“پونه” یا پودنه گیاهی از خانواده نعنائیان است. گیاهی از سرده نعنا و تیره لب گلیها که لهشده برگهای آن عطر نعنا دارد. از پونه در آشپزی و شیرینیپزی و در طب سنتی به عنوان آرامبخش و مسکن استفاده میشود.
اسانس آن در صنعت عطر سازی کاربرد دارد و دارای ماده سمی پولِگون است. اسانس پونه بسیار غلیظ و حتی در مقادیر کم سمی و کشنده است. گزارشهایی از مرگ بیمارانی که بعلل مختلف از اسانس غلیظ آن استفاده کردهاند وجود دارد. کنگره آمریکا درخواست نموده است که استفاده آن برای زنان حامله منع شود.
هرچند روغن پونه بسیار سمی است، اما مصرف این گیاه به صورت تازه و خشک متداول است. مهاجرین اولیه در آمریکا از پودر خشک شده آن برای دفع حشرات استفاده میکردند. در تاریخچه انجمن سلطنتی لندن خاطر نشان شده است که این انجمن استفاده از پونه را برای کشتن مار زنگی پیشنهاد دادهاست.
فرهنگستان زبان فارسی این گیاه را “خالواش” و “نعناخالواش” نامیده است. پونۀ کوهی بی اشتهایی و ضعف معده را هم از بین میبرد و سکسکه را تسکین میدهد. همچنین این گیاه زداینده و باز کننده و نرم کننده مواد صفرایی و سودایی است.
طبع پونه
پونه طبیعتی گرم و خشک داشته و مصرف زیادی در بین خانوادههای ایرانی دارد. ترکیب اصلی موجود در این گیاه، اسانس روغنی فرار یا روغن منتول است. به علاوه در اعضای این گیاه مقداری تانن، مواد رزینی و قند نیز وجود دارد و حاوی مقدار زیادی ویتامین است.
گیاه پونه در فصل گرما میروید، اما سایه روشن را بهتر میتواند تحمل کند. این گیاه در خاکهای مرطوب و غنی از مواد آلی مانند کود برگ به خوبی رشد میکند. با گیاه پونه میتوان یک دم کرده گیاهی فوق العاده به نام دمنوش پونه تهیه نمود.
طرز تهیه دمنوش پونه
- برای تهیه یک فنجان دمنوش پونه، یک قاشق غذاخوری سرخالی از برگ یا گل پونه تازه و یا یک قاشق چای خوری برگ پونه خشکشده را در چای صافکن درون یک لیوان ریخته و یک فنجان آب در حال جوش را روی آن بریزید.
- اجازه دهید مدت ۱۰ دقیقه دم بکشد و به رنگ چای در بیاید.
- اگر دوست داشتید میتوانید آن را با نبات کمی شیرین کنید.
- این دمنوش به طور معمول ۲ تا ۳ فنجان در روز استفاده میشود و محدودیتی در طول درمان وجود ندارد.
خواص دمنوش پونه
- برگها و گلهای پونه و همچنین ساقههای آن میتوانند جایگزین مناسبی برای بسیاری از آنتی بیوتیکها باشند.
- گیاه پونه بادشکن، معرق، مدر و محرک نیز میباشد.
- از دمنوش پونه برای درمان سرماخوردگی، زکام، سردردها، مشکلات گوارشی، کم کردن تب خفیف، تسکین گلودرد و برای بهبود نفخ شکم، حالت تهوع، دردهای قاعدگی و بی خوابی استفاده میشود.
- پونه را به عنوان تحریک کننده تولید صفرا نیز میشناسند.
- پون کوهی بی اشتهایی و ضعف معده را از بین می برد و سکسکه را تسکین میدهد.
- پونه زداینده و باز کننده و نرم کننده مواد صفرایی و سودایی است.
- تزریق عصاره پونه یا اسانس پونه به موشهای آزمایشگاهی نشان داد که این گیاه دارای خواص آرام بخشی خوبی است.
- عصاره پونه دارای خاصیت تسکین دهنده درد نیز میباشد.
- برای درمان كبودی پوست كه در اثر ضربه يا فشار به وجود آمده است ضماد پونه بمالید.
- در محیط آزمایشگاه دیده شد که عصارهٔ پونه در مقابل ویروس تب خال، ویروس آنفلوآنزا، بیماری نیوکاسل و ویروسهای مختلف دیگر فعال است.
- از گیاه پونه به عنوان ماده ضدعفونی کننده، ضد نفخ، صفراآور، معرق، هضم کننده، قاعده آور، ضد سرفه و محرک استفاده میشود.
موارد منع مصرف دمنوش پونه
- مصرف پونه باعث ازدیاد تعریق در بدن میشود.
- استفاده از آن در بعضی افراد باعث تشدید سردرد آنها میشود.
- مصرف بیش از حد دمنوش پونه و پونه باعث مسمومیت می شود.