معنی شعر آزادی ابوالقاسم عارف قزوینی (ناله مرغ اسیر این همه بهر وطن)

ستاره | سرویس محتوای کمک درسی – غیر از شعر از خون جوانان وطن، شعر آزادی نمونه‌ای دیگر از اشعار وطنی عارف قزوینی است که به سلطه بیگانگان و بیدادگری محمد علی شاه قاجار اشاره دارد. این شعر عارف قزوینی مانند اشعار فرخی یزدی نوعی غرل اجتماعی است که در عصر مشروطه با توجه به دگرگونی‌های سیاسی و اجتماعی، این نوع غزل رواج یافت. غزل اجتماعی در واقع غزلی است که محتوای آن مسائل سیاسی و اجتماعی است. این نوع غزل را می‌توان در سروده‌های شاعرانی همچون محمدتقی بهار، عارف قزوینی و فرخی و یزدی یافت. در ادامه به معنی شعر آزادی و شرح غزل ناله مرغ اسیر عارف قزوینی خواهیم پرداخت.

 

 

معنی شعر آزادی از ابوالقاسم عارف قزوینی

ناله مرغ اسیر، این همه بهر وطن است
مسلک مرغ گرفتار قفس هم­چو من است

معنی بیت:  تمام فریادی که من سر می‌دهم و مانند پرنده‌ه­ای اسیر هستم، برای وطن است و راه و روش پرنده گرفتار در قفس نیز مانند من است.

معنی کلمات:

• بهر: برای
• مسلک: روش، طریق

آرایه های ادبی:

• استعاره: ناله استعاره از شعر، مرغ اسیر استعاره از شاعر
• تشبیه: مسلک مرغ گرفتار قفس مانند مسلک من است.
• مراعات نظیر: مراعات نظیر بین مرغ، گرفتار، قفس
• واج آرایی: صامت « -ِ »

 

همت از باد سحر می­‌طلبم گر ببرد
خبر از من به رفیقی که به طرف چمن است

معنی بیت: از نسيم سحری كه آزاد است کمک و ياری می‌خواهم تا ناله‌های درد آلوده مرا به كسانی كه آزاده و آزادی خواه هستند، برساند.

معنی کلمات:

• همت: اراده، قصد، خواست
• باد سحر: یا باد صبا، در ادبیات فارسی، نماد پیام­رسانی است
• طرف: کناره، کنار

آرایه های ادبی:

• استعاره: چمن استعاره از سرزمین آزاد
• کنایه: به طرف چمن بودن، کنایه از آزاد بودن است
• تشخیص: تشخیص در “کمک خواستن از باد سحر” و “خبر بردنِ باد سحر”
• واج­آرایی: صامت «ر»
• جناس: جناس ناقص افزایشی بین “من” و “چمن”

 

★★★

 

فکری ای هم­وطنان در رهِ آزادی خویش
بنمایید که هر کس نکند، مثل من است

معنی بیت: ای هم­وطنان من! اگر شما نیز برای رسیدن به آزادی خود، چاره‌­ای پیدا نکنید، مانند من گرفتار و در بند خواهید شد.

آرایه های ادبی:

• کنایه: فکر کردن کنایه از چاره جویی است
• تشبیه: هر کس نکند، مثل من است.

 

★★★

 

خانه‌­ای کاو شود از دست اجانب آباد
ز اشک ویران کنش آن خانه که بیت‌­الحزن است

معنی بیت: اگر قرار است تا کشوری به دست بیگانگان آباد شود، به پای آن آنقدر اشک بریز تا نابود شود؛ چرا که چنین سرزمینی خانه غم و اندو است…

معنی کلمات:

• اجانب: جمعِ اجنبی، بیگانگان
• آباد: برپا، پررونق، پیشرفته، توسعه یافته
• بیت­‌الحزن: خانه غم، ماتمکده

آرایه های ادبی:

• استعاره: خانه استعاره از کشور
• مجاز: دست مجازاً قدرت و توان
• اغراق: ویران کردن از اشک اغراق در شدت ناراحتی
• تضاد: تضاد بین ویران و آباد
• تناسب: تناسب بین اشک و بیت الحزن

نکته: ضمیر « َش» در «ویران کُنَش»، مفعول است، یعنی آن را ویران کن

 

★★★

 

جامه‌ای کو نشود غرقه به خون بهر وطن
بِدَر آن جامه که ننگ تن و کم از کفن است

معنی بیت:لباسی را که در راه وطن، در خون آغشته نشود را پاره کن؛ زیرا آن لباس، باعث بدنامی تن است و از کفن هم کم­ ارزش­تر است.

معنی کلمات:

• کاو: که او
• بِدَر: پاره کن
• «او» به جامه اشاره دارد
• غرقه: غرق شده
• ننگ: بدنامی، بی آبرویی

آرایه های ادبی:

• مراعات نظیر: مراعات نظیر بین جامه، بدر، تن و کفن
• واج آرایی: صامت «ن»
• کنایه: غرقه به خون شدن جامه کنایه از شهید شدن
• تناسب: تناسب بین جامه و تن

 

★★★

 

آن کسی را که در این مُلک، سلیمان کردیم
ملت امروز یقین کرد که او اهرمن است

معنی بیت: امروز مردم متوجه شده‌اند که آن کسی را که در این سرزمین، پادشاه قرار دادیم؛ او خود یک شیطان است.

معنی کلمات:

• مُلک: سرزمین
• اهرمن: اهریمن، شیطان، دیو

آرایه های ادبی:

• تضاد: تضاد بین اهریمن و سلیمان
• تناسب: تناسب بین ملت و ملک
• تلمیح: اشاره به داستان حضرت سلیمان و ربوده شدن انگشتری او توسط دیو

مفهوم بیت: اشاره به بیدادگری محمدعلی شاه قاجار