علائم کم کاری تیروئید؛ آیا نشانه‌های این بیماری در شما وجود دارد؟

ستاره | سرویس سلامت –  تیروئید غده‌‌ی درون‌ریزی است که در قسمت عرضی حنجره و در جلوی گلو قرار گرفته است. این غده دو نوع هورمون به نام‌های تری یدوتیرونین (T3) و تیروکسین (T4) تولید می‌کند که وظیفه آن‌ها تولید گرما، تنظیم مصرف انرژی و تسهیل فرایند رشد در بدن است. زمانی که غده تیروئید قادر به تولید میزان کافی از این هورمون‌ها نباشد، بیماری کم کاری تیروئید یا اصطلاحا هیپوتیروئیدی (Hypothyroidism) بروز می‌کند. یبوست، نفخ، افزایش وزن و اختلالات قاعدگی بخشی از علائم کم کاری تیروئید است. در ادامه با این بیماری و نشانه‌های آن در زنان، مردان، نوزادن، کودکان و زنان باردار بیشتر آشنا خواهید شد.

 

انواع کم کاری غده تیروئید

کم کاری تیروئید می‌تواند در سه نوع مختلف بروز کند؛ این سه نوع عبارتند از:

۱. تولید ناکافی هورمون T4

شایع‌ترین نوع آن زمانی است که غده تیروئید نتواند هورمون T4 را به اندازه کافی بسازد. (هورمون T4 عملکردهای اساسی بدن از قبیل ضربان قلب، هضم غذا، رشد فیزیک و ذهنی را تنظیم می‌کند.)

۲. تولید ناکافی هورمون TSH

نوع دیگر از این بیماری زمانی به وجود می‌آید که غده هیپوفیز به میزان کافی هورمون محرک تیروئید (TSH) تولید نکند. به این بیماری، کم کاری تیروئید هیپوفیزی گفته می‌شود. (غده تیروئید تحت تاثیر هورمون TSH فعالت می‌کند). هر بیماری تخریب کننده غده هیپوفیز که باعث آسیب رسیدن به تولید سلول‌هایی شود که هورمون تحریک کننده تیروئید ترشح می‌کنند، می‌تواند باعث این بیماری گردد. این هورمون، تیروئید را به تولید میزان طبیعی هورمون تیروئید تحریک می‌کند.

۳. عملکرد ناصحیح هیپوتالاموس

نوع دیگری از این بیماری به علت نداشتن عملکرد صحیح هیپوتالاموس به وجود می‌آید. (هیپوتالاموس، قسمتی از مغز است که عملکرد غدد کل بدن را کنترل می‌کند).

 

 

علائم کم کاری تیروئید در بزرگسالان (زنان و مردان)

علائم کم کاری تیروئید به میزان هورمون‌های مترشحه از غده تیروئید بستگی دارد. این علائم ممکن است در هر فرد متفاوت باشد؛ برخی ریزش مو را به شدت تجربه می‌کنند و برخی دیگر به افزایش وزن دچار می‌شوند. بنابراین در صورتی که هر یک از علائم گفته شده در زیر را مشاهده کردید، می‌توانید به این بیماری مشکوک شوید؛ این علائم عبارتند از: 

• بزرگ شدن غده تیروئید
• ضعف و خستگی (که می‌تواند در سنین بالا نشانه‌های روشنی از این بیماری باشد)
• خواب ‌آلودگی
• پوست خشک و خشن
• تحمل کم در مقابل سرما
• کاهش تعریق
• صورت پف آلود
• افزایش سطح کلسترول خون
• فراموشکاری یا حافظه ضعیف
• یبوست
• نفخ
• افزایش وزن
• ریزش مو
• اختلالات قاعدگی (خونریزی سنگین‌تر و قاعدگی‌های نامنظم از علائم کم کاری تیروئید در زنان است.)
• خارش پوست
• سقط‌های مکرر
• سیاهی زیر چشم
• ضربان قلب پایین
• افسردگی
• کم‌خونی
• درد مفاصل و عضلات
  

 

عوارض کم کاری تیروئید در بزرگسالان

اگر این بیماری به موقع درمان نشود می‌تواند عوارض زیر را به همراه داشته باشد:

• چاقی
• بروز زخم معده
• درد مفاصل
• گواتر (بزرگ شدن غده تیروئید)
• بیماری‌های قلبی
• مشکلات روحی روانی
• نوروپاتی محیطی (عدم درمان کم کاری تیروئید در طولانی مدت می‌تواند باعث آسیب دیدن اعصاب محیطی شما شود که نشانه‌های این آسیب شامل درد، بی‌حسی، سوزن سوزن شدن نقاط مختلف بدن، ضعف ماهیچه‌ها و یا از دست دادن کنترل برروی ماهیچه‌ها است.)
• ناباروری (سطح پایین هورمون تیروئید می‌تواند بر روی تخمک گذاری تاثیر بگذارد)
• خطر ابتلا به سرطان کبد در زنان (این مورد در مردان صدق نمی‌کند)

 

راه های درمان

درمان معمولاً مصرف مادام‌العمر قرص لووتیروکسین سدیم است که نتایج رضایت بخشی دارد. نیمه عمر لووتیروکسین ٧ روز است و در بافت‌ها به T3 (تری یودوتیرونین) تبدیل شده و سطح مناسبی از T3 که هورمون فعال‌تری است، ایجاد می‌کند. همچنین تیروئید کم کار را می‌توان با استفاده از هورمون تیروئید مصنوعی درمان کرده و جلوی ابتلا به بیماری‌های احتمالی دیگر را گرفت.

 

 

علائم کم کاری تیروئید در کودکان

با وجود آنکه کم کاری تیروئید اغلب در سنین بزرگسالی بروز می‌کند، این بیماری در نوزادان، کودکان و نوجوانان نیز می‌تواند اتفاق افتد. اما به دلیل وجود تغییرات در اشتها، الگوی خواب، احساسات و سطوح انرژی که بطور طبیعی بخشی از فرایند طبیعی رشد در کودکان است، تشخیص علائم کم کاری تیروئید در کودکان کار تقریبا سختی است. با این وجود، علائم مشاهده شده در تحقیقات و بررسی‌ها به شرح زیر است:

• قد و قامت کوتاه و یا رشد آهسته
• پوست خشک و خشن
• یبوست
• عدم تحمل سرما
• خستگی و کاهش انرژی
• خوابیدن بیش از حد
• بروز کبودی به آسانی
• شکستگی‌های استخوانی یا تاخیر در استخوان بندی مطابق نتایج تصویر برداری با اشعه ایکس
• به تأخیر افتادن بلوغ

اگر به دلیل افزایش وزن، نگران وجود مشکلات مربوط به تیروئید در کودک خود هستید، لازم است بدانید بچه‌هایی که به دلیل کم کاری تیروئید وزن بیشتری دارند، معمولا نسبت به سن خود قد کوتاهتری نیز خواهند داشت؛ بنابراین صرفا افزایش وزن، نشانه‌ای از این بیماری نیست.

 

عوارض کم کاری تیروئید در کودکان

در کودکان کم کاری تیروئید که به کاهش تولید هورمون‌ها منجر می‌شود، شایع‌تر از پرکاری تیروئید است. پرکاری تیروئید شرایطی است که در آن غده تیروئید بیشتر از حد مور نیاز بدن، هورمون تولید می‌کند. هر دوی این شرایط می‌توانند به شرایطی منجر شوند که بر رشد، سلامت، خلق و خوی کودک و توانایی تمرکز و یادگیری او تاثیر داشته باشد.

 

راه های درمان

گزینه‌های مختلفی برای درمان کم کاری تیروئید وجود دارد، اما مرسوم‌ترین درمان، استفاده روزانه از هورمون‌های مصنوعی تیروئید است که این هورمون‌ها در داروهایی تحت عنوان داروهای لووتیروکسین (Synthroid) تولید و مورد استفاده قرار می‌گیرد. میزان دوز مصرفی توسط دکتر کودک شما و بسته به عوامل مختلف مانند سن کودک تعیین و تجویز می شود.

 

 

علائم کم کاری تیروئید در نوزادان

کم کاری تیروئید مادرزادی شرایطی است که در آن غده تیروئید به دلیل عدم وجود، قرار گرفتن در محلی غیر از محل اصلی خود (قسمت عرضی حنجره و در جلوی گلو) یا بیش از حد کوچک بودن، قادر نخواهد بود تا هورمون‌های لازم را به میزان کافی تولید و در خون وارد کند. علائم کم کاری تیروئید در نوزادان معمولا سه تا چهار هفته پس از تولد بروز می‌کند. این علائم عبارتند از:

• زبان متورم
• تورم در اطراف چشم
• پوست سرد و کم رنگ
• شکم بزرگ با ناف بیرون زده
• گریه کردن با صدای خشن
• تاخیر در رشد و افزایش وزن
• توده ضعیف عضلانی (هیپوتونی)
• پوست زرد یا چشم زرد که معمولا به زردی نوزادان معروف است
• خواب طولانی تر و یا بیشتر
• یبوست

در صورت بروز هر یک از این علائم در نوزاد تازه متولد شده خود، با پزشک خود مشورت کنید.

 

عوارض کم کاری تیروئید در نوزادان

درمان با تاخیر ممکن است کودکان را در معرض خطر ناتوانی‌های فکری، ناتوانی در یادگیری و تاخیر در رشد قرار دهد. درمان این بیماری باید در طول زندگی فرزند شما ادامه یابد. این موضوع ممکن است به بررسی‌های منظم برای نظارت بر سطح هورمون‌های تیروئید و رشد فیزیکی و ذهنی فرزند شما نیاز داشته باشد.

بعضی از کودکان ممکن است حتی با وجود درمان، در رشد فیزیکی و یادگیری در مدرسه مشکل داشته باشند. برخی کودکان ممکن است به کمک اضافی یا برنامه‌های جداگانه نیاز داشته باشند تا بتوانند برای ورود به مدرسه آماده شوند.

 

راه های درمان

مرسوم‌ترین درمان برای کم کاری تیروئید مادرزادی در نوزادان (CH)، درمان بوسیله هورمون جایگزین تیروئید است. نوزاد شما ممکن است به مصرف قرص لووتیروکسین نیاز داشته باشد؛ قرص لووتیروکسین قرصی حاوی نوعی هورمون مصنوعی تیروئید است که به منظور جایگزینی هورمون طبیعی تیروئید تولید نشده توسط بدن، برای درمان این بیماری استفاده می‌شود. معمولا میزان دوز مصرفی توسط متخصص غدد برای نوزاد شما تجویز می‌شود.

اگر نوزاد شما به مصرف قرص‌های هورمون تیروئید نیاز داشته باشد، ممکن است ایجاد محدودیت در مصرف سویا و آهن در رژیم غذایی او لحاظ شود. مصرف سویا و آهن به جذب هورمون های تیروئید در بدن تاثیر می‌گذارد. اگر کودک شما غذاهایی بر پایه سویا یا مکمل‌های آهن مصرف می‌کند، این موضوع را به دکتر نوزاد خود اطلاع دهید.

 

 

علائم کم کاری تیروئید در بارداری

علائم کم کاری تیروئید در بارداری ممکن است با سایر علائم طبیعی این دوره نظیر “خستگی شدید” و “افزایش وزن” اشتباه گرفته شده و کمی گیج کننده باشد. سایر  علائم مشابه که می‌توانند نشانه‌ای از این بیماری باشند عبارتند از:

• مشکل در تمرکز و یا مشکلات حافظه
• حساسیت به هوای سرد
• گرفتگی عضلات
• یبوست

هورمون‌های تیروئیدی در طول ۳ ماه اول برای رشد طبیعی جنین لازم است. از آنجایی که بروز کم کاری و پرکاری تیروئید در هر سنی ممکن است، بنابراین قبل و بعد از بارداری باید سطح تیروئید را کنترل کنید. علائم پرکاری تیروئید در بارداری عبارتند از ضربان قلب نامنظم، عصبانیت شدید، تهوع یا استفراغ شدید، لرزش خفیف دست‌ها، داشتن مشکل در خوابیدن و از دست دادن وزن یا افزایش وزن کمتر از انتظارات از یک حاملگی معمولی. در صورت بروز هر علامت مشکوک به این بیماری، حتما برای بررسی‌های لازم به پزشک خود مراجعه کنید.

 

 

عوارض کم کاری تیروئید در بارداری

عدم توجه و عدم درمان بیماری‌های مربوط به غده تیروئید در دوران بارداری ممکن است به زایمان زودرس، پره اکلامپسی (افزایش شدید فشار خون)، سقط جنین و وزن کم هنگام تولد و سایر مشکلات منجر شود. بنابراین در صورتی که قبل از اقدام به بارداری به کم کاری یا پرکاری تیروئید دچار بوده‌اید، باید در این خصوص با پزشک خود مشورت کنید تا میزان دوز داروی مصرفی شما بر حسب شرایط بارداری (در صورت لزوم) مجددا تنظیم شود.

 

راه های درمان

کم کاری تیروئید در بارداری با نوعی هورمون دست ساز به نام لووتیروکسین که شبیه به هورمون T4 ساخته شده توسط غده تیروئید است، درمان می‌شود. پزشک شما به محض تشخیص بارداری، میزان دوز مصرفی این هورمون را بر اساس شرایط شما تجویز و منطبق می‌کند. وضعیت عملکرد تیروئید شما در بارداری هر ۴ تا ۶ هفته یکبار بررسی شده و در صورت لزوم دوز تجویزی تغییر خواهد کرد. در صورتی که از قبل از بارداری به کم کاری تیروئید مبتلا هستید و از قرص لووتیروکسین استفاده می‌کنید، به محص مطلع شدن از بارداری خود، پزشک خود را در جریان بگذارید.

• نکته: از آنجایی که مصرف آهن و کلسیم ممکن است جذب هورمون تیروئید را در بدن شما متوقف کنند، بنابراین حدود ۳ الی ۴ ساعت قبل و بعد از مصرف لووتیروکسین نباید از این ویتامین‌ها استفاده کنید.

 

رژیم غذایی مناسب برای کم کاری تیروئید

اصلاح رژیم غذایی با توجه به نوع بیماری تیروئید بسیار مهم است. در این راستا موارد زیر را مد نظر داشته باشید:

۱. پرهیز از مصرف مواد غذایی گواتروژن

برخلاف مبتلایان به پرکاری تیروئید، این بیماران باید از مصرف زیاد مواد غذایی گواتروژن پرهیز کنند و سبزیجات را به صورت پخته مصرف نمایند. مواد غذایی گواتروژن دار شامل انواع کلم، شلغم، روغن گلزا (کانولا) ، بادام زمینی، ارزن و سویا است. (سویا می‌تواند مانع جذب کافی داروهای تیروئید شود. بنابراین باید در مصرف آن احتیاط کرد.)

۲. استفاده صحیح از نمک ید دار

توجه داشته باشید که از نمک در پایان پخت غذا استفاده کنید، زیرا در غیر این صورت ید موجود در نمک هنگام برداشتن درب ظرف غذا، همراه با بخار خارج می‌شود. در این صورت شما میزان ید کمتری از آن چه که انتظار می‌رود دریافت خواهید کرد. در ضمن نمک ید دار را نباید در شیشه‌های شفاف و در معرض نور نگهداری کرد. توجه کنید که زیاده‌روی در مصرف ید خود نیز باعث کم کاری تیروئید خواهد شد.

۳. دریافت کالری بر اساس وزن

تنظیم کالری دریافتی برای جلوگیری از افزایش وزن ضروری است. برای این منظور مشاوره با کارشناس تغذیه، همراه با استفاده از درمان دارویی توصیه می‌شود.

اطمینان نسبت به تأمین مقادیر کافی ویتامین‌هایC ، A، E و ویتامین‌های گروه B به ویژه B2 ،B3 ، B6 که برای تولید هورمون تیروئید ضروری هستند لازم است. منابع غذایی این ویتامین‌ها به شرح زیر است:

• منابع مناسب ویتامین C: توت فرنگی، آناناس، هندوانه، موز ، سیب زمینی و هلو.
• منابع مناسب ویتامین A: جگر، تخم مرغ، ماهی‌های روغنی، سبزی‌های سبز رنگ (به جز گیاهان خانواده‌ای کلم مانند کلم بروکلی، گل کلم، کلم بروکسل. خانواده کلم‌ها کاهش دهنده ید در بدن هستند.)، سبزی‌ها و میوه‌های زرد و نارنجی رنگ. هر چه این میوه‌ها و سبزی‌ها پررنگ‌تر باشند غلظت ویتامین در آن‌ها بیشتر است.
• منابع مناسب ویتامین E: روغن‌های گیاهی، مغز دانه‌ها (به جز بادام زمینی) وغلات.
• منابع مناسب ویتامین B: غلات سبوس دار، گوشت گاو، گوشت ماکیان و ماهی.

 

جمع بندی

همانگونه که تا به اینجا متوجه شده اید، ابتلا به این بیماری به رده سنی خاصی محدود نمی‌شود و همه افراد از هر سطح اجتماعی در معرض ابتلا به این بیماری قرار دارند. نکته قابل توجه دیگر در این خصوص این است که کم کاری تیروئید در زنان سه برابر شایع‌تر از مردان است و پس از دیابت شایع‌ترین بیماری در بین بیماری‌های غدد درون ریز است. همچنین این بیماری در بالغین سیر کندی داشته و روند پیشرفت آن تدریجی است. اما تشیخص آن و استفاده از داروهای تجویزی، عوارض و خطرات احتمالی ناشی از این بیماری را تا حد قابل قبولی کاهش خواهد داد.

 منابع و مراجع: verywellhealth و babysfirsttest