خناس یعنی چه؟ چرا به شیطان خناس می‌گویند؟

معنی لغوی خناس

خناس صیغه مبالغه از ماده «خنوس» به معنی انقباض، تأخیر انداختن، کنار رفتن، بازگشتن، پنهان شدن، جمع شدن و عقب رفتن است. به دلیل آن که شیاطین وقتی نام خدا برده می‌شود به عقب می‌روند و مخفی می‌شوند خناس را «اختفا» هم معنی کرده‌اند. در تفسیر المیزان آمده است که خناس به کسی گفته می‌شود که همواره ظاهر می‌شود و دوباره مخفی می‌شود.

خناس کیست؟

• خناس یکی از صفات شیطان وسوسه کننده است. به دلیل این که شیطان با بردن نام خدا کنار رفته و پنهان می‌شود این صفت را به او داده‌اند.
• در بعضی از روایات آمده است که «وسواس خناس» نام یکی از شیاطین است که کار او وعده دادن و آرزومند کردن انسان‌هاست. او بعد از این مرحله انسان را برای رسیدن به آرزویش تشویق به ارتکاب گناه می‌کند و زمانی که دچار گناه شد استغفار را از یاد او می‌برد.
• در روایت دیگری که بیشتر به داستان شبیه است آمده که وقتی آدم و حوا از بهشت به زمین آمدند ابلیس یکی از فرزندانش را که اسمش خناس بود، وقتی که آدم به جایی رفته بود پیش حوا گذاشت و از او خواهش کرد مواظب او باشد تا برگردد؛ سپس خودش بیرون رفت. بعد از او آدم آمد و از حوا پرسید این کیست؟ گفت: فرزند ابلیس است. آدم گفت: چرا او را نگه داشتی مگر نمی‌دانی این‌ها دشمن ما هستند؟ سپس او را کشت و چهار قسمت کرد و هر قسمتش را بالای کوهی گذاشت. دوباره وقتی آدم رفت، شیطان پیش حوا آمد و جویای حال خناس شد؛ حوا قضیه را شرح داد. ابلیس، خناس را صدا زد، فوراً در آنجا حاضر شد. سپس شیطان رفت و آدم که برگشت دید باز خناس زنده شده است و در آنجاست. قضیه را از حوا پرسید و حوا توضیح داد. این بار آدم او را کشت و سوزاند و خاکسترش را به آب داد. باز جایی رفت و شیطان آمد دید خناس نیست، از حوا پرسید و او هم قضیه را تعریف کرد. شیطان باز خناس را صدا زد و زنده در آنجا حاضر شد. این بار نیز آدم آمد و دید خناس زنده در آنجاست بسیار عصبانی شد و او را کشت و سوزاند و خاکسترش را خورد. باز شیطان آمد و دید خناس نیست و حوا برایش تعریف کرد. شیطان، خناس را صدا زد و گفت کجایی؟ او جواب داد و گفت: در سینه و دل آدم هستم. شیطان گفت: خوب جایی هستی! همان‌جا بمان و از آنجا تکان نخور که مقصود من همین بود و به او مأموریت داد تا هنگامی که زنده است آدم و نسل آدم را وسوسه کند.

چرا به شیطان خناس می‌گویند؟

برای این که شیطان همیشه برنامه‌های خودش را مخفیانه پیش می‌برد. او باطل را در لعابی از حق قرار می‌دهد و موفق به فریب دادن انسان می‌شود. در این شرایط است که انسان تصور می‌کند این فکر که توسط نفس اماره به او تلقین شده فکر خودش بوده و کسی به او تحمیل نکرده است و راحت‌تر آن را می‌پذیرد.

خناس در کدام سوره آمده است؟

در قرآن کریم دو بار از ریشه «خنس» استفاده شده است؛

۱. آیه ۴ سوره ناس: «مِن شَرِّ الْوَسْوَاسِ الخْنَّاس»؛ «از شر وسوسه‌گر پنهان‌کار.»

۲. آیه ۱۵ سوره تکویر: «فَلَا أُقْسِمُ بِالخُنَّس»؛ «سوگند به ستارگانی که بازمی‌گردند.»

خناس در روایات

پیامبر اکرم (ص) فرمود:

• «شيطان پوزه خود را بر قلب هر انسانى خواهد گذاشت؛ اگر انسان به ياد خدا بيفتد، او مى گريزد و دور مى شود ولی اگر خدا را از ياد ببرد، دلش را مى خورد؛ اين است معناى وسواس خناس.»

• «هيچ مؤمنى نيست مگر آن كه براى قلبش در سینه اش دو گوش هست؛ از يك گوش فرشته بر او مى خواند و مى دمد و از گوش ديگرش وسواس خناس بر او مى خواند. خداى تعالى به وسيله فرشته او را تائید مى كند و اين همان است كه فرموده: وَ أَيَّدَهُمْ بِرُوحٍ مِنْهُ؛ ايشان را به روحى از ناحيه خود تائید مى كند.»