آشنایی با گنجشک ها؛ زیستگاه، مشخصات ظاهری و انواع آن

گنجشک‌ها از آشناترین و رایج‌ترین پرندگان جهان هستند. دانستن اینکه خصوصیات گنجشک چگونه است، این پرنده زیبا در چه جغرافیایی زندگی می‌کند و ویژگی‌های منحصربه‌فرد آن چه می‌باشد از مطالبی است که در این مقاله باهم مرور خواهیم نمود. با ما تا انتها بمانید تا با گنجشک‌ها به‌خوبی آشنا شوید.

 

انواع گنجشک ها

اصطلاح گنجشک طیف وسیعی از پرندگان نسبتاً کوچک و عمدتاً قهوه‌ای مات را در برمی‌گیرد. درحالی‌که بسیاری از این پرندگان کلمه گنجشک را در نام‌های رایج خود گنجانده‌اند، انواع دیگر گنجشک‌ها با نام‌های buntings ،towhees و juncos شناخته می‌شوند. درواقع، ده‌ها گونه مختلف این نوع پرنده در سراسر جهان وجود دارد. درک این که چگونه این پرندگان کوچک باهم مرتبط هستند و چه شباهت‌هایی باهم دارند برای درک منحصربه‌فرد بودن آن‌ها در دنیای پرندگان مفید است.

 

 

مشخصات ظاهری گنجشک‌ها

مانند همه انواع پرندگان، گنجشک‌ها دارای ویژگی‌های فیزیکی خاصی هستند. ویژگی مشترک در بین همه این نوع پرندگان این است که همه آن‌ها پرندگان رهگذر (پرنده‌های آوازخوان) هستند و ویژگی‌های آن‌ها به شرح زیر است:

١. اندازه

اکثر گونه‌های این نوع پرنده نسبتاً کوچک هستند و اندازه آن‌ها از ١٠ تا ٢٠ سانتی‌متر متغیر است، اگرچه ١٢ تا ١٨ سانتی‌متر رایج‌ترین محدوده برای اندازه آن‌ها می‌باشد. شایان‌ذکر است که اندازه سر نسبت به‌اندازه بدن یا طول دم تفاوت‌های فاحشی دارند.

٢. پر

بیشتر این پرندگان دارای پرهای خالدار قهوه‌ای هستند که برای آن‌ها به‌عنوان استتار برتر عمل می‌کند. آن‌ها اغلب دارای چندین علامت متمایز بر روی پر می‌باشند ازجمله راه‌راه یا رنگ‌های پررنگ که از رنگ ملایم بدن آن‌ها کاملاً متمایز است. علائم رنگی سیاه، زرد و شاه‌بلوطی پررنگ در بسیاری از گنجشک‌ها رایج است.

٣. منقار

منقار این پرنده نسبتاً کوتاه و ضخیم با شکل مخروطی است. این نوع منقار برای شکستن دانه‌هایی که منبع اصلی غذای این پرندگان هستند، عالی می‌باشد. برخی از گنجشک‌ها دارای نوک‌های خاکستری یا سیاه‌رنگ هستند و برخی دیگر دارای نوک‌های زرد کم‌رنگ یا صورتی می‌باشند.

 

ویژگی های رفتاری گنجشک ها

این نوع پرندگان علاوه بر ویژگی‌های ظاهری یکسان در برخی از رفتارها نیز مشترک هستند. ویژگی‌های رفتاری مشترک گنجشک‌ها عبارتند از:

١. گله

مانند بسیاری از پرندگان آوازخوان، این پرندگان منفرد هستند یا در طول فصل تولیدمثل (بهار و تابستان) فقط به‌صورت جفت یا گروه‌های خانوادگی یافت می‌شوند. بااین‌حال، در پاییز و زمستان، آن‌ها گله‌های مخلوطی از گونه‌های مختلف گنجشک را تشکیل می‌دهند و حتی ممکن است با برخی از پرندگان کوچک دیگر مانند رن یا جوجه‌ها ادغام شوند.

٢. جست‌وجوی علوفه

این نوع پرنده‌ها در هنگام جست‌وجوی غذا در میان علوفه، عمدتاً روی زمین یا محل‌های کم‌درخت یا با پوشش درختچه‌ای تغذیه می‌کنند. آن‌ها اغلب از بستر برگ‌ها برای یافتن دانه‌ها و حشرات استفاده می‌نمایند و بسیاری از گونه‌های گنجشک هنگام تغذیه با هر دو پا خراش ایجاد می‌کنند. این خراش صدایی ایجاد می‌کند که می‌تواند به پرنده‌ها کمک کند گنجشک‌ها همدیگر را در بیشه‌های متراکم یا بوته‌ها پیدا نمایند.

٣. رژیم غذایی

این پرندگان عمدتاً دانه‌خوار هستند اگرچه برخی از حشرات را نیز مصرف می‌کنند. این امر به‌ویژه در طول بهار و تابستان که پروتئینِ حشرات برای رشد جوجه‌ها ضروری می‌باشد، صادق است. گنجشک‌ها بیشتر دانه‌های آفتابگردان روغنی سیاه، ارزن، ذرت ترک‌خورده، تکه‌های نان و طیف وسیعی از غذاهای دیگر را می‌خورند.

٤. الگوی پرواز

این پرندگان پروازهای سریع و چابکی دارند که در پرواز از یک سری ضربات سریع بال‌ها و به دنبال آن‌یک سرخوردن کوتاه با بال‌های تاشده برای ایجاد یک الگوی پروازی موج‌دار استفاده می‌کنند. به‌عنوان پرندگان دسته‌جمعی، ممکن است به‌راحتی در میان جمع ادغام شوند و ممکن هم هست در حین تغذیه مکرراً بین منبع غذایی و پناهگاه پرواز نمایند. مهم‌تر از همه، گنجشک‌ها پرندگانی هستند که با طیف گسترده‌ای از گونه‌های موجود در سراسر جهان سازگاری دارند.

 

 

تفاوت گنجشک نر و ماده چیست؟

تفاوت‌های عمیقی بین گنجشک نر و ماده وجود دارد که برای رمزگشایی این ویژگی‌های متمایز به هیچ تجهیزات پیچیده‌ای نیاز ندارید. در عوض، مشاهده‌ی ویژگی‌های فیزیکی و رفتار پرنده می‌تواند شما را راهنمایی کند.

در ناحیه سر قسمت بالای سر گنجشک نر خاکستری تیره با رگه‌هایی از شاه‌بلوطی است درحالی‌که سر ماده بیشتر به رنگ قهوه‌ای شبیه است. در قسمت گلو نیز گنجشک‌های نر نوار سیاهی در گلوی خود دارند، درحالی‌که گلوی ماده به رنگ قهوه‌ای کم‌رنگ است.

منقار پرنده را هم می‌توانید برای تشخیص بین نر و ماده بررسی کنید. در طول فصلِ تولیدمثل که برای گنجشک‌های خانگی از اواخر زمستان شروع می‌شود و تا بهار ادامه می‌یابد، منقار نر سیاه است درحالی‌که منقار ماده، سفید می‌باشد. در ماه‌های دیگر، منقار نر با ماده‌ها یکسان است. ازنظر رنگ پرنده نیز گنجشک نر دارای پرهای تیره‌تر و پرجنب‌وجوش‌تر از پرنده ماده است که دارای پرهای خاکستری مایل به قهوه‌ای مات می‌باشد.

به‌طورکلی گنجشک نر پرجنب‌وجوش بوده و بدنی چاق و سینه‌ای پر دارد. رنگ کلی آن‌ها قهوه‌ای پررنگ با پرهای سیاه و رگه‌هایی شاه‌بلوطی می‌باشد که باعث می‌شود به‌راحتی در میان ‌یک دسته عظیم گنجشک قابل‌ شناسایی باشند، اما ماده گنجشک بهتر از همتایان نر خود استتار می‌شود، ظاهر ظریف‌تری دارد و دارای رنگ‌های کم رنگ‌تری در قسمت‌های مختلف بدن خود است.

 

طول عمر گنجشک ها

رایج‌ترین گونه این پرنده یعنی گنجشک‌های خانگی معمولاً ٣ تا ۵ سال عمر می‌کنند. بااین‌حال، طول عمر گنجشک‌های جذاب دیگر بیشتر است و برخی از گونه‌های آن ممکن است حتی تا ٩ سال عمر نمایند. البته در حیات‌وحش، این پرندگان به دلیل عواملی مانند شکارچیان، بیماری‌ها، محیط‌زیست، انسان و گاهی خود گنجشک‌ها عمر کوتاه‌تری دارند.

 

 

زیستگاه این پرنده کجاست؟

گنجشک‌ها را می‌توان در همه قاره‌ها به‌جز قطب جنوب یافت و به‌طورکلی به دو خانواده اصلی تقسیم می‌شوند. این دو نوع عبارتند از:

١. نوع دنیای قدیم

این نوع پرنده گونه‌ای از فنچ‌های بافنده از خانواده Passeridae هستند و در اروپا، آسیا و آفریقا پراکنده می‌باشند. یکی از رایج‌ترین این نوع پرندگان، گنجشک خانگی است که یک گنجشک دنیای قدیم بوده و به‌طور گسترده در سراسر جهان شناخته ‌شده است. گنجشک‌های دیگر خانواده Passeridae عبارتند از:

• شاه‌بلوط
• واسپر
• سومالیایی
• سنگی

 

٢. نوع دنیای جدید

این نوع پرندگان در آمریکای شمالی و جنوبی رایج هستند و از ابر خانواده Emberizoidea به شمار می‌آیند. ده‌ها گونه گنجشک در این خانواده وجود دارد که همگی تفاوت‌های ظریفی در ظاهر، زیستگاه و محدوده دارند. برخی از آشناترین گونه‌ها عبارتند از:

• آواز
• باتلاقی
• صحرایی
• تاوی شرقی
• درختی

البته واقعیت این است که بسیاری از انواع این نوع پرنده را می‌توان تقریباً در هر زیستگاهی، از بیابان‌ها و علفزارهای خشک گرفته تا باتلاق‌ها، جنگل‌ها و حتی مناطق شهری پیدا کرد و در بالا تنها به زیستگاه برخی از انواع آن‌ها اشاره شد.

 

 

سخن آخر

گنجشک پرنده کوچک و جذابی است که گونه‌های مختلف آن در سراسر جهان به غیر از مناطق قطبی یافت می‌شوند. علی‌رغم جثه کوچکش توانایی انجام شگفتی‌ها را دارد. این پرنده نمادی از قدرت، خلاقیت و توانایی زندگی اجتماعی می‌باشد. علاوه بر این، معنی و تعابیر پرنده گنجشک نیز مثبت است مانند دوستانه، مراقبت، مداوم و سازنده که قدرت آن را به شما نشان می‌دهد.