نویسنده: نسرین شجاعی
بروزرسانی: 18 تیر 1401
همیشه شنیده‌ایم که بهتر است در رژیم غذایی روزانه خود از انواع پروتئین استفاده کنید؛ اما گاهی نیز مواد غذایی بدون پروتئین می‌توانند کاربرد مؤثری برای برخی بیماری‌های خاص مانند افراد دارای مشکلات کلیوی داشته باشد؛ اما پیروی از یک رژیم تک‌بعدی در طولانی‌مدت برای سلامتی شما مضر است و باید تحت نظر پزشک اجرا شود. ما نیز قصد داریم در این مقاله مواد غذایی بدون پروتئین را به شما معرفی کنیم. با ما همراه باشید.
آشنایی با رژیم مواد غذایی بدون پروتئین
رژیم غذایی کم پروتئین یا بدون پروتئین فشار کمتری به کلیه‌ها وارد می‌کند. درنتیجه این نوع رژیم غذایی می‌تواند برای افراد مبتلا به اختلالات مرتبط با کلیه، مانند بیماری کلیوی یا فنیل کتونوری مفید باشد. وقتی فردی پروتئین می‌خورد، بدن ترکیبی به نام اوره تولید می‌کند. اگر کلیه‌ها به‌خوبی کار نکنند، اوره می‌تواند در خون انباشته شده و باعث خستگی و از دست رفتن اشتها شود. با ایجاد تغییرات کلیدی، افراد دارای مشکلات این چنینی می‌توانند یک برنامه غذایی رضایت‌بخش و متنوع با پروتئین کم که برایشان مفید است را ایجاد کنند.
کدام مواد غذایی بدون پروتئین هستند؟
میوه‌های تازه و بیشتر سبزیجات می‌توانند نقش مهمی در رژیم مواد غذایی بدون پروتئین داشته باشند. جایگزین کردن سبزیجات و غلات به‌جای گوشت یک راه مؤثر برای کاهش مصرف پروتئین است. سبزیجات و غلات باید بدنه اصلی وعده‌های غذایی این رژیم را تشکیل دهند.
فردی که از یک رژیم غذایی کم پروتئین پیروی می‌کند می‌تواند بیشترین کالری خود را از غذاهای زیر که بدون پروتئین یا با پروتئین بسیار کمی هستند، دریافت کند:
- همه میوه‌ها به‌جز میوه‌های خشک
- همه سبزیجات به‌صورت بخارپز و آب‌پز ازجمله سیب‌زمینی و پیاز (نخود، لوبیا و ذرت دارای پروتئین هستند)
- بسیاری از منابع چربی‌های سالم مانند روغن‌زیتون، آووکادو، دانه کتان و آفتابگردان
- دم‌نوش‌ها
- ترشیجات
- نان بدون نمک
- پنکیک پخته‌شده با مخمر، بدون نمک اضافه‌شده
- شیر، کفیر و خامه‌ترش
برخی از انواع دیگر غذاها نیز پروتئین کمی دارند ولی به دلیل اینکه مصرف زیادشان مضر است، فرد باید در هنگام گنجاندن آن‌ها در رژیم غذایی خود حد اعتدال را رعایت کند. این غذاها عبارت‌اند از:
- قند
- کمپوت، ژله و نوشیدنی میوه‌ای
- آب‌نبات‌هایی که ژلاتین ندارند.
- چای و قهوه، بدون شیر لبنی
- مربا و ژله
- کره
- بسیاری از سس‌ها، ازجمله سس گوجه‌فرنگی و سس سالاد
غذاهای با پروتئین متوسط
در یک رژیم غذایی کم پروتئین، افراد باید غذاهایی را که حاوی مقادیر متوسط پروتئین هستند، به مقدار کم مصرف کنند و قطع صددرصدی پروتئین می‌تواند سلامت بدن را به خطر بیندازد. ازجمله مواد غذایی با پروتئین کم عبارت‌اند از:
- کراکرها
- غلات صبحانه
- پاستا
- جو دو سر
- ذرت
- برنج
نمونه‌هایی از وعده‌های غذایی کم پروتئین
نمونه‌هایی از وعده‌های غذایی رضایت‌بخش کم پروتئین عبارت‌اند از:
- یک ساندویچ با گوشت بسیار نازک، مقدار زیادی سبزیجات و سس مایونز
- برنج سفید سرخ‌شده با سبزیجات و مقدار کمی گوشت، توفو یا صدف
- ماکارونی کم پروتئین با سس گوجه‌فرنگی و سبزیجات بوداده
- سبزیجات با برنج کم پروتئین یا مقدار کمی برنج معمولی
- سوپ سبزیجات خانگی
میان وعده‌های کم پروتئین نیز عبارت‌اند از:
- میوه تازه
- مافین‌های خانگی، تهیه‌شده از ترکیبات کم پروتئین
- سیب‌زمینی سرخ‌شده پخته‌شده با سس مایونز تند
- اسموتی میوه‌ای که با آب یا جایگزین لبنیات کم پروتئین مانند شیر برنج درست شده است.
- بستنی آب‌میوه خانگی
نکات دیگر برای رژیم غذایی کم پروتئین
در اینجا چند استراتژی دیگر برای پایین نگه‌داشتن سطح پروتئین وجود دارد که می‌توانند به شما کمک کنند:
- در دستورالعمل‌هایی که به شیر لبنیات نیاز دارند، از شیر برنج شیرین نشده یا شیر کم پروتئین استفاده کنید.
- سوپ‌ها را با مقدار کمی برنج یا پاستا حجیم کنید.
- در دستورالعمل‌هایی که نیاز به محتوای پروتئینی دارید محتوای سبزیجات را به‌جای گوشت افزایش دهید. به‌عنوان‌مثال، قارچ‌های خردشده می‌توانند جایگزین خوبی برای گوشت در اسپاگتی باشند.
- مقدار کمی تخم‌مرغ به سالاد اضافه کنید تا بیشتر سیر شوید.
- مقداری کمی پنیر پارمزان به غذاها و سالاد خود اضافه کنید.
- با افزودن مقداری چربی‌های سالم مانند آووکادو یا کمی روغن زیتون، غذای خود را سیرکننده‌تر کنید.
- هنگام خرید مواد غذایی، همیشه برچسب‌ها را به‌دقت ازنظر محتوای پروتئین و مواد تشکیل‌دهنده بررسی کنید.
چه کسانی باید از رژیم مواد غذایی بدون پروتئین پیروی کنند؟
معمولاً توصیه می‌شود بزرگسالان حداقل ۱۰ درصد از کالری روزانه مورد نیاز خود را به شکل پروتئین مصرف کنند. یک رژیم غذایی کم پروتئین شامل خوردن پروتئین کمتر از این مقدار در هر روز است. درواقع برخی افراد مانند بیماران کلیوی نمی‌توانند سطوح بالای پروتئین را تحمل کنند. اگر بدن نتواند پروتئین یا مواد زائد آن را پردازش کند، این مواد تجمع پیدا می‌کنند و علائمی از حالت تهوع و استفراغ تا آسیب مغزی را ایجاد می‌کنند.
برای این افراد، پیروی از یک رژیم مواد غذایی بدون پروتئین یا کم پروتئین، خطر اثرات منفی بر سلامت را کاهش می‌دهد. به‌طورکلی پزشکان ممکن است توصیه کنند که افراد مبتلا به شرایط بهداشتی زیر از رژیم غذایی کم پروتئین استفاده کنند:
بیماری کلیوی
با کاهش مصرف پروتئین، افراد مبتلا به بیماری کلیوی که دیالیز نمی‌شوند، می‌توانند فشار بر روی کلیه‌های خود را کاهش دهند و از تجمع اوره در جریان خون جلوگیری کنند. اوره اضافی در بدن افرادی که مشکلات کلیوی ندارند، همراه با ادرار دفع می‌شود ولی در بدن این بیماران تجمع پیدا می‌کند و خطرناک است. به همین دلیل به آن‌ها توصیه می‌شود پروتئین کمتری مصرف کنند تا اوره کمتری هم در بدنشان تولید شود.
نفروپاتی دیابتی
رژیم غذایی کم پروتئین می‌تواند علائم نفروپاتی دیابتی را که به آسیب کلیه ناشی از دیابت اشاره دارد، بهبود بخشد.
فنیل کتونوری
فنیل کتونوری یک اختلال نادر است و زمانی رخ می‌دهد که بدن، آنزیم مورد نیاز برای تجزیه یک اسیدآمینه به نام فنیل آلانین را تولید نمی‌کند. آمینواسیدها اجزای سازنده پروتئین هستند. برای فردی که به این بیماری مبتلا است، خوردن غذاهای غنی از پروتئین می‌تواند باعث تجمع فنیل آلانین در بدن شود. اگر افراد مبتلا به فنیل کتونوری تحت درمان قرار نگیرند، می‌تواند منجر به ناتوانی ذهنی و سایر علائم عصبی مانند بیش فعالی، هماهنگی ضعیف و تشنج شود.
درمان اصلی این بیماری پیروی از یک رژیم غذایی مادام‌العمر و بسیار کم پروتئین است. افراد مبتلا به این بیماری باید فقط حداقل مقدار فنیل آلانین لازم برای رشد و نمو سالم را مصرف کنند.
هموسیستینوری
هموسیستینوری یک اختلال ارثی است که بر توانایی بدن در پردازش متیونین که نوعی اسیدآمینه دیگر است، تأثیر می‌گذارد. تجمع متیونین باعث مشکلات بینایی و سلامت استخوان می‌شود؛ مانند فنیل کتونوری، درمان این وضعیت نیز شامل استفاده از مواد غذایی بدون پروتئین یا کم پروتئین است.
سخن آخر
همان‌طورکه ملاحظه کردید رژیم کم پروتئین معمولاً برای افراد دارای بیماری‌های خاص مانند مشکلات کلیوی تجویز می‌شود. این رژیم برای سایر افراد یک رژیم تک‌بعدی محسوب می‌شود که اگر در طولانی‌مدت از آن پیروی کنید می‌تواند خطرات سلامتی زیادی را برایتان ایجاد کند. حتی افراد بیمار باید تحت نظر متخصص از این رژیم پیروی کنند تا مشکلی برایشان ایجاد نشود.
برگرفته از: medicalnewstoday
