بررسی مفهوم پیوندهای وابسته ساز و همپایه ساز با مثال

یکی از مباحث مهم درس فارسی تمام رشته ها برای کنکور، مفهوم پیوندهای وابسته ساز و همپایه ساز است که در این مطلب با ذکر مثال توضیح داده می‌شود.

 

مفهوم پیوندهای وابسته ساز و همپایه ساز

جمله مستقل می‌تواند جمله ساده باشد یا جمله مرکب. جمله مرکب از دو جمله هسته و وابسته تشکیل شده است که جمله هسته بدون جمله وابسته معنی کامل نمی‌دهد. در جملات مرکب، جمله هسته و جمله وابسته از طریق حرف ربط یا پیوندهای وابسته ساز به هم مرتبط می‌شوند. 

جملات ساده نیز گاهی با پیوندهایی به هم مرتبط می‌شوند که پیوندهای هم‌پایه ساز هستند و جملات را به هم وابسته نمی‌کنند و جملات بین این پیوندها با هم یکسان هستند. پس؛

حروف ربط یا پیوندها دو گونه هستند:

الف- پیوندهای وابسته ساز

(که، چون، تا، اگر، زیرا ، همین که، گرچه، با اینکه، وقتی که، هنگامی که) این پیوندها همراه با جمله های وابسته به کار می‌روند.

مثال:

۱) همۀ حضّار یک صدا تصدیق کردند که تخلصی بس به جاست.

• جملۀ پایه یا هسته: همۀ حضّار یک صدا تصدیق کردند.
• جملۀ پیرو یا وابسته ساز: که تخلّصی بس به جاست

۲) تا درس نخوانی، موفق نمی‌شوی. (جمله مستقل مرکب)

• جملۀ پایه یا هسته: موفق نمی‌شوی
• جملۀ پیرو یا وابسته ساز: تا (وقتی که) درس نخوانی.

** نکته: پیوندهای پرکاربرد مانند «که »و «تا» گاهی از جمله حذف می‌شوند ولی بالقوه وجود دارند:

 قرار شد جشنی عظیم در شهر به پا شود = قرار شد تا جشنی عظیم در شهر به پا شود .

 

 

ب) پیوندهای همپایه ساز

(و، یا، اما، ولی) بین دو جملۀ همپایه و مستقل به کار می‌روند.

 مثال:

• رتبه های بالا را وعده بگیر و مابقی را نقدا خط بکش.

** نکته: پیوندهای هم‌پایه ساز دو نوع هستند. دسته اول فقط بین دو جمله قرار می‌گیرند اما دسته دوم پیوندهایی هستند که هم ابتدای اولین جمله می‌ایند و هم پیش از جمله دوم.

پیوندهایی مثل:  (هم…هم…)- (چه… چه…)- (یا…یا…) -(نه… نه…) – (خواه… خواه…) -(نه تنها… بلکه…)

مثال:

• او هم درس می‌خواند هم کار می‌کند
• او نه تنها درس می‌خواند بلکه کار هم می‌کند

** نکته: جمله های که بین آن‌ها پیوندهای هم‌پایه ساز بیاید، درمستقل بودن، پایه بودن یا پیرو بودن یکسان هستند؛ یعنی:

• اگر جمله اول مستقل باشد و جمله بعدی با آن هم‌پایه شود، آن هم مستقل است.
• اگر جمله اول پایه باشد؛ جمله دوم هم، پایه است
• و اگرجمله اول پیرو باشد جمله دوم نیز،پیرو است

نمونه:

من درس می‌خوانم و او کار می‌کند.

اگر او درس بخواند من کار می‌کنم و به او کمک می‌کنم.

 

 

جواب تمرین درس ۱ فارسی یازدهم (یکی روبهی دید بی دست و پای):

– از متن درس برای کاربرد انواع حرف ربط نمونه های مناسب بیابید.

پیوند همپایه ساز:

• یقین مرد را دیده بیننده کرد / شد و تکیه بر آفریننده کرد

او رفت و او تکیه بر آفریننده کرد.

• نه بیگانه تیمار خوردش نه دوست

پیوند وابسته ساز:

• دگر روز باز اتفاق اوفتاد / که روزی رسان قوت روزش بداد

جمله دگر روز باز اتفاق افتاد جمله هسته و جمله روزی رسان قوت روزش بداد جمله وابسته است.

• چو صبرش نماند از ضعیفی و هوش /ز دیوار محرابش آمد به گوش
  جمله از دیوار محراب به گوشش آمد جمله هسته و صبرش نماند از ضعیفی و خوش جمله وابسته است.

 

جواب تمرین درس شانزدهم فارسی دوازدهم (کباب غاز)

– از متن درس برای کاربرد انواع حرف ربط نمونه های مناسب بیابید.

پیوند همپایه ساز:

فلانی حالا سر میز است و بعد خودش تلفن خواهد کرد

از من همه اصرار بود و از مصطفی انکار

پیوند وابسته ساز:

خاطر جمع باشید که از عهده برخواهم آمد

اگر سرم را از تنم جدا کنید، یک لقمه هم دیگر نمی‌توانم بخورم.

 

مطلب “هسته و وابسته در زبان فارسی؛ تعاریف و مثال‌ها” را نیز در ستاره بخوانید.