پرنده درنا؛ مشخصات ظاهری، گونه ها، زیستگاه و اطلاعات دیگر درباره درنا

پرنده درنا از خانواده درنایان (Gruidae) با نام علمی «Grus Leucogeranuskhl »در جهان و با نام درنا سیبری و کُلَنگ در ایران شناخته می‌شود. درنا از جمله پرندگان مهاجری است‌ که جثه‌ای بزرگ و عمری طولانی دارد. این پرنده زیبا به جفت و زیستگاه اصلی خود بسیار وفادار است. به همین دلیل درنا در واقع به عنوان نمادی از تعهد و وفاداری در بین انسان ها شناخته می‌شود.  ۱۵ نوع درنا در جهان وجود دارد که سیبری از نوع معروف و شناخته شده‌ی آنها است و بیشتر در ایران تمایل به زندگی دارد. درنا سیبری ارتفاعی حدود ۱۵۰ سانتی‌متر دارد.

در حال حاضر رکورد بزرگ‌ترین جثه این دسته از پرندگان متعلق به یک درنا در آمریکای شمالی است که تقریبا دارای ۱.۵ متر طول و ارتفاعی حدود ۱.۲ تا ۱.۵ متر می‌باشد. بالهای گسترده اش از ۱.۸ تا ۲ متر است. 

درنا بسیار شبیه به لک لک است. ولی تا حدودی بزرگتر و دارای منقاری کوچکتر است. پرواز این پرنده ها به شکل «۸» می‌باشد‌. این پرنده زیبا پرنده ای است کاملا اجتماعی که در فصل تولید مثل به صورت جفت جفت تقسیم بندی می‌شوند. صدای درناها در زمان مهاجرت و پرواز جیغ مانند است. آنها را با صدایی همچون «کرلا آ یا کررل ل», krrllaa؛krll» تشخیص می‌دهند. 

درنای سیبری دارای سه گونه جمعیت است که در مناطق شرقی، مرکزی و غرب سیبری می‌زیسته‌اند اما هر یک به علت تغییر در شرایط آب و هوایی مهاجرت به جنوب را انتخاب کردند. گروه شرقی یاکوتیا در زیستگاه اصلی خود که مختص فرآیند تخم‌گذاری و جوجه‌آوری‌ است یعنی در شرق سیبری، می‌زیستند.

 

 

خصوصیات ظاهری پرنده درنا 

پرنده درنا دارای پاها و گردنی بلند می‌باشد. بدنش به رنگ خاکستری و سربی، صورت آن با جلوی گردن سیاه و همراه با هاله ای از رنگ سفید به صورت نوار است که برگرفته از پرهای سفیدی می‌باشد که از گوشه چشمان او شروع می‌شود و تا پشت سر و گردن آن ادامه دارد. وجود یک لکه پوستی در پشت سر، به رنگ قرمز و بدون کرک و پر در این پرنده این امکان را ایجاد کرده که به راحتی بتوانید این پرنده وفادار را بشناسید.

 

 

شاه پرهایی که در بال‌های اول و دوم آن تعبیه شده به رنگ سیاه است‌. بلندی این شاه پرهای سیاه رنگ تا حدی است که تا سطح دم خاکستری زیرین آن آویزان است. این ترکیب باعث شده که در حالت ایستاده دم درنا پرپشت و سیاه شفاف به نظر برسد.

رنگ انگشتان و پاهای آن سیاه است‌ که با چشمانی نارنجی رنگ متمایل به قرمز بسیار چشم نواز بنظر می‌رسد. به طورکلی به جرئت می‌توان گفت که شکل ظاهری نر و ماده درنا کاملا مشابه هم هستند؛ به طوری که اصلا قابل تشخیص نیستند. با این حال با دقت بیشتر متوجه می‌شوید که جثه پرنده نر تا حدودی نسبت به پرنده ماده بزرگ‌تر است.

درناهای نابالغ را می‌توانید با شکم و سر قهوه ای رنگ ببنید که برخلاف درنای بالغ روی سر و گردن خود نوار سفید رنگ ندارد. درناها در حالت عادی خیلی آهسته و به شکل موزون‌ و خرامان خرامان قدم بر می‌دارند. در حالتی که احساس خطر کنند، گردن خود را کاملا راست نگه می‌دارند و با اندکی درنگ راه می‌روند. دامنه‌ی پروازشان بلند و آرام و به صورت گله‌های مهاجر به پرواز در می‌آیند. شكل گله‌های‌ درنا در زمان پرواز به شکل «V» بوده و اغلب در امتداد یک خط و با بال باز است.

 

 

گونه های درنا

گونه های شناخته شده درنا عباتند از درنای اوراسیایی، درنای شنزار، درنای جارچی، درنای ساروس، درنای استرالیا، درنای سیبری، درنای گردن‌سفید، درنای سرپوش‌دار، درنای گردن‌سیاه و درنای کاکل‌قرمز.

 

آشنایی با زیستگاه، جفت گیری و تغذیه درنا 

زیستگاه

درنا از جمله پرندگانی است که متعلق به مراتع نیمه خشک و مرطوب هستند. آنها اغلب در دشت‌هایی وسیع و همچنین فلات‌هایی بلند به صورت گروهی دیده می شوند. در کناره‌های زمین های کشاورزی حاصلخیز و در برخی موارد نیز می‌توانید حضور آنها را با چند صد متر فاصله عرضی نسبت به دریاچه‌های کم عمق، چشمه‌ها، رودخانه‌ها و حتی تالاب‌ها ببنید. زمستان‌ها درنا را در دسته‌های هزارتایی و یا بیشتر می‌توانید در این مناطق نظاره کنید.

تغذیه

تغذیه درنا مانند اکثر پرنده‌های مهاجر از انواع توت، دانه‌های گیاهان، برگ گل و درخت، انواع بذر و میوه، حبوبات، جوندگان با جثه کوچک، پرنده‌های کوچکتر، مار، حشرات، کرم و حلزون، ملخ و قورباغه، مار و نوزاد سوسمار تشکیل می‌شود.

تولید مثل و جفت گیری

درنا یکی از پرندگان تک همسری است که تا زمانی که مانعی همچون بیماری یا مرگ در این مسیر وجود نداشته باشد، به جفت خود همچنان وفادار باقی می‌ماند. حتما از رقص درناها شنیده‌اید. رقص درنا در واقع همان حرکات هیجانی زیبا و موزونی است که برای جفت خود به نمایش می‌گذارد.

درناها در فصل جفت گیری خود، گرد هم جمع می‌شوند و با حرکات موزون و رقص برای پیدا کردن جفت خود اقدام می‌کنند. درناها در حین رقص سرشار از هیجان هستند. در مواقع غیر از این روی یک پای خود می‌ایستند. آن‌ها عمدتا بوته‌زارها یا مرداب‌ها را برای جفت گیری و تخم گذاشتن‌ انتخاب می‌کنند‌. به طورکلی درنای ماده در هر موعد تخم‌گذاری یک تخم می‌گذارد.

 

 

انواع درناهای مستقر در ایران 

علاوه بر درناهای سیبری که همیشه راهی ایران می‌شوند. دو گونه دیگر نیز وجود دارد که عضو ثابتی از پرنده‌های مهاجری هستند که هر ساله به برخی مناطق ایران مهاجرت می‌کنند. در ادامه به معرفی درناهای مهاجر به ایران اشاره خواهیم کرد.

۱. درنای خاکستری یا درناهای میقان

درنای اول، درنای خاکستری است که در اکثر مناطق مختلف جهان وجود دارند. آنها از جمعیت خوبی هم برخوردار هستند.

طی چندسال گذشته بخش زیادی از این درناها به ایران وارد شدند. مازندران از مکان‌های خوشایند برای این گونه از درناهاست. ولی مقصد قطعی آنها در ایران مازندران نیست و فقط به توقفی کوتاه و گذری در این شهر اکتفا می‌کنند. در واقع زیستگاه سرد یا زمستانی پرنده درنا آنجا نیست. یکی از زیستگاه‌ های زمستانی خوشایند برای درنا تالاب میقان در شمال اراک است. این زیستگاه به عنوان زیستگاه زمستانی و یکی از زیستگاه‌های معروف برای درناهای خاکستری شناخته می‌شود. لازم به ذکر است که در تالاب میقان اراک، ۱۵ آبان را با نام روز درنا معرفی کرده اند. درناهای خاکستری علاوه بر اراک در تایباد و شهر سمیرم اصفهان نیز مستقر می‌شوند.

۲. درنای طناز

گونه دیگری که کشور ایران را به عنوان مقصد انتخاب می‌کند و امروزه در گروه درناهای ایرانی قرار دارد «درنای طناز» است. البته پرنده درنا طناز با تعدادی محدود و انگشت شمار در ایران دیده می‌شود. پرنده شناسان ایرانی می‌گویند این گونه یکی از کوچک‌ترین و سبک‌ترین گونه‌های درنا در جهان است که ما در ایران میزبانشان‌ هستیم. هرچند تقریبا تا حدودی شبیه به درنای خاکستری می‌باشد.

یک بخشی از گروه درناهای طناز در قسمت غربی دریای خزر و جلگه های رود ولگا دیده شده‌اند. اینها اغلب برای گذران دوره ی زمستانی خود در شمال آفریقا، از این منطقه به صورت گذری عبور می‌کنند‌‌. علاوه بر این گروه نامبرده در این مهاجرت طولانی خود، مدتی کوتاه به تالاب‌های خوش منظر ایران همچون تالاب گندمان در شهر چهارمحال و بختیاری و یا تالاب زریوار کردستان سر می‌زنند و زمانی هرچند کوتاه را قطعا مهمان این نواحی خوش آب و هوا می‌شوند.

درناهای غرب سیبری در واقع تنها گونه ای هستند که زمستان‌ها، کیلومترها مسیر را با هدف رسیدن به مازندران طی می‌کنند. نام طناز که درنا به آن‌ تخلص پیدا کرده برگرفته از رقص و حرکات هماهنگ زیبای است که دارد. قطعا به همین دلیل نامش را طناز می‌نامند وگرنه انجام حرکات موزون و رقص از جمله ویژگی‌های بارز در همه‌ی گونه‌های درناها می‌باشد.

 

 

توان پرواز درنا چقدر است؟ 

قدرت و توانایی پرواز در پرنده درنا بسیار زیاد است. آنها قادر هستند در هر مرحله از پرواز یا مهاجرت خود تا هزاران کیلومتر در مسیر خود پرواز کنند. گله شرقی درنای سیبری در یک دوره توانستند مسیر یاکوتیا تا پویانگ چین را که زمان طی کردن این فاصله بین ۲ تا سه ماه است را یک بار طی ۲۷ روز بپیمایند. البته همچون درناها پرنده‌هایی هستند که می‌توانند هزاران کیلومتر مسیر را طی یک مرحله طی کنند مانند آبچلیک‌ها و پرستوها‌‌.

آنها در مسیر مهاجرت‌ شان با ارتفاع ۱.۵ تا ۲ کیلومتری می‌توانند پرواز کنند. درناها به طور غریزی برای این که انرژی کمتری را از دست دهند، در ارتفاعات بالا و پشت جبهه بادهای گرم پرواز می‌کنند تا بدین ترتیب بتوانند تا با کمترین میزان انرژی در مسیر پرواز خود جابه‌جا شوند.

 

 

نحوه مسیریابی درنا چگونه است؟ 

همه پرنده های مهاجر این نکته را درک می‌کنند که از کدام مسیر و در چه زمانی باید پرواز کنند. این توانایی نسل به نسل بین همه درناها و به طور کلی پرنده های مهاجر منتقل می‌شود. به طور مثال درنا قادر است که به خوبی مسیریابی را با توجه به عارضه‌های طبیعی تعیین کند.

اکثر پرندگان مهاجر که در فصل های مختلف به ایران می‌آیند و هدفشان مازندران است، کرانه غربی دریای خزر را به عنوان یک نشانه می‌شناسند و با توجه آن مسیر را پیدا می‌کنند. یا به طور مثال زمانی که به حاشیه‌های امتداد جنوبی دریای خزر برسند از ساحل جنوبی دریای خزر و رشته کوه‌های البرز به عنوان یک نشانه استفاده می‌کنند. در واقع با بهره‌گیری از نشانه‌های روی زمین می‌توانند نقطه‌ای که می‌خواهند تشخیص داده و مسیریابی درست را انجام  را دهند.

 

جمع بندی

همانگونه که مشاهده کردید، درنا یکی از زیباترین و در عین حال تواناترین و باهوش‌ترین پرنده‌ها است که می‌توان آن را در طبیعت مشاهده کرد. ما در این مقاله شما را با اطلاعاتی درباره ویژگی‌های ظاهری، خصوصیات اخلاقی، سبک زندگی و هر آنچه که در خصوص درنا نیاز داشتید آشنا کردیم. امیدواریم از خواندن این مقاله لذت برده باشید.