نویسنده: ندا علی‌خانی
بروزرسانی: ۸ مهر ۱۴۰۲
یکی از خطرناک‌ترین تهدیدهای محیط زیست و کره رمین، قطع بی‌رویه درختان است که در طول سالیان دراز با افزایش جمعیت کره زمین و نیاز انسان جنگل‌زدایی گسترش پیدا کرده‌است. اتفاقی که منجر به آسیب به یکی از مهمترین چرخه‌های زیست محیطی یعنی چرخه اکسیژن و چرخه کربن می‌شود. اما چرخه کربن و اکسیژن چیست و قطع بیش از حد درختان جنگل چه آسیبی به چرخه اکسیژن و کربن دی اکسید وارد می‌کند؟ برای یافتن پاسخ این پرسش که در کتاب علوم ششم ابتدایی هم به آن اشاره شده‌است، با این مطلب از ستاره همراه شوید.
چرخه اکسیژن چیست؟
چرخه اکسیژن فرایندی است که طی آن اکسیژن در محیط زیست تولید و مصرف می‌شود. یکی از اصلی‌ترین منابع تولید اکسیژن درختان و گیاهان بر روی کره زمین هستند. درخت و گیاه در طی انجام یک فرآیند که به آن فتوسنتز می‌گویند، نور خورشید و کربن دی اکسید موجود در هوا را از طریق برگ‌هایشان جذب کرده و اکسیژن تولید می‌کنند. اکسیژنی که برای تنفس تمامی موجودات زنده همچون انسان و حیوان مصرف می‌شود.
چرخه کربن چیست؟
چرخه کربن فرآیندی است که در طی آن کربن دی اکسید موجود در هوا جذب شده و اکسیژن تولید می‌شود. این چرخه در دو مدل اتفاق می‌افتد: چرخه درازمدت که باعث می‌شود کربن سالیان درازی باقی بماند و چرخه کوتاه‌مدت که مانند آنچه در میان گیاهان و سایر موجودات زنده اتفاق می‌افتد، کربن در مدت کوتاهی جذب و دفع می‌شود. تا زمانی که تعادل چرخه کربن (درازمدت و کوتاه‌مدت) و اکسیژن حفظ شود، آسیبی به کره زمین وارد نمی‌شود. چرا که با جذب کربن دی‌اکسید از طریق گیاهان و درختان و تبدیل آن به اکسیژن شرایط حیات برای موجودات کره زمین فراهم می‌شود. اما در شرایطی که انسان باعث اختلال در این شرایط شود، منجر به افزایش کربن دی اکسید موجود در هوا و در نتیجه افزایش گرما و گازهای گلخانه‌ای شده که باعث می‌شود اثرات نامطلوبی بر حیات کره زمین بگذارد.
قطع بیش از حد درختان جنگل چه آسیبی به چرخه اکسیژن و کربن دی اکسید وارد می‌کند؟
همانطور که اشاره شد کربن دی اکسید موجود در جو تا زمانی که تغییری در میزان آن ایجاد نشود، برای بقای موجودات کره زمین لازم و ضروری است؛ چراکه در طی فرآیندهایی بخشی از آن به اکسیژن موردنیاز برای تنفس موجودات زنده و حفظ سلامت محیط زیست تبدیل می‌شود. از سوی دیگر مهمترین عامل در مراحل تبدیل کربن دی اکسید به اکسیژن، درختان و گیاهان هستند. آن‌ها با انجام فتوسنتز می‌توانند اکسیژن موردنیاز برای تنفس موجودات زنده را تولید کنند. در ادامه به دو مورد از مهمترین پیامدهای قطع بی‌رویه‌ی درختان و تاثیر آن بر چرخه اکسیژن و کربن می‌پردازیم:
تغییرات آب‌وهوایی
حتما تا بحال چیزهایی درباره تاثیر افزایش کربن دی اکسید بر دمای کره زمین شنیده‌اید. قطع بی‌رویه درختان یکی از عوامل افزایش میزان کربن دی اکسید موجود در هوا است. از سوی دیگر زندگی ماشینی و کارخانه‌های صنعتی نقش موثری در تولید گازهای کربن دی اکسید داشته که بر میزان کربن موجود در هوا می‌افزاید. در نتیجه کاهش درختان و گیاهان منجر به کاهش جذب کربن و افزایش گازهای گلخانه‌ای و گرمایش زمین می‌شود. اتفاقی که در سال‌های اخیر با افزایش جمعیت کره زمین، جنگل‌زدایی، افزایش کارخانه‌های تولیدی و آلودگی بیش از اندازه هوا به اوج خود رسیده‌است. بنابراین یکی از مهمترین آسیب‌های کاهش درختان تغییرات آب‌وهوا و گرم شدن بیش از اندازه کره زمین است.
اختلال در تنفس
موجودات زنده برای حفظ بقا و ادامه حیات به تنفس گاز اکسیژن نیازمند هستند. در حقیقت مهمترین گاز تنفسی آن‌ها اکسیژن است. اما اکسیژن باید در طی یک فرآیندی از جذب و دفع کربن دی اکسید موجود در هوا تولید شود. یکی از مهمترین فرآیندهایی که در طبیعت انجام می‌شود فتوسنتز بوده که توسط گیاهان و درختان اتفاق می‌افتد. در این چرخه گیاه توسط برگ‌های خود کربن و نور خورشید را دریافت کرده و اکسیژن مورد نیاز برای تنفس موجودات را فراهم می‌کند. به همین دلیل اولین گروهی که از کمبود اکسیژن و نابودی درختان آسیب می‌بینند، انسان و حیوان است. گفته می‌شود نیمی از اکسیژن موجود در جو توسط درختان و گیاهان تولید می‌شود.
کلام آخر
علاوه بر قطع درختان، آتش‌سوزی‌هایی که هر ساله در جنگل‌های سراسر دنیا بر اثر اشتباهات انسانی و گرم شدن بیش از اندازه هوا اتفاق می‌افتد هم تاثیر مهمی بر کاهش فضای سبز و نابودی گیاهان و درختان دارد.
