تحقیق درباره سد کرخه؛ بزرگترین سد خاکی رسی خاورمیانه

ستاره | سرویس محتوای کمک درسی – سد کرخه بزرگترین سد خاکی ایران و خاورمیانه است که در سال ۱۳۸۰ توسط سپاه پاسداران انقلاب اسلامی بر روی رودخانه کرخه در استان خوزستان احداث شد. این سد در ۲۲ کیلومتری شمال غربی شهرستان اندیمشک و در مرز ایران و عراق قرار دارد. رودخانه کرخه از مناطق میانی و جنوب غربی رشته کوه‌های زاگرس سرچشمه می‌گیرد و پس از طی مسافتی ۹۰۰ کیلومتر به مرداب هورالعظیم می‌ریزد.

سد کرخه دارای حجم مخزنی ۷ میلیارد و ۳۰۰ میلیون مترمکعب است و با تولید سالانه ۹۳۴ میلیون کیلووات ساعت برق، یکی از بزرگترین نیروگاه‌های برق‌آبی ایران محسوب می‌شود. این سد همچنین نقش مهمی در کنترل سیل و تأمین آب کشاورزی و شرب مناطق پایین‌دست دارد.

ارتفاع سد کرخه ۱۲۷ متر است و ظرفیت ذخیره ۷٬۳ میلیارد متر مکعب آب را دارد. در اصل کرخه برای آبیاری ۳۲۰ هزار هکتار زمین زراعی، تولید ۵۲۰ مگاوات برق و پیشگیری از وقوع سیل‌­های پایین رود طراحی شد. در ادامه ویژگی‌های این سد را به دقت بررسی می‌کنیم.

مشخصات پروژه کرخه چیست؟

سد کرخه کجاست؟

سد کرخه و پروژه HEPP بر روی رودخانه کرخه، در ۲۱ کیلومتری شهر اندیشمک استان خوزستان در جنوب غربی ایران راه اندازی شد. این سد در موقعیت ۷/۴۸۰۸ غرب عرض جغرافیایی و ۲۹/۳۲۰۶ طول جغرافیایی قرار گرفته است.

سد کرخه از کجا سرچشمه می‌گیرد؟

رودخانه کرخه از بخش­‌های میانی و جنوب شرقی رشته کوه‌های زاگرس سرچشمه می­‌گیرد. این رودخانه ۹۰۰ کیلومتر به طرف جنوب می­‌آید تا به تالاب حور العظیم، واقع در خط مرزی ایران و عراق می­‌ریزد. رودخانه کرخه از نقطه نظر حجم طولی، پس از رودخانه‌­های کارون و دز در جایگاه سوم قرار دارد.

کرخه توسط چه کسانی ساخته شد؟

در میان سال­ه‌ای ۱۹۵۹ تا ۱۹۷۹، مطالعات اولیه سد کرخه و HEPP توسط شرکت‌های مهندسی ایرانی و خارجی راه اندازی شد. پس از انقلاب اسلامی، مطالعات تکمیلی روی سد کرخه و HEPP به شرکت مشاوره مهندسی مهاب قدس واگذار شد. سپس در سال ۱۹۸۷ محور‌های سد جدید به شرکت مشاوره مهندسی مهاب قدس و یک شرکت چینی به نام کانیک پیشنهاد شد. فعالیت‌های ساخت سد در سال ۱۹۹۱ شروع و آخرین واحد موتورخانه‌­ای در سال ۲۰۰۳ شروع به کار کرد.

در سال ۱۹۵۶ شرکت آمریکایی توسعه و منابع (DRC) با ریاست دیوید ای. لیلینتال، رئیس سابق مجلس محلی تنسی، مطالعاتی را درباره سد کرخه راه اندازی کرد. سرانجام در سال ۱۹۹۰ مطالعات و طرح نهایی توسط مشاوران شرکت مهاب قدس و با رهبری مهندس ارشد “محمد سلیمانی” تکمیل شد. بخش مهندسی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی ساخت سد کرخه را در سال ۱۹۹۲ آغاز و عملیات ساخت آن را در سال ۲۰۰۱ به پایان رسانید. ۱۲۰ شرکت قراردادی و مشاور و ۵۰۰۰ کارگر در دوران ساخت سد مشغول فعالیت بودند. البته متأسفانه ۴۰ نفر در طی مراحل ساخت سد جان خود را از دست دادند.

ویژگی‌­های خاص این سد چیست؟

• بزرگترین سد دارای دریاچه مصنوعی ایران با مساحت ۱۶۰ کیلومتر مربع و ظرفیت ذخیره به میزان یک سوم مخازن سدی کشور.
• جاذبه توریستی و ماهی‌گیری.

سد کرخه سلاح استراتژیک ایران

ممکن است این سوال در ذهن شما مطرح شود که “چرا سد کرخه ساخته شد؟”

سد کرخه برای تأمین آب کشاورزی بیش از ۳۴۵۰۰۰ هکتار زمین زراعت در استان خوزستان و ایلام، ولید سالانه ۹۳۴ گیگا وات برق، کنترل سیل و کاهش شیب هیدرولیکی ساخته شده است. همچنین این سد می‌تواند به عنوان یک سلاح استراتژیک نیز مورد استفاده قرار گیرد.

یکی از مزایای سد کرخه، مهار سیل‌هایی است که در گذشته به بخش‌های مختلف کشاورزی خسارت وارد می‌کردند. بر اساس آمارها، حوزه کرخه از سال ۱۳۳۴ تا ۱۳۸۴، حدود ۸۰ سیلاب بزرگ را مهار کرده است. در زمان بهره‌برداری از این سد عظیم، در طی سال‌های ۱۳۸۲ تا ۱۳۸۴، چهار سیل در حوزه کرخه رخ داد که از بین آنها، سیلاب‌های اسفند ماه ۱۳۸۳ و بهمن ماه ۱۳۸۴ از حجم بیشتری برخوردار بودند و توسط سد کرخه مهار شدند.