آشنایی با انواع بلبل؛ زیستگاه، مشخصات ظاهری و تغذیه آن ها

انواع بلبل در ایران و جهان

پرنده بلبل (nightingale) گونه های متنوعی دارد که هر کدام ویژگی‌ها و ظاهر مخصوص خود را دارند، اما “آواز خوش” ویژگی مشترک همه آن‌هاست. با این‌حال هرجا واژه بلبل به تنهایی دیده می‌شود مقصود بلبل هزاردستان است. 

بلبل در نگارگری و ادبیات ایران نقش پررنگی دارد و از نمادهای پرتکرار است.

 

بلبل هزار دستان (بلبل معمولی، عندلیب یا شباهنگ)

آن بلبلی که آوازه‌اش در شعر و ادب و هنر ایران پیچیده و در کنار گل رز، نماد عاشق شناخته می‌شود، همان بلبل هزاردستان یا عندلیب است؛ بهترین نوع بلبل که آوای خوشش نماینده آواز ایرانی است و در جهان معروف است.

 

 

مشخصات ظاهری بلبل هزاردستان

این گونه از خانواده بلبل‌ها گونه‌ای پرنده از راسته گنجشک سانان است که قدش به اندازه گنجشک (حدود ۱۶ سانتی‌متر) است و ظاهری معمولی و آوایی بسیار خوش دارد.

رنگ روی بدن بلبل هزاردستان، خاکستری مایل به قرمز – به‌قول خودمان کرم قهوه‌ای- است و زیر بدنش روشن‌تر و مایل به سفید است. زیر دمش هم پرهایی به رنگ زرد یا نارنجی دارد. چشم‌های سیاه درشت با حلقه سفید دورش و یک نوک زیبای ظریف و تیز، این شاهکار خلقت را تکمیل می‌کند و به قدر و قیمت آن می‌افزاید.

 

 

ظاهر بلبل ماده و نر فرق خاصی با هم ندارد، اما اگر بلبل نابالغ باشد خال‌خالی است. البته یک نوع بلبل دیگر به نام بلبل خال‌دار هم وجود دارد که شبیه بلبل هزاردستان است، ولی رنگ بدن و دمش تیره‌تر و قهوه‌ای زیتونی است.

 

 

جالب است بدانید اعتقادی هست مبنی بر اینکه آهنگ بلبل هزاردستان بیش از دویست تاست که با ترکیب این‌ها، هر بار آوازی منحصر به فرد را اجرا می‌کند و هیچگاه دوبار یک آواز تکراری نمی‌خواند. از این رو به این پرنده با حافظه بسیار قوی، هزارآوا یا هزارآواز هم می‌گویند. 

موسیقی دستگاهی ایران و تحریر در آواز ایرانی، برگرفته از آواز بلبل است. بلبل اصولا شب‌ها می‌خواند و دنیای تاریک باغ و بوستان را با آوازش عاشقانه‌تر می‌کند.

اگرچه می‌توان بلبل هزاردستان را در قفس نگهداری کرد اما پرورش این پرنده کمی سخت است و از آنجا که شب می‌خواند ایده جالبی هم نیست. از طرفی تخم‌گذاری و جوجه کشی بلبل هزاردستان در قفس امکان‌پذیر نیست.

 

آواز و صدای بلبل

 

بلبل خرما

یکی دیگر از انواع بلبل، بلبل خرما (white eared bulbul) است که همانطور که از اسمش پیداست علاقه خاصی به خرما دارد و بیشتر در نخلستان‌ها و جاهای گرمسیری زندگی می‌کند و برای خودش آفتی است! در جنوب ایران بلبل‌خرما فراوان است.

بلبل خرما با بلبل هزاردستان تفاوت زیادی دارد و هم‌خانواده نیست. البته این نوع بلبل هم آواز خوشی دارد و از این رو افراد زیادی علاقه به نگهداری و پرورش آن دارند. در واقع آواز خوشش بسیاری اوقات، قفس را نصیبش کرده است.

مشخصات ظاهری بلیل خرما

ظاهر بلبل خرما جالب و شاخص است. سر و صورت سیاه با دو تا گونه سفید دایره‌ای شکل. به همین خاطر به آن بلبل گوش‌سفید هم می‌گویند. احتمالا منظور از گوش همان گونه‌هایش است. زیر دم بلبل‌خرما زردرنگ است.

اندازه بدن بلبل‌خرما کمی از بلبل معمولی بزرگتر است و حدود ۱۸ سانتی‌متر یا کمی بیشتر قد دارد. نر و ماده آن تفاوت ظاهری ندارند غیر از اینکه نر درشت‌تر است.

 

 

پرورش و نگهداری از بلبل خرما در خانه

پرورش بلبل خرما  در خانه و محل‌های دیگر در قفس، راحت‌‌تر از بلبل هزاردستان است. این پرنده بازیگوش و پرانرژی روزها می‌خواند و اصولا شب‌ها آرام است. غذای مورد علاقه‌اش خرما و انگور و توت میوه‌های شیرین است. اما حشره و گوشت و پروتئین هم لازم دارد. بنابراین در طول هفته می‌توانید کمی غذای پروتئینی مثل مرغ یا گوشت چرخ کرده نرم به او بدهید. آرد نخودچی خمیر و گلوله شده با آب هم از غذاهای مناسب برای این پرنده است.

فراموش نکنید که این پرنده تنها زندگی کردن را برنمی‌تابد پس برای او جفت بگیرید و یا از چند بلبل خرما با هم نگهداری کنید.

قفس بلبل خرماها باید بزرگ باشد با میله‌‌هایی نزدیک بهم که سرش از آن بیرون نیاید. محیطش را سرسبز کنید تا شبیه طبیعتی که در آن زندگی می‌کند شود. قفسش کنار کولر یا بخاری نباشد و اگر در ارتفاع مثل بالکون گذاشته‌اید دور قفس را پارچه بیندازید تا متوجه ارتفاع نشود.

بلبل خرما به آب تنی و حمام نیاز زیادی دارد پس هرروز یا دو روز یکبار ظرفی برای آب‌تنی‌اش مهیا کنید. نظافت قفس و وسایل بلبل حداقل یک روز در میان واجب است. اگر از جوجگی بلبل خرما را بزرگ کرده باشید و دستی شده باشد می‌تواند آزاد و بدون قفس هم در خانه بماند.

بیماری های بلبل خرما

بیحالی، پرریزی، تغذیه یا مدفوع غیرطبیعی ممکن است نشانه‌ای از بیماری در بلبل خرما باشد. البته پرریزی می‌تواند مربوط به دوره تولکی بلبل باشد که طبیعی است. با این حال در صورت مشاهده نشانه‌های بیشتر باید به دامپزشک مراجعه کنید.

فراموش نکنید که زندگی در قفس به مرور زمان پرنده را ضعیف می‌کند، بنابراین گاهی مصرف مولتی ویتامین برای بلبل‌خرما توصیه می‌شود.

 

بلبل خمسه

سِهرِه جنگلی (Common Chaffinch) که به بلبل خمسه یا مرغ قهقهه هم شناخته می‌شود، پرنده‌ای است از راسته گنجشک‌سانان و خانواده سهرگان‌ و با طول ۱۴ تا ۱۶ سانتی‌متر.

شکل ظاهری نر و ماده آن کمی متفاوت است. ویژگی مشترکشان نوار سفید روی بال‌هاست و دم بلند دوشاخه و منقاری نوک تیز. اما سهره جنگلی نر سر آبی خاکستری دارد، سینه صورتی و روتنه آن بلوطی‌رنگ است. سهره ماده به خوش آب‌ورنگی نر نیست و رنگ سر و تنش قهوه‌ای خاکستری و شکمش نخودی است.

از ویژگی‌های جالب دیگر این گونه از بلبل‌ها می‌توان به پرواز موجی شکل آن اشاره کرد.

زیستگاه این پرنده جنگل‌های سوزنی‌برگ و پهن‌برگ، باغ‌ها و پارک‌ها کشتزارهاست. بلبل خمسه به‌خصوص در زمستان‌ها در ایران از آذربایجان گرفته تا اصفهان و جنگل‌های زاگرس یافت می‌شود.

غذای سهره جنگلی دانه گیاهان و درختان است و در دوره تخم‌گذاری از کرم‌ها تغذیه می‌کند.

 

 

بلبل کوهی (کمرکُلی)

بلبل کوهی یا بلبل کمری (Nuthatch) که به آن مرغ قاصد هم می‌گویند، پرنده‌ای آوازخوان از رسته گنجشک سانان است. ویژگی جالب کمرکولی این است که به حالت راه رفتن از درخت پایین می‌آید. این پرنده نغمه‌خوان که در ایران هم به وفور یافت می‌شود در دره‌ها و صخره‌های کوهستانی و مرتفع زندگی می‌کند. لانه‌اش را به شکل قیف مخروطی آویزانی با خاک و صمغ درختان و بزاق دهان خود می‌سازد و بالای آن سوراخی ایجاد می‌کند.

مشخصات ظاهری بلبل کوهی

مشخصات ظاهری این پرنده جثه تقریبا کوچک بین ۱۳ تا ۱۶ سانتی‌متر قد، پاهای کوتاه با پنجه بزرگ، سر بزرگ، پرهای کشیده و نوک تیز و منقار تیز است. رنگ زیر شکم و سینه‌اش نخودی و رنگ پرهای روی تنش خاکستری روشن است. پرواز بلبل کوهی موجی شکل است.

خوراک کمرکولی کوهستان، حشرات و گیاهان و دانه‌هاست. این پرنده در قفس اصولا بیش از سه سال زنده نمی‌ماند.

 

 

جوجه کشی بلبل

بلبل پرنده‌ای تک همسر است. زمان جفت گیری بلبل‌ها یکبار اواخر فروردین و یکبار اوایل تیرماه است. بلبل‌ها در قفس تخم‌گذاری نمی‌کنند و باید از دستگاه جوجه کشی با تعداد کم استفاده کنید. دمای ۳۷.۷ درجه و رطوبت ۵۵ درصد برای رشد آن‌ها کافی است. 

به طور طبیعی بلبل پس از جفت‌گیری ۴ تا ۶ تخم می‌گذارد. تخم‌هایی به رنگ سبز زیتونی با خال‌های سیاه که پس از ۱۶ روز جوجه می‌شوند. جوجه‌ها تا ۱۰ روز لانه را ترک نمی‌کنند و والدین آن‌ها برایشان غذا می‌آورند. مدت رشد جوجه بلبل یک ماه است.

 

سخن آخر

همانگونه که مشاهده کردید این پرنده زیبا دارای گونه های مختلفی است که تفاوت‌های قابل توجهی نیز با یکدیگر دارند. معروف‌ترین بلبل در ایران نیز بلبل هزاردستان است که در هنر و ادبیات ایران جایگاه ویژه‌ای دارد.