواند خورده شود.

در مطالعه‌ای که توسط دانشمندان اسپانیایی انجام شد، حدود یک سوم رتیل‌های ماده را بررسی کردند و مشخص شد که رتیل‌های ماده حداقل یکی از رتیل‌های نر را که داوطلب جفت گیری بودند خوردند!

البته بهتر است بدانید که همه انواع رتیل ماده، یک گونه را نمی‌خورند و فقط گونه‌های خاصی آن گونه را می‌خورند. 

جالب است بدانید که رتیل‌های ماده همگن، زودتر از سایر همتایان خود تخم می‌گذارند و بچه‌های آن‌ها زودتر رشد می‌کنند و تخم‌های بیشتری می‌گذارند.

پدیده هم نوع خواری برای دانشمندان یک معما باقی مانده، اما آنچه واضح است این است که یکی از دلایل اصلی هم نوع خواری تمام شدن منابع غذایی این گونه حیوانات است. یکی دیگر از علل هم نوع خواری در حیوانات، تولد نوزادان ضعیف یا ناتوان است که والدین آن‌ها انتظار زنده ماندن آن‌ها را ندارند. بنابراین رتیل‌ها، بچه‌های خود را نیز می‌خورند. رتیل با خوردن نوزاد ضعیف و درمانده، هم خودش را تغذیه می‌کند و هم او را از ادامه زندگی دردناکش نجات خواهد داد.

 

خطر نیش رتیل برای انسان

هنگامی که رتیل‌ها احساس ناامنی می‌کنند، به همه چیز اطراف خود حمله می‌کنند و گاز می‌گیرند. در صورتی که رتیل جزء گونه‌های نیش‌دار باشد، نیش می‌زند.

نیش رتیل زیر شکمش قرار گرفته است. بسیاری از مردم فکر می‌کنند که نیش رتیل کشنده یا فلج کننده است، که فقط یک تصور اشتباه است. ممکن است بعد از نیش خوردن، متوجه شوید که ناحیه گاز گرفته شده توسط رتیل، خونریزی هم می‌کند. بیشتر اوقات این موضوع به دلیل نیش رتیل است، زیرا این موجود بدن حساسی دارد و اگر حتی برای مدت کوتاهی آن را لمس کنید، شروع به گاز گرفتن همه چیز اطراف خود می‌کند. 

حال نکته مهم این است که رتیل‌ها غدد سمی ندارند که فکر کنید از نیش آن‌ها می‌میرید؛ رتیل‌ها برای خوردن حشراتی که در اطراف منابع نوری جمع شده‌اند به سراغ این منابع نوری می‌روند و در صورت احساس خطر ممکن است از ارتفاع بیافتند و فردی را گاز بگیرند اما باز هم نیش آن‌ها کشنده نیست.

 

 

در صورت گزیدگی توسط رتیل

رتیل‌ها به ندرت به انسان حمله می‌کنند، اما نیش آن‌ها دردناک است و هیچ‌کس دوست ندارد گزیده شود. از آنجایی که نیش رتیل می‌تواند باعث آلرژی، حالت تهوع و سرگیجه شود، بهتر است آن‌ها را از خانه خود دور نگه دارید. اما در صورت گزیدگی توسط هر نوع رتیلی، قبل از رسیدن بیمار به بیمارستان، باید او را به پشت بخوابانید، روی او پتو بگذارید، ناحیه گاز گرفته شده را زیر سطح قلب قرار دهید و محل گزش را با آب و صابون بشویید.

 گاهی اوقات نیش رتیل باعث ایجاد حساسیت می‌شود. در این صورت محل گزش باید با محلول یا پماد ضد حساسیت آغشته شود.

 

صدای‌های ترسناک رتیل

صدای رتیل بیشتر در نوع رتیل استرالیایی شنیده می‌شود. رتیل استرالیایی به عنکبوت‌های سوت زن، پارس کننده یا پرنده‌خوار نیز معروف است. این صداها هنگام تهدید از رتیل خارج می‌شود؛ در واقع رتیل احساس خطر کرده و صدایی که از او خارج می‌شود، آن را بسیار ترسناک می‌کند. 

طول بدن بزرگ‌ترین رتیل استرالیایی به ۶ سانتی‌متر می‌رسد و پاهایی که در صورت باز شدن به ۱۶ سانتی‌متر خواهد رسید. دو نیش چنگک مانند در جلوی دهان این رتیل‌ها قرار دارد که بیش از یک سانتی‌متر طولشان است. این حیوانات بدن بزرگ و سنگین با طیف رنگی از قهوه‌ای تیره تا زرد کم رنگ دارند که اغلب با درخشندگی نقره‌ای پوشیده شده‌اند.

 

تغذیه رتیل

رتیل‌ها رژیم غذایی ساده‌ای دارند. آن‌ها عموماً از حشرات، مارمولک‌ها، قورباغه‌ها، ماهی‌ها و دیگر عنکبوت‌ها تغذیه می‌کنند. رتیل‌ها عموماً حشره خوار هستند، اما توجه داشته باشید که حیوانات فرصت طلبی هستند؛ یعنی اگر فرصت داده شود مارها، پرندگان و پستانداران کوچک را نیز شکار می‌کنند. 

می‌توان گفت، جیرجیرک‌ها به طور کلی رژیم غذایی اصلی رتیل‌ها هستند.

 

تولید مثل رتیل

رتیل‌ها در حفره‌های زمینی شروع به لانه ‌سازی می‌کنند و رتیل‌های ماده بیشتر وقت خود را در لانه می‌گذرانند. به طور معمول ۲ هفته پس از جفت‌گیری (معمولاً این عمل در جلوی ورودی لانه انجام می‌شود)، رتیل ماده در حدود ۵۰ تخم می‌گذارد. نوزادان مدتی در کنار مادر می‌مانند و سپس لانه را ترک کرده و در لانه‌های جدید به زندگی خود می‌پردازند.

 

سخن پایانی

رتیل‌ها از دسته عنکبوت‌ها هستند که خود انواع مختلفی دارند. برخی از آن‌ها داری نیش سمی هستند و برخی دیگر خطری ندارند. نیش برخی از آن‌ها می‌تواند تنها منجر به بروز حساسیت شود. اما در هر صورت در زمان گزیده شدن توسط رتیل، باید به پزشک مراجعه کرد. 

امیدواریم از این مطلب استفاده لازم را برده باشید. اگر به دنیای حیوانات علاقه دارید، توصیه می‌کنیم با مشخصات مار زنگی نیز در ستاره آشنا شوید. 

فراموش نکنید نظرات و پیشنهادهای خود را در پایین همین مطلب با ما در میان بگذارید.