آشنایی با پرنده فاخته؛ شکل ظاهری، محل زندگی و گونه‌ها

فاخته‌ها اشکال مختلفی دارند و ظاهر آن‌ها از گونه‌ای به گونه دیگر بسیار متفاوت است. فاخته با نام علمی Cuculus canorus که به آن فاخته معمولی یا فاخته اروپایی نیز می‌گویند، پرنده‌ای از خانواده کوکویان و راستۀ کوکو سانان است که در اروپا، آسیا و آفریقا زندگی می‌کند. فاخته‌ها به ‌عنوان پرندگان با جثه متوسط و حیوانات کوچک طبقه‌بندی می‌شوند. به برخی از کبوترها مانند کبوتر جنگلی و کوهی در برخی منابع فاخته نیز گفته می‌شود.

 

 

مشخصات ظاهری فاخته‌ها؛ فاخته‌ها چه شکلی هستند؟

اندازه فاخته ها

اندازه فاخته‌ها چیزی بین مرغ و کبوتر است. آن‌ها بال‌های نوک‌ تیز دارند که هنگام نشستن آویزان می‌شوند. فاخته معمولی بین ۳۲ تا ۳۴ سانتی‌متر طول دارد. دم این پرنده در حدود ۱۳ تا ۱۵ سانتی‌متر است و طول بال‌ها به ۵۵ تا ۶۰ سانتی‌متر نیز می‌رسد. وزن نرها حدود ۱۳۰ گرم و ماده‌ها ۱۱۰ گرم است. فاخته معمولی بسیار شبیه به فاخته شرقی است که به‌ طور متوسط ​​​​بال‌های کمی کوتاه‌تر دارد.

پاهای خاص

پاهای پرنده ساختار غیرمعمولی دارد که از چهار انگشت تشکیل‌ شده است. دو انگشت به جلو و دو انگشت به سمت عقب هستند. این ساختار پاهای فاخته، پرواز و چسبیدن به سطوح عمودی را آسان می‌کند.

رنگ فاخته ها

فاخته‌های نر بالغ دارای بدنی به رنگ خاکستری با حلقه نازک و زرد روشن در اطراف چشم (همانند تصویر بالا)، پاهای زرد و منقاری سیاه هستند. آن‌ها دارای پرهای خاکستری تیره در قسمت‌های بالایی خود هستند که البته رنگ برخی ماده‌ها به رنگ قهوه‌ای روشن است.

فاخته‌های معمولی در اولین پاییز زندگی خود رنگ پرهای متغیری دارند. برخی از آن‌ها دارای قسمت بالایی قهوه‌ای شاه‌بلوطی هستند، درحالی‌که رنگ برخی دیگر خاکستری ساده هستند. فصل بهار زمانی است که شاه پرهای پرندگانی که در سال قبل از تخم بیرون آمده‌اند، کامل می‌شود. بارزترین ویژگی شناسایی فاخته‌های معمولی نوجوان، لکه‌های سفید پشت و حاشیه‌های پر سفید آن‌ها است.

نحوه پرواز کردن

فاخته‌ها در پرواز کردن، بسیار شبیه به یک گنجشک هستند و برای تشخیص این دو از هم باید به مدل دمشان نگاه کرد.

ریزش پرها

فاخته‌های معمولی دو بار در سال پرهایشان می‌ریزد، یک ‌بار به ‌صورت جزئی در تابستان و یک‌ بار به‌ صورت کامل در زمستان.

 

فاخته‌ها کجا زندگی می‌کنند؟

فاخته‌ها در همه قاره‌ها به ‌جز قطب جنوب و قطب شمال زندگی می‌کنند. البته این پرندگان در کشورهای آسیا، آفریقا، روسیه، آمریکای شمالی و جنوبی و استرالیا  بیشتر یافت می‌شوند. فاخته‌ها در زیستگاه‌هایی جمع می‌شوند که در آن تعداد زیادی چمن‌زار، دشت‌های باتلاقی، نیزار و جنگل وجود دارد.

فاخته‌هایی که در اروپا و شمال آسیا زندگی می‌کنند مهاجر هستند. بیشتر گونه‌ها در عرض‌های جغرافیایی گرم جنوبی زندگی می‌کنند.

 

فاخته‌ها چه می‌خورند؟

فاخته‌ها بیشتر بی‌مهرگان و حشرات را می‌خورند و به کرم‌های بدبو که برای بسیاری از پرندگان ناپسند است، علاقه خاصی دارند. آن‌ها غذای خود را در بوته‌ها و درختان پیدا می‌کنند. اما رژیم غذایی متنوعی دارند. برخی از گونه‌ها گوشت‌خوار هستند و از حشرات (پروانه، سوسک، ملخ، حشرات چوبی، سنجاقک، زنبور، سیکادا، ساس، موریانه) تغذیه می‌کنند، در حالی که گونه‌های دیگر گیاهخوار از انواع گیاهان و انواع توت‌ها، میوه‌ها و دانه‌ها می‌خوردند.

همچنین فاخته‌ها از مارهای سمی مانند مار افعی، خزندگان کوچک مانند مارمولک، دوزیستان مانند قورباغه، پستانداران کوچک مانند موش، عنکبوت، کرم، خرچنگ، حلزون و تخم پرندگان نیز تغذیه می‌کنند.

بدن و معده فاخته‌ها طوری خلق ‌شده است که برخلاف پرندگان دیگر بتوانند کرم‌های پشمالو و کرک دار را نیز بخورند. از این‌ رو این پرندگان فواید بسیار ارزشمندی را برای جنگل به همراه دارند. زیرا آن‌ها آفاتی را به مقدار زیاد می‌خورند که می‌توانند در مدت ‌زمان کوتاهی شاخ و برگ درختان را به ‌طور کامل از بین ببرند.

 

سبک زندگی فاخته‌ها

اکثریت گونه‌های مختلف فاخته‌ها  به‌صورت تنها و منزوی زندگی می‌کنند. اما در موارد نادر این پرنده گروه یا جفت تشکیل می‌دهند. اکثر فاخته‌ها در طول روز فعال هستند، اما برخی از گونه‌ها در شب به دنبال شکار می‌گردند. این پرندگان از تماس با انسان‌ها اجتناب می‌کنند و در پوشش گیاهی متراکم پنهان می‌شوند.

 

فاخته‌ها چگونه تولید مثل می‌کنند؟

فاخته‌ها در طول دوره جفت‌گیری در فصل جفت‌گیری با چندین جفت روبرو می‌شوند. آن‌ها به ‌عنوان انگل‌های مولد، بچه‌های خود را بزرگ می‌کنند؛ بدین معنی که این پرنده به‌جای اینکه برای خود لانه بسازد، از غفلت پرندگان دیگر استفاده می‌کند و در لانه آن‌ها تخم می‌گذارد. به ‌این ‌ترتیب او بار نگهداری تخم‌ها و پرورش جوجه‌هایش را بر دوش دیگران می‌اندازد. ماده‌ها منتظر می‌مانند تا پرنده میزبان، لانه خود را ترک کند، حتی گاهی اوقات پرنده میزبان را به وحشت می‌اندازد تا لانه را ترک کند، سپس برای گذاشتن یک تخم به داخل می‌روند.

 

 

جوجه بعد از حدود ۱۱ روز از تخم خارج می‌شود و هر تخم یا جوجه دیگری را از لانه بیرون می‌اندازد و مطمئن می‌شود که تنها مورد توجه والدین خوانده‌اش قرار می‌گیرد. آن‌ها به تغذیه فاخته جوان ادامه می‌دهند، حتی اگر اندازه آن دو یا سه برابر شود. فاخته‌ها پس از حدود ۲۰ روز لانه را ترک می‌کنند اما برای چند هفته دیگر توسط میزبان خود تغذیه می‌شوند. آن‌ها در دو سالگی به بلوغ جنسی می‌رسند.

 

 

صدای فاخته

آواز فاخته ملایم و غمگین و شبیه به کلمه «کوکو» است. این آهنگ اغلب در اوایل بهار شنیده می‌شود. فاخته‌ها معمولاً در فصل جفت‌گیری از خود صدا تولید می‌کنند که بیشتر در عرض‌های جغرافیایی معتدل، صدای آن‌ها را می‌توان در بهار و تابستان شنید. فاخته نر از خود صدا تولید می‌کند و برای جذب فاخته ماده آواز می‌خواند. صدای آواز پرنده نر و ماده با یکدیگر متفاوت است و هرکدام آوایی مخصوص به خود دارند.

 

 

 

طول عمر و جمعیت‌شناسی فاخته‌ها

اگرچه به نظر می‌رسد جمعیت جهانی فاخته معمولی در حال کاهش است، اتحادیه بین‌المللی حفاظت از طبیعت آن را به‌ عنوان کمترین نگرانی طبقه‌بندی می‌کند. تخمین زده می‌شود که تعداد این ‌گونه بین ۲۵ تا ۱۰۰ میلیون در سراسر جهان است که حدود ۱۲.۶ تا ۲۵.۸ میلیون از این پرندگان در اروپا زاد و ولد می‌کنند. فاخته به‌ طور متوسط بین ​​۵ تا ۱۰ سال زندگی می‌کند.

 

نگهداری از فاخته

مراقبت از این پرندگان در باغ‌وحش‌ها، به گونه آن‌ها بستگی دارد. برای فاخته‌هایی که در لابه‌لای درختان زندگی می‌کنند، امکان پرواز ایجاد می‌کنند و برایشان درختان بلند در قفس‌های بزرگ تدارک می‌بینند. برای فاخته‌هایی که زمینی هستند و در ارتفاع کم زندگی می‌کنند، بوته‌هایی می‌کارند و پناهگاه‌ها و بسترهایی شبیه به آن‌هایی که در زیستگاه طبیعی آن‌ها یافت می‌شود درست می‌کنند. رژیم غذایی این پرندگان به اسارت گرفته‌ شده نیز تا حد امکان باید شبیه عادات غذایی آن‌ها در طبیعت باشد.