آشنایی با پرنده زاغ و رمز و راز زندگی مخوف آنها

زاغ از خانواده کلاغ با جثه‌‌ای متوسط است که در زیستگاه‌های مختلفی از جمله چمنزارها، علفزارها، جنگل‌ها، زمین‌های کشاورزی، پرچین‌ها و در حاشیه جنگل‌ها زندگی می‌کند. حتما تا به‌حال در اطرافتان به دفعات زیاد صدای بلند این پرنده را شنیده‌اید و خودشان را نیز دیده اید. این گونه از خانواده کلاغ‌ها زاغ اوراسیایی نامیده می‌شوند که جمعیت زیادی از پرنده‌ها را به خود اختصاص داده‌اند.

 

معرفی زاغ پرنده بومی ایران

در این مطلب شما با زاغ اوراسیایی (Eurasian magpie) و با نام علمی Pica pica آشنا می‌شوید که در سرده کشکرک قرار می‌گیرد. به طور کلی زاغ ها گونه‌های مختلفی در جهان دارند که هر کدام از لحاظ رنگ و ظاهر تفاوت‌های منحصر بفردی با یکدیگر دارند. تا کنون گونه‌های زیادی از زاغ‌ها شناخته شده است، مانند زاغ بور،  زاغ نوک سرخ،  زاغ هندو چین،  زاغ اروپایی، زاغ کره‌‌ای و…

زاغ نیز مانند بسیاری از کلاغ‌ها، پرنده‌‌ای فوق العاده باهوش است. محققان ۱۷ گونه مختلف از زاغ‌ها را در ۴ جنس مختلف طبقه‌بندی کرده‌اند که در آسیا، آفریقا، استرالیا و اروپا یافت می‌شوند. این پرندگان علیرغم رفتار نامناسب انسان با آنها، همچنان در طبیعت و محیط شهری یافت می‌شوند. کلاغ‌زاغی‌ها به راحتی به عنوان پرندگان سیاه و سفید رنگ شناسایی می‌شوند. برای آشنایی بیشتر با زاغی‌ها در ادامه مطلب با ما همراه باشید.

 

 

مشخصات ظاهری زاغ

هر دو جنس زاغ‌ها ظاهری مشابه دارند. البته در زاغ‌های بالغ دم بلندتر و بال‌های براق‌تر دیده می‌شود. زاغ‌ها تا ۴۶ سانتی‌متر طول دارند. بیش از نیمی از اندازه زاغی به دم بلند آن تعلق دارد. قسمتی از پرهای سفید روی بال‌های زاغ‌های اوراسیایی باعث می‌شود هنگام پرواز ظاهری برجسته و زیبایی را از خود نشان دهند. قسمت‌های بالایی بدن و بال‌ها به رنگ مشکی با جلوه‌ای آبی، سبز و بنفش متالیک و درخشان دیده می‌شود.

شکم، قسمت‌هایی از بال‌ها، پهلوها و قسمت شیب دار پشت سر با پرهای سفید پوشیده شده است. این پرنده از لحاظ اندازه متوسط ​​است، اما به دلیل دم بلندش می‌تواند به راحتی در هوا تاب بخورد و پرواز کند و در صورت لزوم به سرعت جهت پرواز خود را تغییر دهد.

زاغ‌ها چشمان تیره ریزی دارند که همیشه در حال جستجوی محیط اطراف خود هستند. زاغی‌ها با دو پای تیره و با سه انگشت نازک رو به جلو و یکی به سمت عقب خرامان خرامان قدم بر می‌دارند. این پرندگان به هنگام حرکت، قدم‌های خود را بلند و آهسته بر می‌دارند و به نظر می‌رسد که به جای اینکه فقط راه بروند، در حال حرکت محتاطانه هستند و این باعث می‌شود که آنها به پرندگان تهاجمی نیز شهرت پیدا کنند.

زاغی اوراسیا نیز کاملاً شبیه زاغی نوک سیاه است. زاغی استرالیایی نیز منقار و پرهای سیاه و سفید دارد. اما بر خلاف دو مورد دیگر، دارای پرهای سفیدی است که از پشت گردن آن به سمت بالا کشیده شده است.

 

 

غذای زاغ‌ها

زاغ‌ها لاشخور و همه چیزخوار هستند و به خوردن گوشت علاقه زیادی دارند. این پرندگان در بهار و تابستان از بی‌مهرگانی مانند سوسک، مگس، کرم و قورباغه و در زمستان اکثرا از گیاهانی مانند میوه، انواع توت‌ها و غلات تغذیه می‌کنند. زاغ‌ها علاوه بر این، پستانداران کوچک را می‌خورند و در فصل تولید مثل پرندگان نیز تخم‌های دیگر پرندگان را به غارت می‌برند! وقتی غذا فراوان است، زاغی‌ها مازاد آن را ذخیره می‌کنند تا بعداً بخورند. آنها با منقار خود سوراخ کوچکی در زمین ایجاد می‌کنند و غذا را در آن قرار می‌دهند و روی آن را با علف، سنگ یا برگ می‌پوشانند.  

 

نحوه ساخت لانه در بین زاغی‌ها

زاغ‌ها در میان درختان لانه می‌کنند. اگرچه تمایل آن‌ها بیشتر به لانه‌ها سازی روی درختان است، اما در جایی که درختان مناسب و بلندی وجود نداشته باشد، آنها روی زمین هم لانه می‌سازند. لانه را اغلب با ساخت یک سقف از آن محافظت می‌کنند و با ایجاد دو ورودی آن را بزرگ جلوه می‌دهند. برخی لانه‌های زمستانی مشترک آنها ممکن است تا ۲۰۰ پرنده را هم در خود جای دهند که عموماً قبل از طلوع خورشید از آنجا خارج می‌شوند.

به نظر می‌رسد که برخی گونه‌های آنها با هم و هم‌زمان یک مکان را برای لانه‌سازی انتخاب می‌کنند و هر کدام شروع به ساختن لانه‌های جداگانه در مکان‌های مختلف می‌کنند. آنها لانه‌های گنبدی خود را در درختان مخروطی، درختچه‌ها، تیرهای برق و حتی در سازه‌های متروکه می‌سازند.

زاغی‌ها عمدتا در جنگل‌ها، مزارع کشاورزی، بیشه‌های ساحلی و مناطق حومه شهر لانه می‌سازند. برخی جغدها اغلب از لانه‌های قدیمی زاغی‌ها استفاده می‌کنند. به طور کلی جفت زاغی نیز قادر است به تنهایی لانه‌های گنبدی شکلی برای خود بسازد که اندازه آن‌ها بسیار متفاوت است، معمولاً آنها حدود ۲۰ سانتی‌متر عرض و ۳۰ سانتی‌متر ارتفاع دارند.

 

زیستگاه کلاغ زاغی

زاغ‌ها علاوه بر ایران در نقاط مختلف جهان از جمله آسیا، آفریقا، آمریکای شمالی، بخش‌هایی از اروپا و همچنین در جزایر جنوب شرقی آسیا نیز زندگی می‌کنند. آنها برای زنده ماندن به آب و هوای معتدل نیاز دارند بنابراین در مناطق سرد در ارتفاعات کم پرواز می‌کنند اما از آنجایی که پرنده‌‌ای غیر مهاجر هستند، در تمام طول سال از خانه دور نمی‌شوند.  

زاغ سیاه و سفید یا اوراسیایی علاوه بر زاغ بور از جمله زاغ‌های بومی ایران است که قسمت‌های شمالی، شمال غربی و شرقی، مرکزی و غرب ایران زیستگاه آنها شناخته می‌شود.

 

تراکم جمعیتی زاغی‌ها

اگرچه این پرندگان با تهدیداتی روبرو هستند اما جمعیت آن‌ها از تعادل لازم برخوردار است؛ به عنوان مثال برخی از کشاورزان آنها را جزئی از آفات می‌دانند زیرا آنها دانه و غلات را از مزارع کشاورزی می‌دزدند. برخی از کشاورزان ممکن است برای کشتن زاغ‌هایی که به مزرعه آنها وارد می‌شوند، طعمه‌های سمی بگذارد ولی با این حال جمعیت زاغی‌ها در حال افزایش است.

زاغ‌ها نیز در طبیعت شکارچیانی دارند از جمله سگ‌های خانگی، گربه‌ها، جغدها و روباه‌ها. علاوه بر این، تخم‌ها و جوجه‌های آنها توسط شاهین‌ها، راسوها و راکون‌ها از لانه خود دزدیده می‌شوند. پرندگان زاغی پرندگان جسوری هستند که از گذران وقت و گشت زدن در اطراف انسان‌ها و محله‌های محل سکونت انسان‌ها هراسی ندارند.

 

تولید مثل و چرخه زندگی زاغی‌ها

زاغ‌ها معمولاً از دو سالگی تولید مثل می‌کنند، اگرچه برخی ممکن است در یک سالگی هم تولید مثل را شروع کنند.

فصل تولید مثل زاغ‌های نوک سیاه از اواخر اسفند تا اواسط بهار ادامه دارد. زاغی‌های نر با جلوه‌گری پرهای سفید درخشان بر روی بال‌های خود توجه ماده‌ها را به خود جلب می‌کنند. هنگامی که یک ماده و یک نر به یک جفت مولد تبدیل می‌شوند، آنها تا زمانی که یکی از آنها بمیرد با هم هستند. وقتی یکی از جفت‌ها می‌میرد، زاغ دیگر ممکن است به دنبال پیدا کردن جفت دیگری باشد.

یک زاغی ماده با ۶ الی ۹ تخم در هر دوره برای تخم گذاری می‌خوابد که جوجه کشی آنها برای تخم‌ها ۱۶ تا ۲۱ روز طول می‌کشد. تخم‌های زاغ، کوچک، با رنگ سبز و خاکستری و با لکه‌های قهوه‌‌ای شناخته می‌شوند. از زمانی که تخم گذاری شروع می‌شود پرندگان جوان به هر چیزی که آنها را به عنوان تهدید می‌پندارند حمله می‌کنند، از گنجشک گرفته تا سگ و انسان.

در حالی که ماده روی تخم‌ها می‌نشیند، نر به دنبال تهیه غذا برای تغذیه جفت خود می‌گردد. جالب اینجاست که این پرندگان کور و بدون پر به دنیا می‌آیند. در هفته اول پس از تولد، جوجه‌ها کم کم لایه‌‌ای از پرهای کرکی روی سطح پوست خود پیدا می‌کنند. چشمان آنها حدودا روز دهم باز می‌شود. در نهایت جوجه‌ها پس از ۲۵ روزگی لانه را ترک می‌کنند.

جوجه زاغ‌ها از حدود یک ماهگی شروع به یادگیری پرواز می‌کنند، اما بسیاری از گونه‌ها حداقل یک سال قبل از شروع به جستجوی جفت نزد والدین خود می‌مانند.

ماه‌های بعد از پریدن و یا ترک لانه زمان خطرناکی برای زاغی‌های جوان است و درصد بالایی از آنها در سال اول ناکام می‌شوند.  اگر پرندگان جوان برای تولید مثل زنده بمانند، میانگین امید به زندگی آنها حدود سه سال است.  برخی از آنها بسیار بیشتر از این عمر می‌کنند و مسن‌ترین آنها بیش از ۲۱ سال سن دارند.

 

 

حقایق شگفت انگیز در مورد پرنده زاغ

• دم پرنده زاغی به اندازه بدنش بلند است.
• این پرندگان گاهی کنه‌هایی را که روی گوزن، آهو و سایر پستانداران بزرگ یافت می‌شوند می‌خورند.
• زاغی دوست دارد اشیاء براق و جواهرات را در لانه خود نگهداری کند، اگرچه در واقع از اشیاء براق هم می‌ترسند.
• زاغ‌های باهوش یکی از معدود حیواناتی هستند که می‌توانند خود را در آینه تشخیص دهند. محققان بر روی گردن تعدادی از این پرندگان علائم رنگی قرار دادند و آنها را در محوطه‌ای با آینه قرار دادند. هنگامی که این پرنده به آینه نگاه می‌کرد و با خاراندن نقطه روی گردن خود واکنش نشان می‌داد. تنها حیوانات دیگری که می‌توانند خود را در آینه تشخیص دهند دلفین‌های پوزه باریک، فیل‌های آسیایی و چهار گونه میمون هستند.
• آنها از طریق صدای بلند با یکدیگر در تعامل هستند.
• بسیاری از زاغی‌ها در گله‌های کوچکی زندگی می‌کنند که شامل یک زوج و فرزندان آنها است. در خارج از فصل تولید مثل، برخی از گونه‌ها در گله‌های بزرگ جمع می‌شوند. این امر به ویژه در زیستگاه‌های سردتر رایج است، جایی که پرندگان برای گرم نگه داشتن خود کنار هم می‌خوابند.