طحال چیست و چه وظایفی در بدن دارد؟

ستاره | سرویس سلامت – طحال یکی از ارگان‌های بدن است که در دوره‌های مختلف زندگی وظایف متفاوتی بر عهده دارد. اما نقش اصلی طحال فیلتر خون و کمک به دفاع از بدن در برابر پاتوژن‌هاست. آیا می‌توان بدون طحال نیز به زندگی ادامه داد؟ در این مقاله، آناتومی طحال را توضیح خواهیم داد و نقش آن در بدن و بیماری‌های آن را بررسی خواهیم کرد.

 

طحال چیست و در کجا قرار دارد؟

طحال در سمت چپ بدن و بالای معده قرار دارد و توسط قفسه سینه محافظت می‌شود. این بزرگترین ارگان سیستم لنفاوی و سیستم ایمنی بدن است. این اندام گلبول‌های قرمز پیر را بازیافت می‌کند. طحال محل ذخیره و گلبول‌های سفید خون و پلاکت‌هاست (اجزای خون که باعث توقف خونریزی می‌شوند).

• اگرچه طحال از نظر اندازه در بین افراد مختلف متفاوت است، اما معمولا حدود هفت تا دوازده سانتی متر طول دارد و اینچ و وزن آن ۵.۳-۷.۱ اونس (اونس) است. طحال یک اندام نرم با پوشش خارجی نازک از جنس بافت همبندی است.
• طحال از طريق رگ‌هایی خون را دريافت و آن را فیلتر می‌کند.
• اگرچه طحال به رگ‌های خونی معده و پانکراس متصل است، اما در عمل هضم دخیل نیست.
• طحال دارای دو قسمت اصلی بافتی به نام پالپ سفید و پالپ قرمز است.
  پالپ قرمز: شامل سینوس‌های وریدی (حفره‌های پر از خون) و طناب نخاعی (بافت‌های همراه با گلبول‌های قرمز و سلول‌های سفید خون) است.
  پالپ سفید: بیشتر شامل سلول‌های ایمنی (سلول‌های T و سلول‌های B) می‌شود. 

طحال جانبی: حدود ۱۰ تا ۱۵ درصد مردم طحال جانبی دارند. طحال دوم معمولا بسیار کوچکتر است – حدود ۱ سانتیمتر قطر دارد. اما به طور کلی، هیچ مشکلی برای سلامتی ایجاد نمی‌کند.

 

 

وظایف طحال چیست؟

وظیفه اولیه طحال این است که خون را فیلتر کند. همانطور که خون به طحال می‌رسد، مانند یک سرویس کنترل کیفیت، هر گلبول قرمزی که پیر یا آسیب دیده است را تشخیص داده و حذف می‌کند. خون از طریق کانال‌هایی در میان طحال جریان می‌یابد، گلبول‌های سالم به طور مستقیم جریان می‌یابند و عبور می‌کنند، اما گلبول‌های پیر و آسیب دیده توسط گروهی از گلبول‌های سفید خون سفید به نام ماکروفاژها شکسته می‌شوند. هنگامی که گلبول‌های قرمز خون شکسته می‌شوند، طحال مواد باقیمانده مفید آنها مانند آهن را ذخیره می‌کند که در نهایت به مغز استخوان منتقل شده و باعث می‌شود هموگلوبین (بخش حاوی آهن خون) بازیافت شود.

• طحال خون را نیز ذخیره می‌کند. رگ‌های خونی طحال می‌توانند به طور قابل توجهی گسترش پیدا کنند. در انسان، حدود یک فنجان خون در طحال نگهداری می‌شود. در حالت استراحت، تا حدود نیمی از گلبول‌های قرمز خون در طحال نگهداری می‌شود.
• طحال با شناسایی پاتوژن‌ها (به عنوان مثال باکتری‌ها) نقش مهمی در پاسخ ایمنی دارد و با تولید گلبول‌های سفید به آن واکنش نشان می‌دهد.
• حدود یک چهارم لنفوسیت‌های خون ما (یک نوع از گلبول های سفید خون) در طحال ذخیره می‌شود.
• طحال، پلاکت‌های قدیمی را از خون می‌زداید و همچنین به عنوان یک مخزن برای پلاکت‌ها عمل می‌کند.
• در یک جنین در حال رشد، طحال باعث ایجاد گلبول‌های قرمز خون می‌شود، اما پس از ماه پنجم حاملگی، متوقف می‌شود.
• طحال ترکیباتی به نام اپسونین‌ها، مانند فرددین و توفسین تولید می‌کند، که به سیستم ایمنی کمک می‌کنند.

 

 

چه بیماری‌هایی بر طحال اثر می‌گذارند؟

• جراحت طحال: در نتیجه آسیب و خونریزی داخلی رخ داده و بسیار خطرناک است. بعضی از بیماری‌ها مانند مالاریا و مونونوکلئوز عفونی، آسیب دیدگی طحال را تشدید می‌کنند، زیرا باعث می‌شود کپسول محافظ آن ضعیف شود.
• بزرگ شدن طحال (splenomegaly): طحال می‌تواند به علت شرایط مختلفی از قبیل مونوکلئوز عفونی، سرطان‌های خون (مانند لوسمی)، عفونت‌های باکتریایی و بیماری کبد بزرگ شود. گاهی اوقات طحال عمل عادی خود را انجام می‌دهد، اما گاهی اوقات بیش از حد فعال است (hypersplenism)؛ و در این شرایط ممکن است بسیاری از گلبول‌های قرمز یا پلاکت‌ها را از بین ببرد.
• بیماری گلبول‌های خونی داسی شکل: یک نوع کم خونی ارثی است و با بدشکلی و ناهنجاری هموگلوبین مشخص می‌شود. در این نوع کم خونی، گلبول‌های قرمز غیر طبیعی هستند (شکل هلال یا داس هستند) و جریان خون را مسدود و در نتیجه باعث آسیب به اندام‌ها، از جمله طحال می‌شوند.

 

 

• ترومبوسیتوپنی: اگر طحال بزرگ شود، ممکن است پلاکت‌های زیادی در آن تجمع پیدا کند؛ به این معنی که در بقیه سیستم گردش خون پلاکت کافی وجود ندارد. از آنجا که پلاکت برای کمک به لخته شدن خون لازم است، از علائم اولیه ترومبوسیتوپنی خونریزی است.
• سرطان طحال: اگر سرطان از طحال آغاز شود، به عنوان سرطان اولیه طحال شناخته می‌شود؛ اگر از یک اندام دیگر به طحال منتقل شود سرطان ثانویه نامیده می‌شود. هر دو نوع این سرطان‌ها نادر هستند.
• انفارکتوس کشنده: اگر خون رسانی به طحال کاهش یابد، به عنوان انفارکتوس انسدادی شناخته می‌شود. این اتفاق وقتی می‌افتد که خونرسانی یک شریان توسط عاملی، به عنوان مثال، لخته شدن خون قطع شود. این بیماری اغلب بسیار دردناک است و درمان آن بستگی به علت اصلی اش دارد.

 

آیا می‌توان بدون طحال زندگی کرد؟

در مواردی اسپلنکتومی (splenectomy) یا برداشتن طحال با جراحی ضرورت پیدا می‌کند. به طور معمول، خونریزی و از بین رفتن طحال از علل اصلی برداشتن طحال هستند، اما دلایل دیگری چون بزرگ شدن طحال، برخی از اختلالات خونی، سرطان و یا مشکلات عفونی نیز می تواند منجر به برداشتن طحال شود. 
اگرچه این ارگان دارای وظایف مهمی است، اما بدون آن هم می‌شود زندگی کرد و اندام‌های دیگر مانند گره‌های لنفاوی و کبد می‌توانند وظایف طحال را انجام دهند. با این حال، افرادی که طحال خود را از دست داده‌اند به عفونت‌ها بیشتر حساس هستند.

شما می‌توانید نظرات و تجربیات خود را در رابطه با این مطلب با ما و سایر کاربران ستاره به اشتراک بگذارید.