احکام روزه مسافر در فقه سنی و شیعه چیست؟

ستاره | سرویس مذهبی – احکام روزه مسافر در ماه رمضان را از نظر مراجع تقلید مختلف فقه شیعه و سنی بررسی کرده ایم؛ در ادامه آن را بخوانید.

 

احکام روزه مسافر در ماه رمضان

حکم شرعی مسافرت رفتن فرد روزه دار، در مسائل زیر دارای تبصره ها و قوانینی می شود که در ادامه از منظر مراجع تقلید مختلف، مورد بررسی قرار گرفته است:

• احکام روزه مسافر قبل از ظهر
• احکام روزه مسافر بعد از ظهر
• حکم روزه مسافر و حد ترخص
• احکام روزه مسافر قصد ده روز
• حکم روزه مسافری که نمیداند چند روز میماند
• احکام روزه مسافر دائم السفر
• حکم روزه مسافر بین دو وطن
• “احکام روزه مسافر برای کار

 

 

۱. احکام روزه مسافر مکارم شیرازی

خلاصه نظرات حضرت آیت اله مکارم شیرازی در مورد روزه دای در مسافرت را در ادامه بخوانید:

• مسافرى که باید نمازهاى یومیه خود را در سفر شکسته بخواند، نمى تواند در آن سفر روزه بگیرد؛ اما باید قضاى آن را بجا آورد.
• مسافرى که نمازش را در سفری کامل مى خواند؛ مثل کسى که شغل او سفر است یا به وطن می رود، باید در سفر روزه بگیرد.
• اگر روزه دار بعد از اذان ظهر مسافرت کند، باید روزه خود را بگیرد و صحیح است.
• اگر روزه دار پیش از ظهر مسافرت کند، وقتى به «حدّ ترخّص» برسد، (حَدِّ تَرَخُّص مسافتی است که مسافر باید از آنجا به بعد نمازش را شکسته بخواند) باید روزه خود را  بشکند و اگر پیش از آن روزه را باطل کند، علاوه بر قضا، بنابر احتیاط واجب، کفّاره هم دارد.
• مسافرت در ماه رمضان اشکال ندارد، ولى اگر براى فرار از روزه باشد مکروه است.
• اگر مسافر، پیش از ظهر به وطنش برسد، یا به جایى برسد که مى خواهد ده روز در آنجا بماند، چنانچه تا آن وقت، کارى که روزه را باطل مى کند انجام نداده است، باید آن روز را روزه بگیرد و اگر انجام داده، باید بعداً قضاى آن را بجا آورد.
•  اگر مسافر بعد از ظهر به وطنش یا به جایى که مى خواهد ده روز بماند برسد، نباید آن روز را روزه بگیرد، و بعداً قضاى آن را بجا مى آورد.
• حکم گرفتن روزه ی دانشجویان: در صورتی که قصد دارد برای مدت طولانی در آنجا سکونت داشته باشد (مثلا یکسال یا بیشتر)، یا هفته ای حداقل سه روز به مدت دو سال یا بیشتر در آنجا باشد، آنجا در حکم وطن خواهد بود، روزه صحیح است و نیازی به قصد ده روز ندارد؛ ولی اگر آنجا نمی ماند ولی در هفته حداقل سه روز رفت و آمد دارد و این کار برای مدتی (حداقل دو ماه) ادامه دارد، روزه در آن محل و بین راه صحیح است.
• وظیفه ی سربازان در مورد روزه: هرگاه قصد اقامت ده روز در آن محل کرده نماز و روزه او تمام است و هرگاه لااقل هفته ای سه روز به مدت حداقل دو ماه، رفت و آمد می کند باز نماز و روزه او تمام است و اگر در محلی یک سال یا بیشتر بماند یا در مدت حداقل دو ماه و کمتر از دو سال، حداقل سه روز در هفته در جایی بماند در آن محل نیز نماز و روزه تمام است.
• هرگاه انسان در محلی زندگی می کرده و وطن او بوده، چنانچه از آنجا اعراض کند، یعنی دیگر قصد نداشته باشد در آنجا زندگی کند، هر چند گاهی به عنوان مسافرت و دیدار بستگان و دوستان به آنجا برود،روزه اش در آنجا صحیح نیست، خواه در آنجا ملکی داشته باشد یا نه و خواه اقوام و بستگانش در آنجا زندگی کنند یا نکنند، مگر اینکه سالی سه چهار ماه (هرچند بصورت پراکنده) در آن جا اقامت داشته باشد.
• محل کار طولانی مدت، در حکم وطن شما محسوب می شود و اگر قبل از اذان ظهر به حد ترخص محل کارتان برسید، روزه شما صحیح است.
• حکم روزه مسافری که نمیداند چند روز میماند: هرگاه مسافر در محلّى توقّف كند ولى نمى ‏داند مدّت توقّف او چند روز است بايد نماز را شكسته بخواند، امّا بعد از گذشتن سى روز بايد نماز را تمام بخواند، اگر چه مقدار كمى بعد از آن در آنجا بماند (اگر يك ماه از ماه هاى قمرى بماند كه كمتر از سى روز باشد نيز كافى است مثلًا از دهم اين ماه تا دهم ماه ديگر).

 

بیشتر بدانید: احکام وطن زن و شوهر پس از ازدواج

 

 

۲. احکام روزه مسافر خامنه ای

از نظر حضرت آیت اله خامنه ای، مسافرت رفتن در ماه رمضان اشکال ندارد، اما اگر براى فرار از روزه باشد، مکروه است.

• مسافرى که در سفر نماز شکسته می خواند، روزه هم نباید بگیرد.
• مسافرى که نمازش را در سفر کامل مى ‏خواند، مثل کسى که دائم السفر است و شغلش این است، یا سفر او سفر معصیت است، باید در سفر روزه بگیرد.
• کسى که نمى‏ داند روزه مسافر باطل است، اگر در سفر روزه بگیرد و در بین روز مساله را بفهمد، روزه‏اش باطل مى‏شود، و اگر تا مغرب نفهمد، روزه‏اش صحیح است.
• فردی اگر فراموش کند که مسافر است، یا فراموش کند که روزه مسافر باطل مى‏باشد و در سفر روزه بگیرد، روزه او باطل است.
• اگر روزه ‏داری بعد از اذان ظهر مسافرت کند، باید روزه خود را کامل کند و روزه اش صحیح است.
• اگر قبل از اذان ظهر مسافرت کند، وقتى به حد ترخص رسید (حَدِّ تَرَخُّص مسافتی است که مسافر باید از آنجا به بعد نمازش را شکسته بخواند)، باید روزه خود را باطل کند و اگر پیش از رسیدن به حد ترخص روزه را باطل کند، بنابر احتیاط کفاره نیز بر او واجب است.
•  اگر مسافر قبل از ظهر به وطنش برسد، یا به جایى برسد که مى‏ خواهد ۱۰ روز در آن جا بماند، چنانچه کارى که روزه را باطل مى‏ کند انجام نداده باشد، باید آن روز را روزه بگیرد و اگر انجام داده، روزه آن روز بر او واجب نیست.
• اگر مسافر بعد از ظهر به وطنش برسد، یا به جایى برسد که مى‏ خواهد ۱۰ روز در آن جا بماند، نباید آن روز را روزه بگیرد.
• مسافر و کسى که از روزه گرفتن عذر دارد، مکروه است در روز ماه رمضان جماع کند و در خوردن و آشامیدن کاملا خود را سیر کند.
• حکم روزه مسافری که نمیداند چند روز میماند: نماز او شکسته است و روزه اش صحیح نیست، مگر اینکه سی روز به حالت تردید در یک جا اقامت نماید که در این صورت از روز سی و یکم ـ تا زمانی که در آنجا حضور دارد ـ نمازش تمام و روزه اش صحیح است هر چند قصد اقامت ده روز نداشته باشد.

 

 

۳. احکام روزه مسافر سیستانی

• خلاصه احکام روزه مسافر از نظر حضرت آیت اله سیستانی را در ادامه بخوانید:
• مسافرت در ماه رمضان اشکال ندارد؛ ولی برای فرار از روزه، مسافرت مکروه است؛ چه قبل از گذشتن بیست و سوّم ماه رمضان و چه بعد از آن باشد و همچنین به طور کلّی سفر در ماه رمضان کراهت دارد، مگر اینکه برای حجّ یا عمره یا به سبب ضرورتی باشد. 
• مسافری که باید نمازهای چهار رکعتی را در سفر دو رکعت (شکسته) بخواند، نباید روزه بگیرد؛روزه‌هایی را که فرد به علّت سفری که روزه گرفتن در آن جایز نیست، نگرفته است، بعد از برطرف شدن عذر، واجب است قضا نماید.
• مسافری که نمازش را تمام می‌خواند، مثل کسی که شغلش مسافرت، یا سفر او سفر معصیت است، واجب است در سفر روزه بگیرد.
• اگر روزه ‏دار بعد‌ از اذان ظهر مسافرت نماید، بنابر احتیاط‌ واجب، باید روزه خود را تمام کند خصوصاً اگر از شب نیّت سفر نداشته باشد و در صورتی که به این احتیاط واجب عمل کرده و روزه را تمام کند، قضای آن لازم نیست.
•  اگر روزه‌دار قبل از اذان ظهر مسافرت کند، بنابر احتیاط واجب، نمی‌تواند آن روز را روزه بگیرد، خصوصاً اگر از شب نیّت سفر داشته باشد. ولی نباید پیش از رسیدن به حدّ ترخّص، عملی که روزه را باطل می‌کند انجام دهد.
•  اگر مسافر در ماه رمضان قبل از اذان ظهر به وطنش برسد، یا به جایی برسد که می‌خواهد ده روز در آنجا بماند، چنانچه کاری که روزه را باطل می‌کند انجام نداده، بنابر احتیاط واجب، باید آن روز را روزه بگیرد و در این صورت، قضاء ندارد و امّا اگر کاری که روزه را باطل می‌کند انجام داده، روزه آن روز بر او واجب نیست و باید آن را قضاء کند.
•   اگر مسافر بعد از اذان ظهر به وطنش برسد، یا به جایی برسد که می‌خواهد ده روز در آن جا بماند، در صورتی که در سفر یکی از مفطرات را انجام داده، روزه‌‌اش باطل است و باید آن روز را قضاء کند و اگر مفطر انجام نداده است روزه آن روز بر او واجب نیست؛ بلکه بنابر احتیاط واجب، روزه‏اش باطل است و در هر حال بعداً قضای آن را انجام دهد.
•  ملاک در شروع سفر قبل از اذان ظهر یا بعد از اذان ظهر، خارج شدن از خود شهر است نه حدّ ترخّص آن، بنابراین کسی که قبل از اذان ظهر از وطن خویش خارج شده است، ولی بعد از اذان ظهر از حدّ ترخّض وطن خارج می‌شود، در مورد روزه حکم مسافری را دارد که قبل از ظهر مسافرت رفته است. همچنین در برگشت به وطن نیز، ملاک، رسیدن به خود شهر است بنابراین اگر فرد، قبل از اذان ظهر به نزدیکی وطنش برسد به گونه‌ای که خانه‌های آخر شهر دیده شود، ولی بعد از اذان ظهر وارد شهرش گردد در مورد روزه حکم مسافری را دارد که بعد از اذان.
• اگر فرد فراموش کند که مسافر است یا فراموش کند که روزه گرفتن برای مسافر باطل می‌باشد و در سفر روزه بگیرد – حتّی بنابر احتیاط واجب در صورتی که بعد از مغرب متوجّه شود –  روزه او باطل می‌باشد.

 

 

۴. احکام روزه مسافر صافی گلپایگانی

نظر حضرت آیت اله صافی گلپایگانی نیز بر این است که مسافرت در ماه رمضان اشکال ندارد، ولی اگر برای فرار از روزه باشد، مکروه است.

• مسافری که باید نمازهای چهار رکعتی را در سفر، دو رکعت بخواند، نمی ‎تواند در آن سفر روزه بگیرد، ولی باید قضای آن را به‌جا آورد
• مسافری که نمازش را تمام می‎ خواند، مثل کسی که شغل او سفر است، باید در سفر روزه بگیرد.
• اگر روزه ‎دار بعد از ظهر مسافرت کند، باید روزه خود را تمام کند و صحیح است.
• اگر روزه‎ دار پیش از ظهر مسافرت کند، وقتی به «حدّ ترخّص» برسد؛ یعنی به‌جا یی برسد که صدای اذان شهر را نشنود و اهل آنجا او را نبینند، باید روزه خود را باطل کند و اگر پیش از آن روزه را باطل کند، علاوه بر قضا، بنا بر احتیاط واجب، کفّاره هم دارد.
• اگر مسافر، پیش از ظهر به وطنش برسد، یا به‌ جایی برسد که می‎خواهد ده روز در آنجا بماند، چنانچه تا آن وقت، کاری که روزه را باطل می کند انجام نداده، باید آن روز را روزه بگیرد و اگر انجام داده، نباید آن روز را روزه بگیرد.
• اگر مسافر بعد از ظهر به وطنش، یا به‌ جایی که می‎خواهد ده روز بماند برسد، نباید آن روز را روزه بگیرد.

 

 

۵. احکام روزه مسافر آیت الله صانعی

احکام روزه مسافر از نظر آیت اله صانعی به شرح زیر است:

• مسافرى که بايد نمازهاى چهار رکعتى را در سفر، دو رکعت بخواند، نبايد روزه بگيرد و مسافرى که نمازش را تمام مى خواند (مثل کسى که زياد مسافرت مى کند و کثيرالسفر است و مسافرت براى او امرى سهل و عادى است، يا سفر او سفرِ معصيت است)، بايد در سفر روزه بگيرد.
• مسافرت در ماه رمضان، مانعى ندارد؛ منتهی اگر براى فرار از روزه باشد، مکروه است.

سوال ۱: آيا ملاک در درست بودن روزه براى کسى که بعد از ظهر به مسافرت مى رود، بيرون رفتن بعد از ظهر از خانه است يا بيرون رفتن بعد از ظهر از شهر؟

جواب: ملاک، محلِ سکونت و شهر است، يعنى هنگام زوال ظهر بايد در محلِ زندگى و شهر باشد، نه در حدّ ترخّص و در مسير سفر، تا روزه آن روزش درست باشد.

سوال ۲: شخصى که قبل از ظهر در ماه مبارک رمضان، مسافر بوده، اگر قبل از اذان به جايى رسيده که اذان شهر را مى شنود و ديوارهاى آن را مى بيند، ولى هنوز وارد شهر نشده، آيا روزه آن روزش صحيح است يا خير؟

جواب: ظاهراً روزه اش درست نيست و حقّ افطار دارد، هر چند احتياط مستحب در گرفتن روزه و قضاى آن است، و احوط و اولى براى کسى که مطمئن است يا شک دارد که قبل از ظهر وارد شهر مى شود يا نه، آن است که روزه خود را در همان حالِ سفر، افطار کند.

سوال ۳: در صورتى که تکليف مکلّف در بعضى موارد، جمع بين قصر و اتمام باشد، آيا مى تواند روزه بگيرد يا نه؟ و اگر روزه گرفت و در ماه رمضان بود، آيا لازم است بعداً آن را قضا کند يا خير؟

جواب: جاهايى که احتياطاً بين نماز قصر و اتمام، جمع مى شود، نسبت به روزه هم جمعش به گرفتن روزه و قضاى آن است.

 

 

احکام روزه مسافر اهل سنت

درباره روزه مسافر، در میان اهل سنت اتفاق نظر وجود ندارد؛ به‌طوری‌که:

• حکم روزه مسافر در فقه شافعی و حنفیه: در‌صورتی‌که روزه گرفتن برای وی مشقت نداشته باشد. مستحب است. آن ها برای اثبات مطلب خود به آیه شریفه «و اَنْ تَصُوموا خیرٌ لَکُمْ …» استناد کرده‌اند و می‌گویند اگر روزه در سفر مشقت داشته باشد، افطار نمودن بهتر است. 
• مالکیه می‌گویند: اگر مشقت نباشد، روزه برای مسافر بهتر است.
• حنابله می‌گویند: افطار نمودن برای مسافر، سنت است و روزه‌ مسافر کراهت دارد؛ اگر چه مشقتی نداشته باشد؛ زیرا پیامبر اکرم می‌فرماید: «لیس من البرّ الصوم فی السفر».

در جایی دیگر آمده است که هر سفری که در آن نماز قصر خوانده شود، یعنی سفری که طول آن ۱۷۴۸ کیلومتر باشد مسافر اجازه دارد روزه را بشکند و سفر با هر وسیله ای که باشد، پیاده یا سواره، با هواپیما، قطار، ماشین و هر وسیله ای دیگر، البته این مسافت مطابق مذهب امام شافعی شانزده فرسخ یا ۹۶ کیلومتر می باشد.

مسافری که قصد ماندن دائم نداشته باشد، به فرمودۀ امام احمد و امام شافعی و چند تن از امامان دیگر، به مدت ۴ روز می تواند روزه نباشد. مسافری که قصد سفر کرده باید شب آنروز برای روزه فردا نیت کند و روزه باشد تا هنگامیکه سفرش را شروع می کند و بعد از دور گشتن از خانه های شهر یا روستا و یا هر جایی که می خواهد به قصد سفر ترک کند آنگاه اجازه دارد روزه اش را بشکند.

 

سخن آخر

امیدواریم با خواندن احکام روزه مسافر ، پاسخ سوالات خود را گرفته باشید. شما می توانید نظرات و شبهات خود را در پایین همین مطلب با ما در میان بگذارید. همچنین می توانید احکام نزدیکی در ماه رمضان و مکروهات روزه را نیز در ستاره بخوانید.