نویسنده: ابوالفضل ناظمی
بروزرسانی: 15 آذر 1402
از آنجایی که مطالعه احادیث امامان اثری مثبت بر زندگی معنوی افراد می گذارد در این مقاله چند نمونه حدیث از امام حسن مجتبی علیه السلام با موضوعات مختلف را ذکر کرده‌ایم.
مَنْ حَفِظَ مِنْ أُمَّتِی أَرْبَعِینَ حَدیثاً مِمّا یحْتاجُونَ إلَیهِ مِنْ أَمْرِ دِینِهمْ بَعَثَهُ اللهُ یوْمَ الْقِیامَةِ عالِماً فَقیهاً.
«هر کس از امّت من چهل حدیث و گفتار از احادیثی که به امور دینی آنها مربوط است حفظ کند خداوند سبحان آن کس را در روز قیامت دانشمند و فقیه محشور خواهد کرد.»
حدیث از امام حسن درباره اخلاق
إِنَّ أحْسَنَ الْحَسَنِ الْخُلقُ الْحَسَنُ.
نیکوترین نیکی، خلق نیک است.
«خصال، صفحه ۲۹»
❆❆❆
رَأسُ العَقلِ مُعاشَرَةُ النّاسِ بِالجَميلِ.
خوش رفتارى با مردم، رأس خرد است.
«ميزان الحكمة، حدیث ۱۳۷۰۳»
❆❆❆
ألْمِزاحُ يَأْكُلُ الْهَيْبَةَ، وَ قَدْ أكْثَرَ مِنَ الْهَيْبَةِ الصّامِت.
مزاح و شوخی‌های زياد و بي جا، شخصيّت و وقار انسان را از بين مي‌برد، و چه بسا افراد ساكت داراي شخصيّت و وقار عظيمي مي‌باشند.
«كلمة الإمام الحسن عليه السلام، صفحه ۱۳۹»
حدیث از امام حسن مجتبی علیه السلام
❆❆❆
هَلاکُ الْمَرْءِ فی ثَلاثٍ: اَلْکِبْرُ، وَالْحِرْصُ، وَالْحَسَدُ؛ فَالْکِبْرُ هَلاکُ الدّینِ، وَبِهِ لُعِنَ إبْلیسُ. وَالْحِرْصُ عَدُوّ النَّفْسِ، وَبِهِ خَرَجَ آدَمُ مِنَ الْجَنَّةِ. وَالْحَسَدُ رائِدُ السُّوءِ، وَمِنْهُ قَتَلَ قابیلُ هابیلَ .
هلاکت و نابودی دین و ایمان هر شخص در سه چیز است: تکبّر، حرص، حسد.
تکبّر سبب نابودی دین و ایمان شخص است و به وسیله تکبّر شیطان با آن همه عبادت ملعون شد.
حرص و طمع دشمن شخصیّت انسان است، همان طوری که حضرت آدم علیه السلام به وسیله آن از بهشت خارج شد.
حسد سبب همه خلاف‌ها و زشتی‌هاست و به همان دلیل قابیل برادر خود هابیل را به قتل رساند.
«عیان شیعه ج۱ص۵۵۷»
حدیث از امام حسن مجتبی علیه السلام
❆❆❆
هو أنْ يَري الرَّجلُ ما أنفقهُ تَلَفاً و ما أمسَكَهُ شرَفا.
بخل آن است كه انسان آنچه را انفاق و خرج مي‌كند از دست رفته و بيهوده بپندارد و آنچه را كه نگه مي‌دارد، مايه شرف و بزرگي بداند.
«بحار الانوار، جلد ۷۵، صفحه ۱۱۳»
❆❆❆
صاحِبِ النّاسَ مِثلَ ما تُحِبُّ أن یُصاحِبوکَ بِه.
با مردم به گونه اى رفتار کن که دوست دارى با تو آن گونه رفتار کنند.
«أعلام الدّین، ص ۲۹۷»
حدیث از امام حسن مجتبی (ع) در مورد دوستی و جوانمردی
إذا لَقی أحَدُکُمْ أخاهُ فَلْیُقَبِّلْ مَوْضِعَ النُّورِ مِنْ جَبْهَتِهِ.
وقتی انسان برادر مؤمن و دوست خود را ملاقات نمود، باید پیشانی و سجده گاه او را ببوسد.
«تحف العقول ص۲۳۶»
❆❆❆
مَنِ اسْتَخَفَّ بِإخوانِهِ فَسَدَتْ مُرُوَّتُهُ.
کسی که دوستان و برادرانش را سبک شمارد و نسبت به آنها بی اعتنا باشد، مروّت و جوانمردیش فاسد شده است.
«الامام حسن ج۷ص۲۰۹»
حدیث از امام حسن مجتبی عليه السلام
❆❆❆
يا بُنَيَّ! لا تُواخِ أحَداً حَتّي تَعْرِفَ مَوارِدَهُ وَ مَصادِرَهُ، فَإذَا اسْتَنْبَطْتَ الْخِبْرَةَ، وَ رَضيتَ الْعِشْرَةَ، فَآخِهِ عَلي إقالَةِ الْعَثْرَةِ، وَ الْمُواساةِ في الْعُسْرَةِ.
اي پسرم! با كسي دوستي و برادري بر قرار نكن مگر آن كه او را از هر جهت بشناسي و مورد اطمينان باشد، پس هنگامي كه چنين فردي را يافتي در همه امور با او باش.
«بحار الأنوار، جلد ۷۵، صفحه ۱۰۵، حدیث ۳»
❆❆❆
فما الشرف؟ قال عليه السلام: اصطناع العشيرة و حمل الجريرة.
از حضرت پرسیده شده بزرگواری چیست؟ فرمودند: احسان به قبیله و تبار و تحمل خسارت و جرم آنها.
«تحف العقول، صفحه ۲۲۷»
حدیث از امام حسن مجتبی عليه السلام
❆❆❆
إنّ الْحِلْمَ زينَةٌ، وَالْوَفاءَ مُرُوَّةٌ، وَالْعَجَلةَ سَفَهٌ.
صبر و شكيبائي زينت شخص، وفاي به عهد علامت جوانمردي، و عجله و شتابزدگي (در كارها بدون انديشه) دليل بي خردي مي‌باشد.
«كلمة الإمام الحسن، ص ۱۹۸»
❆❆❆
مَنِ اسْتَخَفَّ بِإخوانِهِ فَسَدَتْ مُرُوَّتُهُ.
فرمود: کسی که دوستان و برادرانش را سبک شمارد و نسبت به آنها بی اعتنا باشد، مروّت و جوانمردیش فاسد شده است.
«الامام حسن ج۷ص۲۰۹»
حدیث از امام حسن درباره نماز، روزه، قرآن و عبادت
مَنَ صَلّی، فَجَلَسَ فی مُصَلاّه إلی طُلُوعِ الشّمسِ کانَ لَهُ سَتْرا مِنَ النّارِ.
هر که نماز صبح را بخواند و در جایگاه خود بنشیند تا خورشید طلوع کند، برایش پوششی از آتش خواهد بود.
«وافی ج۴ ص۱۵۵۳»
❆❆❆
إنَّ لِکُلِّ صائِمٍ عِنْدَ فُطُورِهِ دَعْوَةً مُسْتَجابَةً، فَإذا کَانَ أوَّلُ لُقْمَةٍ فَقُلْ: بِسْمِ اللهِ اللَّهُمَّ یا واسِعَ المَغْفِرَةِ اغْفِرْ لِی.
هر روزه‌داری هنگام افطار یک دعای اجابت شده دارد. پس در اولین لقمۀ افطار بگو: به نام خدا، ای خدایی که آمرزش تو فراگیر و وسیع است، مرا بیامرز.
«اقبال الأعمال، ص۱۱۶»
❆❆❆
مَنْ أدامَ الاْخْتِلافَ إلَى الْمَسْجِدِ أصابَ إحْدى ثَمان: آیَهً مُحْكَمَهً، أَخاً مُسْتَفاداً، وَعِلْماً مُسْتَطْرَفاً، وَرَحْمَهً مُنْتَظِرَهً، وَكَلِمَهً تَدُلُّهُ عَلَى الْهُدى، اَوْ تَرُدُّهُ عَنْ الرَّدى، وَتَرْكَ الذُّنُوبِ حَیاءً اَوْ خَشْیَهً.
هركس جایگاه عبادات خود را در مسجد قرار دهد یكى از هشت فایده شاملش مى‌گردد: برهان ونشانه اى براى معرفت دوست و برادرى سودمند، دانش واطلاعاتى جامع، رحمت و محبّت عمومى، سخن و مطلبى كه او را هدایت گر باشد، ـ توفیق إجبارى ـ در ترك گناه به جهت شرم از مردم و یا به جهت ترس از عقاب.
«تحف العقول: صفحه ۲۳۵، س ۷، مستدرك: جلد ۳، صفحه ۳۵۹، ح ۳۷۷۸»
حدیث از امام حسن مجتبی عليه السلام
❆❆❆
مَنْ عَبَّدَ اللهَ عبَّدَ اللهُ لَهُ كُلَّ شيءٍ.
كسي كه خداوند را عبادت و بندگي نمايد، خداوند متعال همه موجودات را بنده و مطيع او مي‌گرداند.
«بحار الانوار، جلد ۶۸، صفحه ۱۸۴»
❆❆❆
إنَّ اللّهَ جَعَلَ شَهْرَ رَمَضانَ مِضْماراً لِخَلْقِهِ، فَيَسْتَبِقُونَ فيهِ بِطاعَتِهِ إِلي مَرْضاتِهِ، فَسَبَقَ قَوْمٌ فَفَازُوا، وَقَصَّرَ آخَرُونَ فَخابُوا.
خداوند متعال ماه رمضان را براي بندگان خود ميدان مسابقه قرار داد. پس عدّه‌اي در آن ماه با اطاعت و عبادت به سعادت و خوشنودي الهي از يكديگر سبقت خواهند گرفت و گروهي از روي بي توجّهي و سهل انگاري خسارت و ضرر مي‌نمايند.
«من لا يحضره الفقيه، جلد ۱، صفحه ۵۱۱، حدیث ۱۴۷۹»
حدیث از امام حسن مجتبی علیه السلام
❆❆❆
مَنْ قَرَءَ الْقُرْآنَ كانَتْ لَهُ دَعْوَةٌ مُجابَةٌ، إمّا مُعَجَّلةٌ وَإمّا مُؤجَلَّةٌ.
كسي كه قرآن را با دقّت قرائت نمايد، در پايان آن اگر مصلحت باشد دعايش سريع مستجاب خواهد شد و اگر مصلحت نباشد در آينده مستجاب مي‌گردد.
«دعوات الرّاوندي، صفحه ۲۴، حدیث ۱۳»
❆❆❆
إنّ هذَا الْقُرْآنَ فيهِ مَصابيحُ النُّورِ وَشِفاءُ الصُّدُورِ.
همانا در اين قرآن چراغ‌هاي هدايت به سوي نور و سعادت موجود است و اين قرآن شفاي دل ها و سينه‌ها است.
«بحارالأنوار، جلد ۷۵، صفحه ۱۱۱»
حدیث از امام حسن مجتبی عليه السلام
❆❆❆
الغَفلَةُ تَرکُکَ المَسجِدَ، وطاعَتُکَ المُفسِد.
غفلت آن است که مسجد [رفتن براى نماز] را ترک کنى و از تبهکار فرمان برى.
«بحار لأنوار: ۷۸/۱۱۵/۱۰»
حدیث از امام حسن مجتبی (ع) درباره علم و دانش
تَعَلَّمُوا الْعِلْمَ، فَإنْ لَمْ تَسْتَطيعُوا حِفْظَهُ فَاكْتُبُوهُ وَ ضَعُوهُ في بُيُوتِكُمْ.
علم و دانش را از هر طريقي فرا گيريد، و چنانچه نتوانستيد آن را در حافظه خود نگه داريد، ثبت كنيد و بنويسيد و در منازل خود در جاي مطمئن قرار دهيد.
«إحقاق الحقّ، جلد ۱۱، صفحه ۲۳۵»
❆❆❆
إنّما يُجْزي الْعِبادُ يَوْمَ الْقِيامَةِ عَلي قَدْرِ عُقُولِهِمْ.
همانا در روز قيامت بندگان به مقدار عقل و درک و شعورشان مجازات مي‌شوند.
«كلمة الإمام الحسن – عليه السلام -، صفحه ۲۰۹»
❆❆❆
عَلَیکم بِالفِکرِ، فَإنَّهُ حَیاةُ قَلبِ البَصیرِ و مَفاتیحُ أبوابِ الحِکمَة.
بر شما باد به تفکّر، که تفکّر مایه حیات قلب شخص بصیر و کلید درِ حکمت است.
«إعلام الدین، ص ۲۹۷»
❆❆❆
حُسْنُ السُّؤالِ نِصْفُ الْعِلْمِ.
كسي كه عادت سؤال و حالت پرس و جو دارد مثل آن است كه نصف علم‌ها را فرا گرفته باشد.
«كلمة الإمام الحسن – عليه السلام -، صفحه ۱۲۹»
❆❆❆
← حدیث از امام حسن مجتبی (ع) →
مَنْ أکْثَرَ مُجالِسَة الْعُلَماءِ أطْلَقَ عِقالَ لِسانِهِ، وَ فَتَقَ مَراتِقَ ذِهْنِهِ، وَ سَرَّ ما وَجَدَ مِنَ الزِّیادَةِ فی نَفْسِهِ، وَکانَتْ لَهُ وَلایَةٌ لِما یَعْلَمُ، وَ إفادَةٌ لِما تَعَلَّمَ.
فرمود: هر که با علما بسیار مجالست کند، سخنش و بیانش در بیان حقایق آزاد و روشن خواهد شد، و ذهن و اندیشه اش باز و توسعه می‌یابد و بر معلوماتش افزوده می شود و به سادگی می تواند دیگران را هدایت کند.
«احقاق الحق ج۱۱ ص ۲۳۸»
حدیث از امام حسن مجتبی عليه السلام
حدیث از امام حسن مجتبی در مورد خدا و بندگی
أللُؤْمُ أنْ لا تَشْكُرَ النِّعْمَةَ.
از علائم پستي شخص، شكر نكردن از ولي نعمت است.
«كلمة الإمام الحسن – عليه السلام -، صفحه ۱۳۹»
❆❆❆
أنَا الضّامِنُ لِمَن لَم يَهجُس فى قَلبِهِ إِلاَّ الرِّضا أَن يَدعُوَ اللّه فَيُستَجابَ لَهُ.
كسى كه در دلش هوايى جز خشنودى خدا خطور نكند، من ضمانت مى‌كنم كه خداوند دعايش را مستجاب كند.
«كافى، جلد۲، صفحه۶۲، ح۱۱»
❆❆❆
← حدیث از امام حسن مجتبی (ع) →
مَنْ عَبَدَاللهَ، عبَّدَاللهُ لَهُ کُلَّ شَیْءٍ.
فرمود: هر کسی که خداوند را عبادت و اطاعت کند، خدای متعال همه چیزها را مطیع او کند.
« مجموعه ورام ص ۲۲۷»
❆❆❆
مَنْ عَرَفَ اللّهَ أحَبَّهُ، وَ مَنْ عَرَفَ الدُّنْيا زَهِدَ فيها.
هركس خدا را بشناسد، (در عمل و گفتار) او را دوست دارد و كسي كه دنيا را بشناسد آن را رها خواهد كرد.
«كلمة الإمام الحسن عليه السلام ، ص ۱۴۰»
❆❆❆
← حدیث از امام حسن مجتبی (ع) →
إنَّ اللّهَ لَمْ يَخْلُقْكُمْ عَبَثاً، وَلَيْسَ بِتارِكِكُمْ سُدًي، كَتَبَ آجالَكُمْ، وَقَسَّمَ بَيْنَكُمْ مَعائِشَكُمْ، لِيَعْرِفَ كُلُّ ذي لُبٍّ مَنْزِلَتَهُ، وأنَّ ماقَدَرَ لَهُ أصابَهُ، وَما صُرِفَ عَنْهُ فَلَنْ يُصيبَهُ.
خداوند شما انسان‌ها را بيهوده و بدون غرض نيافريده و شما را آزاد، رها نكرده است. لحظات آخر عمر هر يك معيّن و ثبت مي‌باشد، نيازمندي ها و روزي هر كس سهميّه بندي و تقسيم شده است تا آن كه موقعيّت و منزلت شعور و درک اشخاص شناخته گردد.
«بحار الأنوار، جلد ۷۵، صفحه ۱۱۰، حدیث ۵»
حدیث از امام حسن (ع) در مورد فقر و روزی حلال
وَ قَد سَأَلَهُ اَبُوهُ عَنِ الفَقرِ، اَلحِرصُ وَالشَّرَهُ.
فقر آزمندي و سيري ناپذيري است.
«معاني الأخبار، صفحه ۲۴۴»
حدیث از امام حسن مجتبی عليه السلام
❆❆❆
إنَّ الدُّنْیا فی حَلالِها حِسابٌ، وَفی حَرامِها عِقابٌ، وَفِی الشُّبَهاتِ عِتابٌ، فَأنْزِلِ الدُّنْیا بِمَنْزَلَةِ المیتَةِ، خُذْ مِنْها ما یَکْفیکَ.
چیزهای دنیا اگر حلال باشد حساب و بررسی می شود و اگر از حرام به دست آید عذاب و عقاب دارد و اگر حلال و حرام آن معلوم نباشد سختی و ناراحتی خواهد داشت.
پس باید دنیا (و موجوداتش) را همچون میته و مرداری بشناسی که به مقدار نیاز و اضطرار از آن استفاده کنی.
«الامام حسن ج۷ص۳۶»
❆❆❆
← حدیث از امام حسن مجتبی (ع) →
وَاعْمَلْ لِدُنْیاکَ کَأنَّکَ تَعیشُ أبَدا، وَاعمَلْ لاَِّخِرَتِکَ کَأنّکَ تَمُوتُ غدَا.
فرمود: در دنیا چنان برنامه ریزی کن از نظر اقتصاد و صرفه جویی و … مثل آن که می خواهی همیشه دوام داشته باشی، و نسبت به آخرت به نوعی حرکت و کار کن مثل این که فردا خواهی مُرد.
«الامام حسن ج۷ص۳۷»
❆❆❆
لَیْسَتِ العِفَّهُ بِدافِعَهٍ رِزْقا وَ لاَ الْحِرْصُ بِجالِبٍ فَضْلاً فَاِنَّ الرِّزْقَمَقْسومٌ وَ اسْتِعْمالُ الْحِرْصِ اسْتِعْمالُ الْمَآثِمِ.
نه پاکدامنى، روزى را از انسان دور مى‌کند و نه حرص، روزى زیاد مى‌آورد؛ چون روزى قسمت شده است و حرص زدن باعث مبتلا شدن به گناهان مى‌شود.
«تحف العقول، ص ۲۳۴»
❆❆❆
غَسْلُ الْیَدَیْنِ قَبْلَ الطَّعامِ یُنْفِى الْفَقْرَ، وَبَعْدَهُ یُنْفِى الْهَمَّ.
فرمود: شستن دست‌ها قبل از طعام فقر و تنگدستى را مى‌زداید و بعد از آن ناراحتى‌ها و آفات را از بین مى‌برد.
«کلمه الامام الحسن علیه السلام؛ ص ۴۶»
