حرکت قطعات سنگ کره روی خمیر کره باعث پیدایش کدام پدیده ها می شود؟

ستاره | سرویس علوم – یکی از پرسش‌های بخش فکر کنید علوم پایه ششم که در صفحه ۳۶ آمده است، این پرسش است که حرکت قطعات سنگ کره روی خمیر کره باعث پیدایش کدام پدیده ها می شود؟ برای پاسخ مفصل این سوال، مطلب زیر را بخوانید.

لایه های زمین را بر اساس حالت مواد تشکیل دهنده یعنی حالت جامد ، مایع یا خمیری به پنج بخش تقسیم کرده اند:

۱) سنگ کره ۲) خمیر کره ۳) گوشتۀ زیرین ۴) هسته‌ خارجی ۵) هسته داخلی

برای اینکه بدانیم حرکت قطعات سنگ کره روی خمیر کره باعث پیدایش کدام پدیده ها می شود بهتر است ابتدا توضیح کوتاهی درباره سنگ کره و خمیر کره بدهیم:

سنگ کره: به طور کلی زمین از سه لایه پوسته، گوشته و هسته تشکیل شده است. پوسته و قسمت جامد بالایی گوشته را سنگ کره می‌گوییم. این بخش حدود ۱۰۰ کیلومتر ضخامت دارد و روی قسمت خمیر کره حرکت می‌کند. سنگ کره قطعه قطعه یا ورقه ورقه است بطوری که می‌توان آن را به تخم مرغ آب پز شده ای که پوسته ای ترک خورده دارد تشبیه کرد. ورقه‌های سنگ کره، تمام سطح کره زمین را فراگرفته اند: هم در زیرقاره‌ها و هم در زیر اقیانوس‌ها. به همین علت این قطعات را به دو دسته ورقه های قاره ای و ورقه های اقیانوسی تقسیم کرده اند. این ورقه ها روی خمیر کره قرار گرفته اند.
خمیر کره نیز از زیر سنگ کره شروع می‌شود و تا عمق ۳۵۰ کیلومتری ادامه دارد. این بخش حالت خمیری دارد و به همین علت ورقه های سنگ کره روی خمیر کره می‌لغزند و حرکت می‌کنند.

سه نوع حرکت ورقه های سنگ کره:

۱. حرکت نزدیک شونده یا همگرا: وقتی دو ورقه به سوی هم نزدیک می‌شوند. این نوع حرکت، سه حالت دارد:

برخورد دو ورقه قاره ای
برخورد دو ورقه اقیانوسی
برخورد ورقه اقیانوسی به قاره ای

۲. حرکت دور شونده یا واگرا: دو ورقه قاره ای یا دو ورقه اقیانوسی از یکدیگر دور می‌شوند.

۳. حرکت امتداد لغز: از کنار هم رد می‌شوند و همدیگر را می‌سایند.

پدیده هایی که با حرکت ورقه های سنگ کره روی خمیر کره به وجود می‌آیند:

پدید آمدن رشته کوه
زمانی که لبه هر دو ورقه در حال حرکت نزدیک شونده، به سمت بالابیایند، رشته کوه ها پدید می‌آید.

آتشفشان
وقتی لبه یکی از ورقه های در حال حرکت نزدیک شونده، زیر ورقه دیگری فرو رود، لبه ای که فرو می‌رود بر اثر گرمای اعماق زمین، ذوب می‌شود و در نتیجه آتشفشان و جزایر آتش فشانی به وجود می‌آیند.
زلزله (زمین لرزه)
بر اثر حرکت امتداد لغز ورقه ها؛ وقتی دو ورقه قاره ای از کنار یکدیگر می‌گذرند، سنگ ها و کوه ها تکه تکه شده و زلزله هایی با عمق کانونی کم رخ می دهند.

جالب است بدانید: فواید زلزله و زمین لرزه؛ آیا زلزله فایده هم دارد؟

سونامی
مثل زلزله در ورقه های اقیانوسی
به دست آمدن کانی های فلزی همچون طلا، نقره و مس
از طریق حرکت دور شونده ورقه ها، مواد مذاب یا ماگمایی که به سطح سنگ کره می‌رسد، می‌تواند منبعی غنی از کانی‌های فلزی مثل طلا، مس، نقره، سرب، پلاتین و روی باشد.