نویسنده: مجله ستاره
بروزرسانی: 28 دی 1401
ماه رجب هفتمین ماه از ماه های قمری و از ماه های حرام در اسلام است، رجب و ترجیب به‌معنی بزرگ داشتن و احترام گذاشتن به چیزی است. رجب را ماه خدا می‌خوانند چراکه در حدیثی از پیامبر اسلام آمده است که آگاه باشید رجب ماه خدا و شعبان ماه من و رمضان ماه امتم است.
ماه رجب، به دلیل فضیلت‌های معنوی آن، به نامهای دیگری همچون شهرُ الاستغفار (ماه آمرزش خواهی)، رَجَبُ الفَرد (ماه تک) به دلیل تنها واقع شدن و جدا شدن آن از سایر ماه‌های حرام، رَجَبُ الاَصَبّ (ماه سرشار) به دلیل نزول سرشار رحمت الهی، شهرُ امیرِالمؤمنین (ماه امیرمؤمنان) به دلیل تولد آن حضرت در ماه رجب، ریسمان الهی و اَصَمْ یعنی برخوردار از فضیلت‌های بسیار شهرت دارد و در کنار دعاهای بسیار زیبا، نماز ماه رجب برای سی شب ماه در احادیث وارد شده است.
اهمیت ماه رجب در تاریخ صدر اسلام بخاطر وقایع و اتفاقاتی است که بر ارزش و بزرگی این ماه افزوده، همچون بعثت حضرت محمد (ص) به پیامبری در ۲۷ رجب، ولادت سه امام شیعه در این ماه: امام محمدباقر در روز اول، امام محمدجواد در روز دهم و زیباترین و شادی‌بخش‌ترین روز ماه رجب برای شیعیان ۱۳ رجب است که در آن روز حضرت علی(ع) ولادت یافتند. همچنین سه روز میانی این ماه ثواب فراوان و اعمال مخصوص ایام البیض ماه رجب را دارد.
آنچه که از فضیلت ماه رجب به دست ما رسیده و در زمان حاضر از ارزش و اهمیت این ماه می‌دانیم، بنا بر احادیث پیامبر و امامان شیعه است، به همین دلیل احادیث فضیلت ماه رجب به تفکیک و با ذکر منبع در این مطلب نوشته شده است.
فضیلت ماه رجب در کلام پیامبر اسلام (ص)
پیامبر اکرم (ص) فرمود: آگاه باشید که رجب ماه خداست و آن ماه بسیار بزرگی است. این ماه «اصم» نامیده شد؛ بدان سبب که هیچ ماهی در فضیلت و حرمت در نزد خدا با او برابری نمی‌کند.
بحارالانوار، علامه مجلسی، ج ۹۷، ص ۲۶.
از ابن عباس نقل است که: هرگاه ماه رجب می‌آمد، رسول خدا (ص) مسلمانان را دور خود جمع می‌کرد و میان آن‌ها می‌ایستاد. آن گاه خطبه می‌خواند، حمد و ثنای الهی را به جای می‌آورد و صلوات بر انبیای گذشته می‌فرستاد و می‌فرمود: ای مسلمانان، ماه بسیار بزرگ و بابرکتی بر شما سایه انداخته است ـ یعنی ماه رجب ـ و آن ماهی است که در آن، رحمت خدا بر کسی که خدا را عبادت کند، فرو می‌ریزد؛ بدان شرط که مشرک و بدعتگزار نباشد.
آگاه باشید که در ماه رجب، شبی است که هر که خواب را در آن، بر خود حرام کند و به عبادت خدا بپردازد، خدا بدنش را بر آتش حرام می‌کند و هفتاد هزار ملک با او مصافحه می‌کنند و برایش تا رجب بعد آمرزش می‌طلبد.
[درباره اینکه آن شب نامعلوم چه شبی است، علما با استفاده از اخبار دیگر، چهار احتمال داده اند: احتمال دارد مراد، شب اول ماه رجب باشد و یا شب جمعه اول رجب که به لیلةالرغائب موسوم است. نیز احتمال دارد مراد، نیمه رجب و یا بیست و هفتم رجب باشد.]
بحارالانوار، علامه مجلسی، ج ۹۷، ص ۴۷.
در حکایتی از زبان شخصی به نام ثوبان این چنین آمده است که با رسول خدا (ص) در قبرستان بودیم. حضرت ایستاد و گذشت و دوباره ایستاد. عرض کردم: یا رسول الله، چرا این گونه رفتار می‌کنید؟ پس آن حضرت گریه شدیدی کرد، ما هم گریه کردیم. آن گاه فرمود: ای ثوبان، صدای ناله اهل عذاب را شنیدم.
بر آن‌ها رحم کردم، دعا کردم و خداوند عذاب آن‌ها را تخفیف داد. سپس فرمود: ای ثوبان! اگر کسانی از اهل این قبرستان، که در عذابند، یک روز از ماه رجب را روزه گرفته بودند و یک شب را تا صبح قیام می‌کردند و به عبادت می‌پرداختند، در قبر‌ها معذب نمی‌شدند.
بحارالانوار، علامه مجلسی، ج ۹۷، ص ۳۳.
پیامبر گرامى ما در بیان عظمت و اهمیت ماه رجب می‌فرماید: خداى متعال، در آسمان هفتم، فرشته‌اى به نام «داعى» قرار داده است. هرگاه ماه رجب فرا رسد، آن فرشته دعوت کننده، هرشب تا به صبح گوید: خوشا به حال کسانى که به ذکر الهى مشغولند؛ خوشا به حال کسانى که با میل و رغبت تمام، رو به سوى درگاه خدا آرند؛ و خداوند مى فرماید: من همنشین کسى هستم که با من همنشین باشد، و مطیع کسى هستم که فرمان مرا ببرد و آمرزنده‌ام کسى را که از من طلب آمرزش کند.
این ماه رجب ماه من، بنده هم بنده من، و رحمت هم از آن من است؛ هرکس مرا در این ماه بخواند، پاسخ مثبت دهم؛ و هرکس از من چیزى بخواهد، به او عطا کنم؛ و هرکس از من هدایت جوید، هدایتش کنم. این ماه را رشته پیوند میان خود و بندگانم قرار داده‌ام، هرکه بدان دست یازد، به من رسد.
فضائل الأشهر الثلاثه، شیخ صدوق، ص ۳۱. و المراقبات فی اعمال السنة، میرزا جواد ملکی تبریزی، ص ۷۰.
پیامبر خدا (ص) مى فرماید: مردم زمان جاهلیت به رجب حرمت می‌نهادند و آنگاه که اسلام درخشیدن گرفت، بر حرمت آن افزود. بدانید که رجب، ماه خدا شعبان، ماه من و رمضان، ماه امت من است پس هرکس یک روز از رجب را روزه بدارد، مستحقّ رضوان الهى گردد و روزه‌اش غضب الهى را خاموش کند و خداوند درى از درهاى جهنّم را بر او ببندد.
اگر کسى به اندازه تمام زمین طلا انفاق کند، برتر از روزه یک روز آن نخواهد بود… هرگاه شب شود، دعایش مستجاب خواهد بود: یا در دنیا به او عطا خواهد شد و یا براى آخرت او ذخیره مى شود. حضرت رسول خدا (ص) سپس ثواب دو، سه، چهار، پنج، تا سى روز، روزه ماه رجب را تک تک با توضیح کامل بیان فرمود.
فضائل الأشهر الثلاثه، شیخ صدوق، ص ۲۴.
فضیلت ماه رجب در کلام امام علی (ع)
حضرت امیرالمؤمنین علی بن ابیطالب (ع) فرمودند: هر کس در ماه رجب صدقه بدهد، خداوند روز قیامت در بهشت او را به ثوابی گرامی می‌دارد که هیچ چشمی ندیده و هیچ گوشی نشنیده و به خاطر بشری خطور نکرده است.
بحارالانوار، علامه مجلسی، ج ۹۷، ص ۳۳.
از امام على (ع) نقل کردند که آن حضرت فرمود: هرکس به خاطر خدا در ماه رجب صدقه بدهد، خداوند وى را آنچنان اکرام فرماید که نه چشمى دیده و نه گوشى شنیده و نه بر قلب انسانى خطور کرده باشد.
فضائل الأشهر الثلاثه، شیخ صدوق، ص ۳۸.
فضیلت ماه رجب در کلام امام صادق (ع)
امام صادق (ع) در فضیلت این ماه فرموده است: روز قیامت منادی از درون عرش ندا میدهد أینَ الرّجبیون اهل ماه رجب کجایند؟ گروهی برمیخیزند که چهرهشان برای مردم محشر میدرخشد، بر سرشان تاج پادشاهی آکنده از مروارید و یاقوت است.
همراه هر یک از ایشان هزار فرشته از سوی راست و هزار فرشته از سوی چپ ایستادهاند و به او می‌گویند ای بنده خدا! کرامت خدای بر تو گوارا باد! از عرش هم ندا میآید که ای بندگان من! سوگند به عزت و جلال خودم جایگاه شما را گرامی و عطای شما را جزیل قرار میدهم و غرفههایی از بهشت به شما ارزانی میدارم که از زیر آن جویها جاری است و جاودانه در آن خواهید بود و پاداش عملکنندگان چه نیکوست.
شما برای من در ماهی، روزه مستحبی گرفتید که حرمت آن ماه را بزرگ و حق آن را واجب کردهام. ای فرشتگان من! این بندگان مرا به بهشت درآورید. این پاداش کسی است که چیزی از ماه رجب را روزه بگیرد، هرچند یک روز از دهه اول یا دوم یا آخر آن باشد.
روضة الواعظین، ابن فارسی، ج ۲. ص ۴۰۲.
از امام صادق (ع) نقل شده که حضرت محمد (ص) فرمود: رجب ماه استغفار امت من است، پس در این ماه طلب آمرزش کنید که خداوند آمرزنده و مهربان است و رجب را «اصب» می‌گویند، زیرا که رحمت خداوند در این ماه بر امت من بسیار ریخته می‌شود، پس بسیار بگویید: استغفر الله و اسئله التوبة.
مفاتیح الجنان، شیخ عباس قمی، ص ۲۲۸.
ابوالبختری وهب بن وهب از امام صادق (ع) از جدش حضرت علی (ع) روایت کرده است که آن امام را خوش می‌آمد که خود را در چهار شب در حال احیاء نگه دارد که یکی از آن شب ها، اولین شب رجب بود، خواندن دعاهای ویژه به هنگام دیدن ماه رجب چیزی است که درباره آن سفارش شده است، بجاست که سالک طریق حق در این دعا شعبان و رمضان را هم به یاد آورد و از خداوند بخواهد تا او را آمادگی و توانایی بدهد تا آن دو ماه را به شایستگی پذیرا شود و حق آن‌ها را ادا کند.
المراقبات فی اعمال السنة، میرزا جواد ملکی تبریزی، ص ۷۸. و مفاتیح الجنان، شیخ عباس قمی، ص ۲۴۳ – ۲۴۴.
فضیلت ماه رجب در کلام امام موسی کاظم (ع)
امام کاظم (ع) می‌فرمایند: رجب، نام نهرى در بهشت است که از شیر سفیدتر و از عسل شیرین‌تر است؛ بنابراین هرکس یک روز از ماه رجب را روزه بدارد، خداوند از آن نهر به او خواهد نوشاند.
بحارالانوار، علامه مجلسی، ج ۹۷، ص ۳۷.
همچنین آن حضرت در روایت دیگرى مى فرماید: رجب، ماه عظیمى است که خداوند، اعمال نیک را در آن چند برابر مى فرماید و گناهان را در آن محو مى‌کند. پس هرکس یک روز از ماه رجب را روزه بگیرد، به اندازه مسیر یک سال از جهنّم دور و هرکس سه روز از آن ماه را روزه بدارد، بهشت بر او واجب مى شود.
اقبال الاعمال، سید بن طاووس، ص ۶۳۴.
فضیلت ماه رجب در کلام امام رضا (ع)
حسن بن علىّ بن فضال از حضرت امام رضا علیه السلام روایت کرده است که فرمود: هر کس روز اوّل ماه رجب را به اشتیاق ثواب و پاداش الهى روزه بگیرد، بهشت بر او واجب گردد؛ و هر کس یک روز در وسط ماه رجب روزه بگیرد در مثل ربیعه و مضر (که دو طایفه پرجمعیّت بودند) شفاعت کند؛
و هر کس یک روز در آخر آن روزه بگیرد، خداوند او را از اهل بهشت قرار داده و شفاعت او را در مورد پدر، مادر، پسر، دختر، خواهر، برادر، عمّه، عمو، خاله، دائى، آشنایان و همسایگانش بپذیرد گرچه در میان آنان کسى باشد که سزاوار دوزخ است.
عیون اخبار الرضا علیه السلام، شیخ صدوق، ج ۱، ص ۲۲۶.
عبداللَّه بن صالح هروى از حضرت امام رضا علیه السلام روایت کرده است که فرمود: هرکس روز اوّل ماه رجب را روزه بگیرد، خداوند از او خشنود گردد؛ روزى که او را دیدار کند. هرکس دو روز از ماه رجب را روزه بگیرد، خداوند از او راضى باشد روزى که او را دیدار کند؛
و هرکس سه روز از ماه رجب را روزه بگیرد، خداوند از او خشنود گردد و او را خشنود سازد و کسانى که با او مرافعه دارند راضى سازد؛ روزى که او را دیدار کند یعنى روز قیامت؛ و هرکس هفت روز از ماه رجب را روزه بگیرد، درهاى هفت آسمان براى روح اوگشوده گردد، چون بمیرد تا آنکه به ملکوت اعلى رسد؛ و هرکس هشت روز از ماه رجب را روزه بگیرد، درهاى هشتگانه بهشت براى او گشوده گردد.
هرکس پانزده روز از ماه رجب را روزه بگیرد، هر حاجتى که دارد برآورده شود مگر آنکه درخواست او در گناه یا قطع رحم باشد؛ و هرکس تمام ماه رجب را روزه بگیرد از گناهانش بیرون آید مانند روزى که از مادر متولّد گشته باشد و از آتش دوزخ آزاد و همراه برگزیدگان نیکوکار وارد بهشت شود.
وسائل الشیعة، شیخ حر عاملی، ج ۷، ص ۳۵۵.
حضرت امام رضا علیه السلام فرمودند: کسى که روز بیست و هشتم ماه رجب را روزه بگیرد روزه او در آن روز، کفّاره نود سال است. کسى که روز بیست و نهم ماه رجب را روزه بگیرد روزه او در آن روز، کفّاره صد سال است. کسى که روز سى ام ماه رجب را روزه بگیرد، خداوند گناهان گذشته و آینده او را مى آمرزد.
اقبال الاعمال، سید بن طاووس، صص ۱۸۸ – ۱۹۰.
فضیلت ماه رجب در کلام امام محمد تقی (ع)
از حضرت امام جواد (ع) روایت شده است که آن حضرت فرمود: در رجب شبی است که برای مردم از هرچه آفتاب بر آن تابیده بهتر است و آن شب بیست و هفتم این ماه است که فردای آن روز بعثت پیامبر روی داد و به جای آوردن اعمال ویژه آن پاداش برابر شصت سال عبادت دارد.
المراقبات فی اعمال السنة، میرزا جواد ملکی تبریزی، صص ۱۱۷ – ۱۲۱.
در پایان امیدواریم همه ما بتوانیم از ماه پرفضیلت رجب کمال استفاده را ببریم. اگر دوست دارید با این ماه عزیز بیشتر آشنا شوید، مقاله درباره ماه رجب چه چیزهایی را باید بدانیم؟ را مطالعه بفرمایید.
حسین رضازاده مهراباد
بسیار اموزنده بود خداوند توفیق عمل به همه ما در این ماه عزیز بدهد . ان شالله