بررسی و معرفی کامل وقتی نیچه گریست اثر اروین یالوم

ستاره | سرویس فرهنگ و هنر – چه چیزی باعث می‌شود یک کتاب خاص را برای مطالعه انتخاب کنید؟ پرفروش بودن، تمجید منتقدان، عنوان جذاب کتاب یا حتی تصویر روی جلد؟ به‌نظر می‌رسد «وقتی نیچه گریست» رمان روان‌شناختی اثر اروین د. یالوم نویسنده و روانشناس برجسته، مجموع این خصوصیات را دارد و در بسیاری از لیست‌های کتاب‌های پیشنهادی آمده است.

 

 

«وقتی نیچه گریست» را زمانی خواندم که چاپ اول آن منتشر شده بود و هنوز در بازار نشر ایران اینقدر مشهور و پرفروش نشده بود. خواندم تا بدانم نیچه فیلسوف با آن نظریات بحث‌برانگیز درباره خداناباوری، خودخواهی و حتی زیبایی‌شناسی واقعاً گریسته است یا نه؟ اصلاً چه دلیلی دارد که نیچه گریه کند؟! عکس روی جلد کتاب کنجکاوی برانگیز بود؛ این دختر شلاق به دست کیست که نیچه و آن مرد جوان را مثل اسب گاری خود فرض کرده است؟ نیچه‌ی فیلسوف و رمانی درباره وسواس چه ربطی به یکدیگر دارند؟ اگر شما نیز این پرسش‌ها و پرسش‌های بیشتری را در ذهن دارید، مطلب پیش رو پاسخ را به شما خواهد گفت.

 

خلاصه رمان وقتی نیچه گریست

هسته اصلی رمان جلسات روان‌درمانی و مشاوره بین دو شخصیت معروف یعنی یوزف برویر پزشک و روانکاو اتریشی و نیچه فیلسوف آلمانی است. رویداد‌های رمان در اواخر سال ۱۸۸۲ در شهر وین اتریش رخ می‌دهند.

در ابتدای داستان پروفسور برویر برای تعطیلات به ونیز رفته است. در تاریخ ۲۱ اکتبر ۱۸۸۲ دختری به نام لو سالومه یادداشتی کوتاه و بدون آدرس فرستنده به هتل محل اقامت برویر می‌فرستد به این مضمون که آینده فلسفه آلمان در خطر است و فردا صبح باید او را ببیند.

آن‌ها در کافه‌ای یکدیگر را ملاقات می‌کنند و سالومه از برویر می‌خواهد دوستش نیچه را که در معرض خودکشی قرار دارد، نجات دهد. نیچه نباید از این دیدار مطلع شود و حتی نباید بفهمد که برویر قصد درمان بیماری‌های روحی او را دارد. جلسات مشاوره باید صرفاً تحت عنوان درمان سردرد‌های میگرنی نیچه برگزار شود.

نیچه با اکراه به برویر مراجعه می‌کند. روش برویر برای معالجه وسواس‌های فکری شدید نیچه «بیان‌درمانی» است. نیچه از صحبت درباره مشکلاتش خودداری می‌کند. برویر به این نتیجه می‌رسد که نیچه تا نخواهد حرف نخواهد زد، پس باید صمیمیت بیشتری ایجاد شود. این وضعیت در شبی اتفاق می‌افتد که سر درد میگرنی به نیچه حمله کرده و دکتر برویر به کمک او می‌رود.

سپس برویر راز‌های زندگی خودش را برای نیچه بازگو می‌کند و پیشنهاد می‌دهد در مقابل درمان میگرن نیچه، او بیماری روانی برویر، ترس از ناامیدی و مشکل عشقی‌اش را درمان کند. برویر همسری زیبا به نام ماتیلدا دارد و با وجود علاقه به همسر و زندگی مشترکش عاشق برتا یکی از بیماران خود شده است.

به این صورت جای بیمار و درمانگر عوض می‌شود؛ هر یک از آن‌ها می‌کوشد تا دیگری را درمان کند. نیچه به برویر کمک می‌کند تا با واقعیت عشق مخفیانه‌اش روبرو شود و به زندگی زناشویی خود برگردد. با این تغییر رفتار، نیچه افکار و مکنونات قلبی‌اش را در برابر برویر اعتراف می‌کند. او در دام عشق سالومه دختری دست‌نیافتنی، مغرور و سرکش اسیر است و برتا را با سالومه مقایسه می‌کند.

صحبت‌های این دو بزرگوار تقابل فلسفه و روانشناسی هستند و گاهی حالت بسیار تند و انتقاد‌هایی بی‌رحمانه به خود می‌گیرند. آن‌ها در هر جلسه به خودشناسی و خودآگاهی بیشتری دست می‌یابند و در انتها نیچه می‌فهمد که تصور اشتباهی در مورد سالومه داشته است؛ واقعیتی که نیچه همواره از خودش پنهان داشته، آنچنان به او هجوم می‌آورد که زار زار گریه می‌کند.

 

 

بررسی کتاب وقتی نیچه گریست

وقتی نیچه گریست (When Nietzsche Wept) در سال ۱۹۹۲ به زبان انگلیسی نوشته شد. این رمان از مشهورترین رمان‌های روان‌شناختی است که علاوه بر درمان وسواس، خواننده را با مفاهیمی همچون هستی‌شناسی، معنی زندگی، امید، روابط زناشویی، عشق و… آشنا می‌کند. این کتاب نثر تخصصی و اصطلاحات روانشناسی دارد، به گونه‌ای که از آن رمانی آموزشی ساخته است.

اروین یالوم در این کتاب ماجرایی را شرح می‌دهد که غیرواقعی بوده و هرگز اتفاق نیفتاده است. دو شخصیت اصلی داستان فردریش نیچه و یوزف برویر در یک برهه زمانی زندگی می‌کردند و احتمال داشت همدیگر را ببینند، اما هرگز ملاقات نداشتند. حتی زیگموند فروید در واقعیت نیچه را ندیده بود.

شخصیت‌ها کمی تغییر یافته هستند و خصوصیات آن‌ها در رمان دقیقاً با خصوصیات اخلاقی آن‌ها در عالم واقع منطبق نیست؛ به عنوان مثال می‌گویند سالومه به دلیل غرور ذاتی هرگز حاضر نمی‌شد برای کمک به نیچه اقدام کند.

با این وجود گفتگو‌های نیچه و برویر با دیدگاه‌های تخصصی آن‌ها منطبق است. یالوم آثار به‌جا مانده از این دو را خوانده است. از نامه‌ها و خاطرات نیچه در داستان‌پردازی استفاده کرده و بخش‌هایی از دیالوگ‌های نیچه عیناً جملاتیست که در کتاب‌هایش آورده است.

رمان به شیوه راوی سوم شخص نوشته شده است. در مورد دکتر برویر، راوی سوم شخص دانای کل است و به افکار و ذهنیات او وارد می‌شود. در مورد شخصیت‌های دیگر، زاویه دید سوم شخص دانای محدود است و فقط اعمال آنها را شرح می‌دهد.

عکس روی جلد کتاب در بهار سال ۱۸۸۲ توسط ژولِس بونِت از لو سالومه، پل ری و نیچه گرفته شده است. پل ری فیلسوف آلمانی، دوست صمیمی نیچه و به نوعی رقیب عشقی او بود که در جلب توجه سالومه موفق‌تر از نیچه عمل کرد و این عمل خشم نیچه را برانگیخت.

وقتی نیچه گریست طبق آمار خانه کتاب ایران در جایگاه یازدهم لیست پرفروش‌های سال ۹۷ قرار گرفت و اروین یالوم رتبه چهارم نویسندگان پرفروش‌ترین کتاب‌های عمومی را به‌دست آورد.

 

شخصیت‌ها در واقعیت و در رمان

 

نیچه

فریدریش ویلهِلم نیچه (Friedrich Wilhelm Nietzsche : ۱۸۴۴ – ۱۹۰۰) فیلسوف، شاعر، جامعه‌شناس بزرگ آلمانی و استاد لاتین و یونانی بود. نیچه در زندگی شخصی پر از تلاطمش دائماً سردرد داشت. او سردردهایش را نتیجه زایش افکار نو می‌دانست. نیچه در ده سال آخر عمرش عملاً مجنون بود.

نیچه در زمان رویداد‌های داستان یک فیلسوف گمنام است. او از ترحم و همدردی فراری بوده و نه‌تنها از روان‌درمانی بلکه از یک صحبت روزمره عادی نیز می‌گریزد.

 

 

برویر

یوزف برویر (Josef Breuer : ۱۸۴۲ – ۱۹۲۵) روان‌شناس اهل اتریش و جزو بهترین پزشک‌های اتریش بود که نقش کلیدی در کشف فیزیولوژی اعصاب داشت. او از پایه‌گذاران روانکاوی مدرن و استاد زیگموند فروید است.

دکتر برویر در داستان مردی آرام و متفکر، خردمند و بااحتیاط است که در روانشناسی شهرت دارد و بیماران زیادی به او مراجعه می‌کنند.

 

 

سالومه

لو آندرئاس سالومه (Lou Andreas-Salomé : ۱۸۶۱ – ۱۹۳۷) دختر یک ژنرال روس بود. او داستان و مقاله می‌نوشت و با مشاهیر زمان خودش نیچه، ریلکه، فروید و… ارتباط فعال داشت. در سال ۱۹۱۰ پس از طی دوره آموزشی لازم به «انجمن بین‎المللی روان‎کاوی» فروید پیوست.

سالومه در کتاب دختری ۲۱ ساله با زیبایی غیرمعمول، بلندبالا و خوش‌اندام است که رفتار آمرانه‌اش کاملاً استثنایی می‌نماید و می‌تواند او را به موقعیت‌های بالا برساند.

 

 

فروید

زیگموند فروید (Sigmund Schlomo Freud : ۱۸۵۶ – ۱۹۳۹) عصب‌شناس اتریشی بود. او را پدر علم روانکاوی می‌نامند که روش‌های نوین در روانکاوی بالینی ابداع کرد. نظریاتش درباره بازتعریف تمایلات جنسی با برداشت‌های متعدد و گاه اشتباه روبرو شد.

فروید در این داستان دانشجوست و با استاد خود برویر دیدار می‌کند و درباره مباحث علمی و وضعیت بیماران به بحث می‌نشینند. از طرفی فروید دوست خانوادگی آن‌هاست و با ماتیلدا رابطه گرم پسر و مادرگونه دارد. برویر با فروید از کابوس‌هایش سخن می‌گوید و از او می‌خواهد تا معنای آن‌ها را برایش روشن سازد.

 

 

برتا

برتا پاپن‌هایم (Bertha Pappenheim : ۱۸۵۹ – ۱۹۳۶) پیشگام در مددکاری اجتماعی و یکی از پایه‌گذاران اتحادیه زنان یهودی بود. او در یک خانواده ثروتمند یهودی در وین رشد یافت. در اثر مرگ پدر ناراحتی‌های هیستریکی برایش به وجود آمد و به همین خاطر از سال ۱۸۸۰ تا ۱۸۸۲ تحت درمان یوزف برویر قرار داشت.

در این داستان برتا که برویر برای حفظ اسرار و آبروی بیمارش، نام مستعار آنا را برای او انتخاب کرده، شخصیتی مطیع و بردبار دارد که حاضر است هرچه دکتر برویر از او بخواهد انجام دهد.

 

 

درباره اروین د. یالوم نویسنده کتاب

اروین د. یالوم (Irvin D. Yalom) سال ۱۹۳۱ میلادی در واشینگتن دی سی ایالات متحده آمریکا به دنیا آمد. در سال ۱۹۵۶ در رشته پزشکی دانشگاه بوستون و در سال ۱۹۶۰ در رشته روانپزشکی دانشگاه نیویورک فارغ‌التحصیل شد و در سال ۱۹۶۳ به مقام استاد روانشناسی دانشگاه استنفورد رسید. در این دانشگاه الگوی روان‌شناسی هستی‌گرا یا اگزیستانسیال را پایه‌گذاری کرد و اکنون به‌عنوان یک روان‌پزشک اگزیستانسیالیست شناخته می‌شود. در سال ۲۰۰۲ جایزه انجمن روان‌پزشکی آمریکا به او تعلق گرفت.

اروین یالوم علاوه بر شخصیت علمی‌اش، یک داستان‌نویس ماهر است. او که عادت دارد روان‌درمانگری را با قصه‌گویی همراه کند؛ درسنامه‌های دانشگاهی و رمان‌های روان‌شناختی را در هم آمیخته است. یالوم از اولین کسانی بود که با نوشتن رمان‌های آموزشی، آموزش غیرمستقیم را به دوره‌های تخصصی روان‌پزشکی وارد کرد.

برخی کتاب‌های یالوم: هر روز نزدیک‌تر از پیش، جلاد عشق و دیگر داستان‌های روان‌درمانی، وقتی نیچه گریست، دروغگویی روی مبل، مامان و معنی زندگی، درمان شوپنهاور، پلیس را خبر می‌کنم، مسئله اسپینوزا، خلق شدگان در یک روز و داستان‌های روان‌درمانی دیگر، هنر درمان، خیره به خورشید نگریستن، من چگونه اروین یالوم شدم و… هستند.

 

 

بهترین ترجمه وقتی نیچه گریست به فارسی

ترجمه‌های منتشر شده از وقتی نیچه گریست اروین یالوم در ایران عبارتند از:

 

★★★

 

عنوان فارسی: و نیچه گریه کرد
مترجم: مهشید میرمعزی
ناشر: نشر نی
چاپ اول: ۱۳۸۲
سال آخرین انتشار: ۱۳۹۸
نوبت چاپ: ۱۹
تعداد صفحه: ۴۵۶
قیمت: ۴۸۰۰۰ تومان

 

★★★

 

عنوان فارسی: هنگامی که نیچه گریست
مترجم: کیومرث پارسای
ناشر: انتشارات جامی
چاپ اول: ۱۳۹۲
سال آخرین انتشار: ۱۳۹۷
نوبت چاپ: ۷
تعداد صفحات: ۴۲۴
قیمت: ۵۲۰۰۰ تومان

 

★★★

 

عنوان فارسی همه کتاب‌های بعدی «وقتی نیچه گریست» است.

مترجم: امیر علیجان‌پور
ناشر: انتشارات آوای مکتوب
چاپ اول: ۱۳۹۴
سال آخرین انتشار: ۱۳۹۷
نوبت چاپ: ۳
تعداد صفحه: ۴۲۴
قیمت: ۲۸۰۰۰ تومان

 

★★★

 

★★★

 

مترجم: پردیس فتحی
ناشر: راه معاصر
سال انتشار: ۱۳۹۷
تعداد صفحه: ۳۹۲
قیمت ۵۵۰۰۰ تومان

 

 

از میان این ترجمه‌ها سه ترجمه میرمعزی، حبیب و پارسای قابل توجه‌تر هستند و هرکدام را بخوانید می‌توانید به لذت مطالعه «وقتی نیچه گریست» دست بیابید. با این وجود پیشنهاد ستاره ترجمه سپیده حبیب است. این ترجمه به چند دلیل بر ترجمه دیگران برتری دارد:

مهشید میرمعزی به دلیل تسلط بر زبان آلمانی برای برگرداندن این رمان به فارسی از ترجمه آلمانی اثر استفاده کرده است. ترجمه سپیده حبیب از نسخه انگلیسی یعنی زبان اصلی است.

میرمعزی بر جنبه داستانی کتاب تأکید دارد و نگاه آموزشی بر آن ندارد. حبیب به دلیل آنکه روانپزشک است، با تسلط بر موضوع اصطلاحات تخصصی را ترجمه کرده است. او در مقدمه می‌نویسد که پانویس‌ها از دایره المعارف بریتانیکا و درسنامه جامع روان‌پزشکی کاپلان و سادوک برگرفته شده‌اند.

ترجمه کیومرث پارسای به اندازه دو ترجمه قبلی خوش‌خوان نیست. از لحاظ نگارشی ایراداتی دارد و رعایت نشدن برخی اصول دستور زبان فارسی در آن دیده می‌شود.

بقیه ترجمه‌ها چندان حائز اهمیت نیستند و حتی برخی کپی‌برداری از ترجمه‌های دیگر به‌نظر می‌رسند.

 

 

برش و جملات زیبا از کتاب وقتی نیچه گریست

برای ارتباط واقعی با یک فرد، ابتدا باید با خود مربوط شد. اگر نتوانیم تنهایی‌مان را در آغوش کشیم، از دیگری به‌عنوان سپری در برابر انزوا سود خواهیم جست. تنها زمانی که فرد بتواند همچون شاهین ـ بی‌نیاز از حضور دیگری ـ زندگی کند، توانایی عشق ورزیدن خواهد یافت؛ تنها در این صورت است که بزرگ شدنِ دیگری برایش مهم می‌شود.

 

★★★

 

[نیچه:] حقیقت خود مقدس نیست. آن‌چه مقدس است، جست‌وجویی است که برای یافتن حقیقت خویش می‌کنیم. آیا کاری مقدس‌تر از خودشناسی سراغ دارید؟ کار‌های فلسفی من، به تعبیری از ماسه ساخته می‌شوند؛ دید من مرتباً تغییر می‌کند. ولی یکی از جملات ماندگار من این است: «بشو آن‌که هستی»! بدون حقیقت چگونه می‌توان فهمید کیستیم و چیستیم؟

 

★★★

 

هیچ‌کس، هرگز کاری را تنها به خاطر دیگران انجام نداده است. همه اعمال ما خودمدارانه‌اند، هر کس تنها در خدمت خویش است؛ همه تنها به خود عشق می‌ورزند… شاید به کسانی می‌اندیشید که به آنان عشق می‌ورزید. بیش‌تر غور کنید تا دریابید که آن‌ها را دوست ندارید: آن‌چه دوست می‌دارید، حس مطبوعی است که از عشق ورزیدن به آن‌ها در شما ایجاد می‌شود! شما اشتیاق را دوست دارید، نه کسی را که اشتیاق برمی‌انگیزد.

★★★

 

[نیچه:] من همیشه معتقد بوده‌ام که آخرین پاداش مرده این است که دیگر نخواهد مرد.

 

★★★

 

[برویر:] من افراد زیادی را می‌شناسم که از خود بیزارند و برای رفع آن می‌کوشند نظر مثبت دیگران را به خود جلب کنند. ولی این راه‌حل نادرست و در حکم تفویض اقتدار به دیگران است. وظیفه شما این است که خود را همان‌طور که هستید بپذیرید، نه آن‌که به دنبال راهی برای مقبولیت یافتن نزد من باشید.

 

 

من رویای عشقی را در سر می‌پروراندم که چیزی بیش از اشتیاق دو تن برای تصاحب یکدیگر بود. من رویای عشقی را در سر دارم که در آن اشتیاقی دو جانبه برای جستجوی حقیقتی برتر میان دو تن پدید آید. شاید نباید آن را عشق نامید. شاید نام حقیقی آن دوستی است.

 

★★★

 

کسانی که در آرزوی آرامش و شادی روح‌اند، باید ایمان آورند و آن را مشتاقانه پذیرا شوند؛ و آنان که در پی حقیقت‌اند، باید آرامش ذهن را ترک گویند و زندگی‌شان را وقف پرسش‌ها کنند. این نقطه آغازین حرکت است: باید میان آسایش و جستجوی حقیقت یکی را برگزید.

 

★★★

 

[نیچه:] چشم‌انداز مرگ قریب‌الوقوع، موهبتی عظیم است: از ترس فرارسیدن مرگ، پیش از به پایان رسیدن آنچه باید بنویسم، بی‌وقفه کارکرده‌ام. آیا هرچه پایان، مصیبت‌بارتر باشد، اثر هنری عظیم‌تری خلق نخواهد شد؟ چشیدن طعم مرگ، به من وسعت دید و شجاعت بخشیده است. در مقام استاد، زبان‌شناس یا فیلسوف بودن مهم نیست. آنچه مهم است، شجاعتِ «خود بودن» است.

 

 

تا زنده‌ای، زندگی کن! اگر زندگی‌ات را به کمال دریابی، وحشت مرگ از بین خواهد رفت. وقتی کسی بهنگام زندگی نمی‌کند، نمی‌تواند بهنگام بمیرد. از خود بپرس که آیا زندگی را به کمال دریافته‌ای؟ آیا زندگی خودت را زیسته‌ای؟ یا با آن زنده بوده‌ای؟ آیا آن را برگزیده‌ای؟ یا زندگی‌ات تو را برگزیده است؟ آیا آن را دوست داری؟ یا از آن پشیمانی؟ این است معنی زندگی را به کمال دریافتن…

 

پیشنهاداتی برای علاقه‌مندان به کتاب

در پایان امیدواریم به هرآنچه می‌خواستید درباره این رمان بدانید؛ دست یافته باشید. در کل مطالعه «وقتی نیچه گریست» به افرادی که به دنبال معنای زندگی هستند و قصد دست یافتن به واقعیت زندگی را دارند یا به جدال فلسفه ـ روانشناسی و به داستان‌های روانشناختی علاقه‌مندند؛ اکیداً توصیه می‌شود.

همچنین اگر به هر دلیل به نسخه چاپی کتاب دسترسی ندارید؛ آن را در جا‌های دیگر نیز می‌توانید بیابید. کتاب صوتی و فایل پی دی اف وقتی نیچه گریست برای دانلود در سایت‌های مختلف موجود است. خوب است بدانید با اقتباس از این کتاب پینچاس پری در سال ۲۰۰۷ فیلم آمریکایی وقتی نیچه گریست را ساخته است که تماشایش خالی از لطف نیست.

اکنون نوبت شماست که با ستاره همراه شوید و نظراتتان را برایمان بنویسید. آیا «وقتی نیچه گریست» را خوانده‌اید یا قصد خواندن آن را دارید؟ اگر خوانده‌اید چه دیدگاهی راجع به آن دارید و اگر قصد خواندنش را دارید، آیا این مطلب بریتان مفید بود و شما را به مطالعه تشویق کرد؟