معنی شعر شکوه چشمان تو به همراه آرایه‌های ادبی

 شعر شکوه چشمان تو در کتاب ادبیات فارسی پایه دوازدهم آمده است و اثری از مرتضی امیری اسفندقه، شاعری انقلابی، می باشد؛ نوع ادبی این شعر غنایی است، مرثیه ای در رثای شهید حججی. در این مطلب معنی شعر شکوه چشمان تو فارسی دوازدهم را به همراه آرایه های ادبی آن می‌خوانید. 

• قالب: قصیده
• لحن: تغزلی

 

معنی شعر شکوه چشمان تو

 آه، این، سِر بریدهٔ ماه است در پگاه؟
یا نه! سِر بریدهٔ خورشیدِ شامگاه؟

معنی: آیا این شهید سربریده همچون ماهی است که در پگاه طلوع کرده است؟ (شاعر تصویر هلال ماه را به سربریدگی آن تعبیر می کند.) خورشید سربریده است به هنگام غروب؟ (به احتمال، شاعر، هلال ماه را با پیکر بی سِر شهید مطابقت می دهد)؛ یا نه، خورشید است به هنگام غروب. (خورشید، به هنگام غروب خونین و سرخ رنگ است، چنانکه شهید.)

آرایه های ادبی:

 تشبیه در هر دو مصراع: این سر بریده شهید مانند سر بریده خورشید و ماه است
تضاد: پگاه و شامگاه/ بیت تجاهل العارف دارد.
اضافهٔ استعاری و تشخیص: سر ماه و سِر خورشید
تناسب: ماه، خورشید
واژه آرایی: سر، بریده 

 

 خورشید، بی حفاظ نشسته به روی خاک؟
یا ماه بی ملاحظه افتاده بین راه؟

معنی: پیکر شهید، گویی خورشید است که بعینه روی خاک قرار گرفته است. یا ماه است که بی آنکه ملاحظهٔ زیباییِ خود را بکند، خود را آشکار ساخته است.

آرایه های ادبی:

تشبیه (شهید: مشبه ، خورشید : مشبه به)
خورشید و ماه : مراعات النظیر
ماه و راه: جناس
تلمیحی به تاخت و تاز اسبان بر جسد مطهر امام حسین (ع) 

 

ماه آمده به دیدن خورشید، صبح زود
خورشید رفته است سر شب سراغ ماه

معنی: بامداد ماه به دیدن شهید آمده است یا سر شب خورشید به سراغ شهید رفته است؟

آرایه های ادبی:

ماه و خورشید: تناسب
صبح و شب : تضاد
ماه در مصرع دوم: استعاره از شهید حججی
ماه به دیدنِ خورشید آمد: ماه و خورشید  هر دو استعاره مکنیه و تشخیص دارند
خورشید و صبح : مراعات النظیر
شب و ماه: مراعات النظیر
خورشید مصرع دوم: استعاره از سر شهید حججی 
واژه آرایی: ماه، خورشید

 

 حُسنِ شهادت از همه حُسنی فراتر است
ای محسنِ شهید من، ای حُسنِ بی گناه

معنی: ای محسنِ شهید، ای شهید زیبای بی گناه من، زیباییِ شهادت از همهٔ زیبایی‌ها فراتر و ارجمندتر است.

آرایه های ادبی:

محسن شهید : منادا و شبه جمله
حسن بی گناه : منادا و شبه جمله
حسن، محسن: جناس
شهید و شهادت : اشتقاق
حسن: تلمیح به آیۀ قرآن در مصرع اول

 

 ترسم تو را ببیند و شرمندگی کِشد
یوسف، بگو که هیچ نیاید برون ز چاه

معنی: یوسف که خود در زیبایی مثل است، می ترسم با جلوه گری زیباییِ تو، از زیباییِ خویش شرمنده شود؛ پس ای یوسف، خود را آشکار نکن.

آرایه های ادبی:

 تلمیح به داستان حضرت یوسف
می ترسم: ایهام (۱- یقین دارم.۲- واهمه دارم)
اغراق
تشبیه  (مشبه: شهید / مشبه به: حضر یوسف)

 

 شاهد نیاز نیست که در محضر آورند
در دادگاه عشق رگ گردنت گواه

معنی: نیازی به حضور شاهد و گواه نیست؛ زیرا در دادگاه عشق، رگِ گردنِ تو، خود گواهی خواهد داد که در راه عشق شهید شده ای.

آرایه های ادبی:

گواه، شاهد، محضر: تناسب
دادگاه عشق: اضافهٔ تشبیهی
واج آرایی «گ»
شاهد: نهاد
نیاز: مسند
ضمیر شخصی ت در گروه رگ گردنت وابسته وابسته و نوع آن مضاف الیه مضاف الیه است
دادگاه عشق : اضافه تشبیهی، عشق مشبه و دادگاه مشبه به
گواه و شاهد و محضر : مراعات النظیر

 

دارد اسارت تو به زینب اشارتی
از اشتیاق کیست که چشمت کشیده راه؟

معنی: اسارت تو، ما را به یاد اسارت حضرت زینب می اندازد. از اشتیاق چه کسی چشمت به راه دوخته شده است؟

آرایه های ادبی:

 راه کشیده است: فعل مرکب
تلمیح به استارت حضرت زینب (س) بعد از واقعۀ عاشورا و شجاعت این بانوی بزرگوار 
اشاره به جمله حضرت زینب در مجلس یزید که فرمود: چیزی جز زیبایی ندیدم
چشم به راه کشیدن: کنایه از منتظر بودن 
اسارت، اشارت: جناس ناهمسان اختلافی
 واج آرایی: ش

 از دوردست می رسد آیا کدام پیک؟
ای مسلم شرف، به کجا می کنی نگاه؟

معنی: آیا پیکی از دوردست‌ها نزدیک می شود که ای شهید، تو به آن سو نگاه افکنده ای.

آرایه های ادبی:

مسلم شرف: استعاره از شهید
تلمیح به داستان مسلم بن عقیل که پیک امام قبل از رسیدن به کوفه بود و به دست یاران یزید شهید شد. شاعر ، شهید را مسلمی می داند که به خاطر شرافت به شهادت رسید.
مسلم، ایهام: مسلمان، مسلم بن عقیل از یاران امام حسین

 

لبریز زندگی است نفس‌های آخرت
آورده مرگ گرم به آغوش تو پناه

معنی: نفس‌های آخر تو، نشانه مرگ تو و پایان کار تو نیست؛ بلکه امید زندگی است، برای همین است که مرگ به تو پناه آورده است تا پایان کارش نباشد و از شهادت تو، زندگی بیابد.

آرایه های ادبی:

لبریز زندگی است نفس‌های آخرت: متناقض نما (پارادوکس)
تضاد: مرگ، زندگی
مرگ گرم : حس آمیزی، متناقض نما
زندگی ، نفس: مراعات النظیر
پناه ، گرم، آغوش: مراعات النظیر
مرگ، گرم: جناس

 

 یک کربلا شکوه به چشمت نهفته است
ای روضهٔ مجسّمِ گودال قتلگاه

معنی: شاعر شکوه رویداد کربلا را در شهادت شهید حججی می بیند و می گوید: تو زنده کنندهٔ شکوه کربلایی. تو تجسّم بخش گودالی هستی که سر مبارک امام حسین در آن قرار داشت. (پیکرت، گویی روضه خوانی است که واقعه گودال قتلگاه را به تصویر می کشد.)

آرایه های ادبی:

بیت تلمیح دارد به واقعهٔ عاشورا و گودال قتلگاه که پیکر مطهّر امام حسین در آن افتاد و در آنجا به شهادت رسید. همچنین با توجه به قرینهٔ روضه اشاره ای دارد به روضه خوانی در سوگ حضرت.
یک کربلا: کنایه از بسیار
روضه … : استعاره از شهید
تناسب: کربلا، گودال، قتلگاه

 

 

سخن آخر

امیدواریم از معنی شعر شکوه چشمان تو این مطلب استفاده لازم را برده باشید. فراموش نکنید نظرات خود را در انتهای همین صفحه با ما در میان بگذارید. همچنین شما می توانید معنی شعر فصل شکوفایی با آرایه های ادبی را نیز در ستاره بخوانید.