جمع آوری اطلاعات درباره آتشفشان ها؛ فواید و ضررهای آتشفشان ها

جمع آوری اطلاعات درباره آتشفشان ها شامل تعریف آتشفشان، معرفی مفاهیم آتشفشانی، فواید و ضررهای آتشفشان و انواع آتشفشان‌ها است.

جمع آوری اطلاعات درباره آتشفشان ها؛ فواید و ضررهای آتشفشان ها

 

ستاره | سرویس علوم – آتشفشان از پدیده‌های بی‌نظیری است که به راحتی می‌تواند اکوسیستم یک منطقه را دگرگون کند. پدیده‌ای که خبر از انفعالات درون هسته زمین داده و فورانش علاوه بر خساراتی که به ساخته‌های دست بشر وارد می‌کند فواید بیشماری برای موجودات زنده محیط اطراف دارد.


آنچه در ادامه خواهید خواند:


آتشفشان چیست؟

آتشفشان یک ساختمان زمین شناسی است که به وسیله آن مواد آتشفشانی (به صورت مذاب، گاز، قطعات جامد یا هر سه) از درون زمین به سطح آن راه می‌یابند. انباشتگی این مواد در محل خروج، برجستگی هایی به نام کوه آتشفشان ایجاد می‌نماید. آتشفشان یکی از پدیده های طبیعی و دائمی زمین شناسی است که در طول تاریخ زمین شناسی نسبتا بدون تغییر باقی مانده و در ایجاد، تحول و تکامل پوسته و گوشته زمین نقش اساسی داشته و دارد.

 

علت فوران آتشفشان چیست؟

براساس تحقیقات زمین شناسی پوسته زمین ۵ تا ۶۰ کیلومتر ضخامت دارد که به ۷ قطعه بزرگ و ۱۵۲ قطعه کوچک‌تر به نام صفحات تکتونیکی تقسیم شده است، این صفحات روی لایه‌ای از ماگما شناور هستند.
سنگ‌های داخل کره زمین گاهی ذوب شده و به سنگ‌های مذاب تبدیل می‌شوند، به این سنگ‌های آتشفشانی مذاب ماگما گفته می‌شود. ماگما در اتاق‌هایی به همان نام (محفظه ماگما) ذخیره می‌شود که در زیر یک پوشش جامد قرار دارند. با توجه به حالت مایعی که دارد، چگالی ماگما کمتر از سنگ‌های بالای آن است که به همین دلیل شروع به بالا رفتن می‌کند. به طور همزمان بخار آب به حباب تبدیل می‌شود که تراکم نسبی دی اکسید کربن و دی اکسید گوگرد را افزایش می‌دهد. در طول زمان گاز‌ها به ۱۰۰۰ برابر سایز واقعی خود می‌رسند که در نتیجه آن فشار روی پوشش رویی محفظه‌ها بیشتر شده و باعث فوران آتشفشان می‌شوند.
دقت داشته باشید آتشفشان‌ها معمولا در نقاطی رخ می‌دهند که صفحات تکتونیکی از هم جدا شده یا به هم فشار وارد می‌کنند.
 
← جمع آوری اطلاعات درباره آتشفشان ها →
 
شکل آتشفشان و این که فوران آن تا چه اندازه انفجاری باشد تا حد زیادی به میزان چسبندگی و مقدار گاز یا حباب‌های موجود در ماگمایی که فوران کرده بستگی دارد.
همچنین عواملى مانند غلظت ماده مذاب سیال، میزان گازها، شیب سطح زمین و سرعت سرد شدن بر روى میزان سرعت حرکت گدازه‌ها تأثیرگذار مى‌باشند. یک فوران آتشفشانى قادر است ستونى از مواد مختلف را تا ارتفاعى حدود ۱۹ کیلومتر (در بالاى قله آتشفشان) به بیرون پرتاب نماید و منجر به تشکیل یک ابر آتشفشانى گردد.
 
 
جمع آوری اطلاعات درباره آتشفشان ها؛ فواید و ضررهای آتشفشان ه
← جمع آوری اطلاعات درباره آتشفشان ها →
 
 

مفاهیم آتشفشانی

لازمه تحقیق و جمع آوری اطلاعات درباره آتفشان‌ها آگاهی از اصطلاحات و مفاهیم اولیه این علم از علوم زمین شناسی است. در ادامه با بخشی از اصطلاحات و اجزای یک کوه آتفشانی همراه ما باشید.

ماگما (Magma)

ماده طبیعی، داغ و سیال که عمدتا سیلیکاته بوده و ماده اصلی سازنده سنگ ها به شمار می‌رود.

گدازه (Lava)

ماگمایی است که به سطح زمین راه یافته است. گدازه می تواند در سطح زمین مانند رودخانه جریان یابد یا تشکیل دریاچه را بدهد.

گرانروی ماگما (Viscosity)

گرانروی ماگما، میزان مقاومت ماگما در مقابل جریان یافتن است یا میزان اصطکاک داخلی ماگما که به ترکیب شیمیایی، دما و فشار حاکم بر ماگما بستگی دارد. 

آشیانه‌های ماگمایی

تحقیقات نشان می‌دهند که در زیر اغلب آتشفشان ها آشیانه های ماگمایی وجود دارد. آشیانه های ماگمایی دارای اشکال و اندازه های متعددی هستند.

دیاپیر (Diapirs)

دیاپیرها توده های سنگی یا ماگمایی شناوری هستند که ضمن حرکت به سمت بالا، سنگ بالائی را سوراخ می کنند.

← جمع آوری اطلاعات درباره آتشفشان ها →

 

سیل (Sill)

در آتشفشان های بزرگ ماگما می تواند از طریق چندین دهانه مختلف به سطح زمین برسد، زمانی که ماگما به زور وارد ترک ها شده و کریستالی شود سیل یا آذرین لایه را تشکیل می‌دهد.

دایک (Dike)

هنگامی که ماگمای در حال صعود وارد ترک ها می شود در راه رسیدن به دهانه ها سرد شده و در شکاف هایی که اغلب عمودی یا تقریبا عمودی هستند گیر می کند که به آن دایک یا آذرین تیغه گفته می شود.

لاکولیت (Laccolith)

مجموعه وسیعی از سنگ های آذرین در بین لایه های رسوبی را لاکولیت گویند که به صورت عدسی شکل می باشد. 

بیسمالیت (Bysmalith)

لاکولیتی است که قسمتی از سقف آن بر اثر شکستگی ها به طرف بالا رانده شده است.

لایه های خاکستر (Layers of ash)

خاکستر آتشفشانی از قطعات کوچک سنگ های ساییده شده، مواد معدنی و شیشه آتشفشانی ایجاد شده که هنگام فوران آتشفشانی به بیرون پراکنده شده و لایه هایی در اطراف دهانه آتشفشان تشکیل می دهند.

گرده (Flank)

به کناره های آتشفشان گفته می شود.

 

جمع آوری اطلاعات درباره آتشفشان ها
← جمع آوری اطلاعات درباره آتشفشان ها – ساختار آتشفشان →

ساختار آتشفشان

آنچه در تصویر مشاهده می‌کنید به شرح زیر است:

۱. محفظه ماگما
۲. سنگ بستر
۳. مجرا
۴. پایه
۵. آذرین‌لایه (سیل)
۶. مجرای فرعی (دایک)
۷. لایه‌های خاکستر فوران‌شده
۸. گُرده
۹. لایه‌های گدازه
۱۰. گلو
۱۱. مخروط انگلی
۱۲. جریان گدازه‌ای
۱۳. دودکش
۱۴. دهانه
۱۵. ابر خاکستر
 
 

تاثیرات آتشفشان بر محیط اطراف

وقوع هر پدیده طبیعی فواید و ضررهایی به محیط اطراف وارد می‌کند. آتشفشان‌ها از این قاعده مستثنی نبوده و تغییراتی اساسی روی اکوسیستم اطراف خود خواهند گذاشت. جدول زیر بخشی از فواید و ضررهایی است که فوران یک آتشفشان می‌تواند به محیط وارد کند.
 
فواید آتشفشان ضررهای آتشفشان
تشکیل دریاچه انتشار گازهای سمی
توسعه ی گردشگری ریزش باران های اسیدی
ایجاد زمین های حاصلخیز ایجاد سونامی
استفاده از انرژی گرمایی ورود خاکستر و گرد و غبار به محیط
آزاد شدن انرژی درونی زمین پخش شدن مواد شیمیایی در محیط
تشکیل چشمه های آب گرم جاری شدن مواد مذاب و خراب شدن زمین ها
 

ساکنان مناطق آتش فشانی چه موارد ایمنی را باید رعایت کنند؟

  • آماده ی تخیه ی سریع محل باشند 
  • به یک مکان امن پناه ببرند
  • تمامی در ها و پنجره ها را ببندند
  • فاصله گرفتن از جاهای گود هنگام فوران مواد مذاب
  • حفظ بدن از مواد شیمیایی موجود در خاکسترهای آتش فشان

 

جمع آوری اطلاعات درباره آتشفشان ها
← جمع آوری اطلاعات درباره آتشفشان ها →

 

ویژگى هاى طبیعى آتشفشان

  • از مهمترین ویژگى هاى محیطى و زمین شناختى بیشتر آتشفشان ها، وجود چشمه هاى آب گرم، آبفشان، دهانه و مخروط آتشفشانى است. چشمه هاى آب گرم از جمله ویژگى هاى هیدرولوژیکى و سیماهاى زمین گرمایى هستند که در بسیارى مناطق آتشفشانى نظیر دماوند و سبلان دیده مى‌شوند.
  • آب هاى سطحى و زیرزمینى در تماس با سنگ هاى داغ گرم مى شوند و سپس در اثر چرخه به سطح راه مى‌یابند و چشمه هاى آب گرم را تشکیل مى دهند. چشمه هاى آب گرم منطقة سرعین در استان اردبیل به علت وجود کوه آتشفشان سبلان است. بهره بردارى از ویژگى هاى طبیعى آتشفشانى در بسیارى از مناطق جهان متداول است و مهمترین آن استفاده از انرژى زمین گرمایى جهت گرمایش، تولید برق، آب درمانى، کشاورزى، پرورش آبزیان و توریسم مى‌باشد.

← جمع آوری اطلاعات درباره آتشفشان ها →

  • فوران منفرد آتشفشانى، هرچندکوتاه مدت، قادر به تأثیر آب و هوا در سطح جهانى است. فوران‌هاى شدید همراه با انفجار مقدار زیادى خاکسترآتشفشانى به داخل اتمسفر وارد مى کنند. این گرد و غبار چندین سال طول مى‌کشد که فرونشست کند. در این حین گرد و غبار حاصله، به طور بخشى باعث عدم ورود اشعة خورشید به زمین شده و موجب سردشدن محسوس سطح زمین مى‌شود.
  • آثار آب و هوایى آتشفشان‌ها به آثار غبار خلاصه نمى‌شود. آتشفشان الچیچون در سال ۱۹۸۲ گرد و غبار زیادى ایجاد نکرد، اما مقدار زیادى گاز سولفورى به داخل اتمسفر فرستاد. این گاز موجب ایجاد اسیدسولفوریک شد که در نقاط مختلف زمین به صورت باران فرود آمد. قطرات اسید حاصله نه تنها باعث سد شدن خورشید نظیر گرد و غبار شد، بلکه این اسید به صورت باران اسیدى به زمین بارید.

 

همچنین بخوانید: اصلی‌ترین روش‌ های تشکیل کانی‌ها چیست؟

 

معرفی انواع آتشفشان

آتشفشان سپری (shield volcano)

  • ظاهر آتشفشان سپری شبیه به یک گنبد صاف است.
  • این نوع آتشفشان گدازه بازالتی را به شیوه‌ای ملایم آزاد می‌کند که اغلب آهسته است و مردم به راحتی می‌توانند با شروعش از آن جا دور شوند.

آتشفشان چینه‌ای (stratovolcano)

  • یک آتشفشان چینه‌ای دارای شکل مخروطی کلاسیک است و ماگما آندزیتی را آزاد می‌کند.
  • آتشفشان چینه‌ای فوران‌های شدید خشونت آمیزی را تولید می‌کند.
  • آتشفشان کوه آگنگ فعال در بالی در این رده قرار دارد.

کاسه آتشفشانی (Caldera)

کاسه آتشفشانی دارای ظاهر دایره‌ای به شکل حوضچه‌ای است و گدازه ریوولتی ضخیمی بین ۶۵۰ تا ۸۰۰ درجه سانتیگراد را آزاد می‌کند.

شکل آن به علت شدت فوران‌های آن است که باعث می‌شود دیوار محفظه ماگما خراب شود.

 
آتشفشان دماوند در ایران
← جمع آوری اطلاعات درباره آتشفشان ها – آتشفشان در ایران →
 

آتشفشان‌های ایران

براساس تحقیقات و بررسی‌های صورت گرفته توسط زمین‌شناسان، در ایران ۱۰ کوه آتشفشانی وجود دارد که عبارتند از: دماوند، تفتان، سبلان، سهند، بزمان، قلعه‌حسن‌علی، ملک سیاه کوه، سراخو، درازو و میدان آتشفشانی شهسواران. از این بین ۳ آتشفشان تفتان، دماوند و بزمان در زمره‌ی آتشفشان‌های نیمه‌فعال قرار می‌گیرند. دماوند با ارتفاع ۵٬۶۱۰ متر بلندترین آتشفشان قاره آسیا است و بزمان جوان‌ترین آتشفشان ایران به‌شمار می‌آید.
 
آیا تا کنون شاهد فورانی از آتشفشان بوده اید؟ به نظر شما این پدیده طبیعی چه اثرات دیگری بر محیط خواهد گذاشت؟ لطفا نظرات و پیشنهادات خود را در رابطه با جمع آوری اطلاعات درباره آتشفشان ها در انتهای همین صفحه با ما به اشتراک گذارید.
 
یادتون نره این مقاله رو به اشتراک بگذارید.
وب گردی:
مطالب مرتبط

نظر خود را بنویسید