نویسنده: مجله ستاره
بروزرسانی: 29 مهر 1400
ستاره | سرویس محتوای کمک درسی – جهان اسلام دانشمندان بسیاری را به سراسر دنیا معرفی کرده است. دانشمندانی که بهترین‌ها در علوم زمان خود بوده و دستاوردهای شگفت انگیزی داشته‌اند. اسماعیل جزری یکی از دانشمندانی است که نامش کمتر به گوش ما خورده ولی اختراعاتش آنچنان بزرگ و تاثیرگذار است که در دنیای غرب به پدر علم روباتیک مشهور شده است. آنچه در ادامه خواهید خواند خلاصه‌ای از زندگینامه و تحقیق درباره اسماعیل جزری و اختراعات اوست.
تحقیق درباره اسماعیل جزری
بدیع‌الزمان ابوالعز بن اسماعیل بن رزاز جَزَری مهندس مسلمان از منطقه دیار بکر (ترکیه امروزی) بود.
کتاب «الجامع بین العلم و العمل النافع فی صناعة الحیل» اثر بدیع‌الزمان جزری شاهکاری درمورد پدیده‌های مکانیکی است. این کتاب که با عنوان «مبانی نظری و عملی مهندسی مکانیک در تمدن اسلامی» به فارسی ترجمه شده از قدیمی‌ترین کتب درباره مهندسی مکانیک است که دانشمندان غربی در قرون وسطی از آن بهره می‌بردند.
وی در دربار سلجوقیان مورد توجه قرار گرفت و کتاب خود را به فرمان ناصر الدین محمود بن محمد، از فرمانروایان اُرتُقی، نوشت. ارتق‌ها دومانی ترکمن از تبار ارتق بودند که حکوکت مستقل کم‌دوامی در ناحیه‌ی بکر برقرار کردند.
تاریخ درگذشت اسماعیل جزری سال ۶۰۲ هجری قمری ذکر شده است.
بیشتر بخوانید: انواع اختراعات و نوآوری های جابربن حیان
اختراعات بدیع الزمان جزری (اسماعیل جزری)
فواره هایی که می توان روشن و خاموش شدن آنها را برنامه ریزی کرد. مدلی از یک فیلبان هندی که هر نیم ساعت یک بار روی سر فیلش ضربه می زند. خدمتکارانی که می توانند به صورت اتوماتیک حوله ای را به میهمانان ارائه دهند. اینها فقط برخی از اختراعات شگفت انگیز مخترع مسلمان قرن دوازدهم میلادی «اسماعیل جزری» (الجزری) است که زمینه ساز مهندسی مدرن، هیدرولیک و حتی رباتیک شد.
بدیع‌الزمان جزری در کتاب خود، شیوه‌ی کار و ساختن ۵۰ دستگاه را که خود وی ساخته و به کار برده است با دقت و روشی تحسین برانگیز شرح می‌دهد. این دستگاه‌ها شامل ساعت‌های آبی و شمعی، ظرف‌ها و فواره‌های خودکار، ابزار خودکار نواختن نی، ابزار آب‌رسانی از نهر و چاه، درب‌های فلزی با نقش‌های زیبا، ابزار هندسی، قفل رمزی و قفل کلون‌دار مرکب است.
هر چند جزری دستگاه‌هایی را که در کتاب خود شرح می‌دهد، ساخته است، اما به نظر نمی‌رسد همه‌ی آنها را خود اختراع کرده باشد.
روش وی در شرح دادن مساله‌های مهندسی و ساختن و نگارش یک کتاب فنی در مقایسه با کار پیشینیان کم‌نظیر و برای مهندسان امروز نیز آموزنده است. به طوری که می‌توان از توضیح‌های وی مبانی عملی مهندسی مکانیک و تنظیم خودکار و ساختن و تولید را در تمدن اسلامی برداشت کرد.
سه نمونه از دستگاههای جزری (یک تلمبه، یک ساعت آبی و یکی از وسایل اندازه‌گیری مقدار خون در عمل رگ‌زنی) ساخته شد و در جشنواره جهانی اسلام در ۱۳۵۵ شمسی در لندن به نمایش در آمد.
الجزری نخستین ربات قابل برنامه‌ریزی انسان نما را در اواخر عمرش ساخت. به این علت او به عنوان پدر علم مهندسی رباتیک جهان شناخته می‌شود. اختراع او، یک قایق آبی بود که در آن چهار نوازندهٔ مصنوعی موسیقی برای مراسم و برنامه‌های جشن سلطنتی، آهنگ می‌نواختند و حاضران را سرگرم می‌کردند، ساز‌ها به صورت هیدرولیک و با کمک آب برنامه ریزی می‌شود.
در کتاب جزری شمار چشمگیری واژه و اصطلاح فارسی یافت می‌شود که نشانگر تأثیر بزرگ ایرانیان در فناوری جهان اسلام در سده‌های میانه است.
مطالب مرتبط: ابتکارات و اختراعات شیخ بهایی چه بود؟
کتاب الجامع بین العلم و العمل النافع فی صناعة الحیل (مبانی نظری و عملی مهندسی مکانیک در تمدن اسلامی)
جزری کتاب خود را به شش”بخش” تقسیم کرده است:
بخشهای اول تا چهارم، هر یک شامل شرح ده دستگاه و بخشهای پنجم و ششم هر یک شامل شرح پنج دستگاه است، بدین‌قرار:
بخش اول: شامل شرح شش نوع ساعت آبی و چهار ساعت شمعی
بخش دوم: شرح ده دستگاهِ خودکارِ توزیعِ نوشیدنی
بخش سوم: شرح چهار آفتابه و ظرف خودکار برای ریختن آب و شستشوی دست یا وضو گرفتن و شش تشت اندازه‌گیری خون هنگامِ رگ‌زنی
بخش چهارم: شرح شش فواره که در فاصله‌های زمانی مشخص به طور خودکار تغییر شکل می‌دهند و تشریح چهار وسیله نی‌زنی خودکار
بخش پنجم: روش ساخت پنج دستگاهِ آب‌کشی از آبگیر (یا چاه یا آب روان)
در بخش ششم، جزری دری را وصف نموده که از برنج ریخته‌گری کرده و برای سرای ملک صالح در شهر آمِد ساخته بود و نیز شرح وسیله‌ای هندسی برای یافتن مرکز دایره گذرنده بر هر سه نقطه دلخواه واقع بر یک صفحه یا سطح یک کره، روش اندازه‌گیری زاویه‌های تند و باز، قفلی رمزی که با دوازده رمز از حروف الفبای عربی درِ یک صندوق را باز می‌کند، قفل کلونی، و یک ساعت آبی برای نشان دادن گذشت یک ساعت
هر دستگاه در چند فصل تشریح شده است.
همه موارد (ساعت شمعی، تلمبه و وسایل اندازه گیری خون) به جز چرخ آب کشی از اختراعات مهندس مسلمان اسماعیل جزری می‌باشند.
تحقیق درباره اسماعیل جزری و اختراعات او در کتاب مطالعات اجتماعی پایه ششم آورده شده است. آیا به جز موارد گفته شده اطلاعات و اختراعات دیگری از اسماعیل جزری در اختیار دارید؟ لطفا نظرات و پیشنهادات خود را در انتهای همین مطلب برای ما ارسال نمایید.
