شلغم گیاهی است با نام علمی “Brassica napus” و نام عمومی “turnip” که از خانواده شب بو است. قسمت مورد استفاده شلغم، ریشه متورم آن است که در ایران به نام شلغم مشهور است. گیاهی به رنگ سبز و سفید و یا بنفش که برگ‌هایی ناصاف با بریدگی‌های زیاد دارد. ریشه شلغم غده‌ای و به شکل گرد و یا دراز به رنگ سفید با لکه‌های بنفش می‌باشد. شلغم از نظر دارا بودن ویتامین و خواص معدنی، ارزش بسیار زیادی دارد، همچنین از لحاظ سایر ویژگی‌های غیر غذایی نیز سرآمد بوده و جزو سبزیجات مهم و مفید محسوب میشود.
خواص شلغم
به‌علاوه برگ‌های شلغم به عنوان منبعی فوق‌العاده از آنتی‌اکسیدان قوی ویتامین C می‌باشد که در برابر شکل‌گیری رادیکال‌های آزاد که از دلایل شناخته شده سرطان هستند، مقاومت می‌کند.
سلامت قلب و کاهش کلسترول: شلغم دارای خاصیت ضد التهابی است و از حملات قلبی و بیماری‌های قلبی پیش‌گیری می‌کند. شلغم همچنین می‌تواند به کاهش کلسترول خون کمک کند. این گیاه حاوی مقادیر بسیار زیادی از فولات و ویتامین B است که این مواد برای سلامت قلب و عروق حیاتی هستند.
مصرف برگ شلغم و سلامت گوارش: شلغم دارای مقدار زیادی فیبر می‌باشد که این میزان فیبر، به حفظ سلامت دستگاه گوارش بدن کمک می‌کند. تحقیقات نشان می‌دهد که گلوکوزینولات ممکن است به فرآیند باکتری‌های معده مانند هلیکوباکتر پیلوری کمک کند. برگ‌های شلغم همچنین سرشار از فیبر و حاوی مقادیر زیادی آب هستند که مانع از یبوست شده، عمل دفع را تنظیم می‌کنند و به حفظ سلامت سیستم گوارش کمک شایانی می‌نمایند.
سلامت استخوان‌ها با مصرف شلغم: شلغم یک منبع غنی از کلسیم، پتاسیم و مواد معدنی ضروری برای رشد استخوان‌هاست که به جلوگیری از بیماری‌های استخوان مانند پوکی استخوان کمک می‌کند.
بهبود وضعیت خواب و خلق‌وخو با مصرف شلغم: کولین ماده مغذی و مفیدی است که در برگ‌های شلغم وجود داشته و به خواب، تحرک ماهیچه‌ها، یادگیری و حافظه کمک می‌کند. کولین موجود در شلغم به حفظ ساختار غشای سلولی کمک کرده و به ارسال سیگنال‌های عصبی یاری می‌رساند. این ماده موجب سهولت جذب چربی شده و التهابات مزمن را کاهش می‌دهد.
علاوه بر این، فولیت موجود در برگ‌های شلغم، با پیش‌گیری از تشکیل اسیدهای آمینه غیر پروتئینی موسوم به “homocysteine” در بدن، به درمان افسردگی کمک می‌کند که مانع از رسیدن خون و دیگر مواد مغذی به مغز میشود. با دخالت در چرخه تولید میزان افراطی “homocysteine” باعث ترشح هورمون‌های مفیدی مانند سرتونین، دوپامین و نورپینفرین خواهید شد که نه تنها موجب بهتر شدن خلق و خو میشود بلکه کیفیت خواب و اشتها را نیز بهبود می‌بخشد.
یک باور غلط درباره خواص شلغم
مضرات شلغم
- در صورتی که از قرص‌های رقیق‌کننده خون مانند کومادین (وارفارین) استفاده می‌کنید، نباید به‌طور ناگهانی مصرف مواد غذایی حاوی ویتامین K که موجب غلظت خون می‌شوند را در برنامه غذایی خود کم یا زیاد نمایید.
- در صورت نگهداری شلغم در شرایط نامناسب، ممکن است آب آن که حاوی نیترات است به جایگاه مناسبی برای تجمع باکتری‌ها تبدیل بشود. یعنی نیترات را به نیتریت تبدیل کرده و مملو از آلودگی بشود.
- اگر از بیماری‌های قلبی عروقی یا مشکلات مشابه رنج می‌برید، پیش از آغاز رژیم غذایی سرشار از نیترات با پزشک خود مشورت کنید. رژیم غذایی سرشار از نیترات با داروهای خاصی همچون نیترات‌های آلی یا داروهای نیتریت که برای آنژین، فشار خون بالای شریان ریوی، اختلالات جنسی استفاده میشود، فعل و انفعالات منفی نشان می‌دهد.
کدام روش بهتر است: بخارپز یا آب پز؟
برای درمان سرماخوردگی مصرف مایعات گرم، انواع سوپ و آش توصیه میشود که در این میان، شیر گرم و چای تاثیر بیشتری داشته و خوردن برخی میوه‌ها نیز به دلیل وجود ویتامین‌های مختلف در تقویت سیستم ایمنی مؤثر هستند.
افرادی که بیش از دیگران میوه مصرف می‌کنند، کمتر دچار سرماخوردگی می‌شوند. مصرف شلغم نیز در دوران سرماخوردگی شدیدا توصیه میشود و بخور آن هم برای بازشدن سینوس‌ها و رفع گرفتگی بینی مؤثر است.
بهترین روش برای تهیه شلغم که ویتامین و خواص درمانی آن را حفظ کند، بخارپز کردن آن است. در این صورت تمام خواص درمانی شلغم حفظ خواد شد. در حقیقت این روش در مقایسه با آبپز شدن شلغم بهتر است زیرا هنگام آبپز شدن بخشی از خواص درمانی شلغم که مانع از ابتلای مصرف‌کننده به سرطان میشود از شلغم خارج میشود.
مصرف انواع سبزی و میوه به ویژه به صورت پخته، کمک می‌کند تا سرماخوردگی زودتر رفع شود و طول دوره درمان کاهش یابد.
دیگر خواص درمانی شلغم
- شلغم دارای خواص درمانی فراوانی از جمله مدر بودن، حل کننده بعضی سنگ‌های ادراری، ضد التهاب مثانه و ضد نقرس می‌باشد.
- شلغم دارای ترکیبات گوگردی است و به همین دلیل دارای خاصیت ضد میکروب و ویروس نیز می‌باشد. پختن شلغم در مناطق سربسته باعث تبخیر مواد گوگردی آن و در نتیجه کاهش میکروارگانیزم‌های سرماخوردگی و آنفلوانزا میشود.
- مصرف خوراکی شلغم در زمستان در جلوگیری و درمان سرماخوردگی و آنفلوانزا موثر می‌باشد.
- از شلغم میتوان محصولی تهیه نمود که به عنوان ضد سرفه و خلط آور بسیار مفید است. برای این کار باید شلغم را رنده کرده و هم وزن آن با عسل داخل ظرفی ریخته و بپزید. از این مخلوط می توان روزی چندین مرتبه و هر وعده یک قاشق غذاخوری مصرف نمود. این مخلوط برای کودکان نیز مفید می‌باشد.
- یکی دیگر از خواص شلغم، خاصیت برطرف‌کنندگی سرفه، نرم‌کنندگی سینه، معده و روده‌هاست.
- شلغم اشتها را تحریک می‌کند و سرشار از ویتامین‌های آ،ب، ث است.
- ویتامین آ موجود در شلغم نور چشم را زیاد و قوه بینایی را زیاد می‌کند و درمان کننده شب‌کوری است.
- مقاومت پوست و مخاط در برابر میکروب‌ها مخصوصا ویروس سرماخوردگی و جذام زیاد می‌کند.
- در شلغم گوگرد وجود دارد که این ماده به کمک ویتامین آ سنگ‌های مثانه، کلیه و کبد را خرد و از پیدایش آنها جلوگیری می‌کند.
- ویتامین ب موجود در شلغم درمان کم‌خونی است.
- ویتامین “ث” موجود در آن ضد خون‌ریزی است و خستگی را برطرف می‌کند. ویتامین “ث” ضد سرماخوردگی است و مانند پنیسیلین، میکروب‌کش قوی می‌باشد.
- شلغم برای افرادی که معده ضعیف دارند دیر هضم و نفاخ است و هرچه کوچکتر باشد و بهتر پخته شود این عیب در آن کمتر است.
