نویسنده: مهناز پیرزاده
بروزرسانی: 17 مرداد 1401
ستاره | سرویس خواص شناسی – زنجبیل، ساقه زیرزمینی گیاه زنجیل است که بافت سفت و شیاردار دارد. گوشت ریشه زنجبیل می‌تواند زرد، سفید یا قرمز رنگ باشد که این بستگی به نوع آن دارد. یک پوست قهوه‌ای رنگ آن را پوشانده است که بسته به این که گیاه در هنگام بلوغ یا جوانی برداشت شده، می‌تواند نازک یا ضخیم باشد. ما در این مطلب قصد داریم مزایای شگفت انگیز زنجبیل، گیاهی با طبیعت گرم و خشک را مورد بررسی قرار دهیم. نه تنها این ادویه مزایای سلامتی زیادی را شامل می‌شود، بلکه افزودن آن به خوراکی‌ها و نوشیدنی‌ها می‌تواند عطر و طعم شگفت انگیزی را به بسیاری از غذاها اضافه کرده و یک نوشیدنی آرامش بخشی را برای شما ایجاد کند.
معرفی خواص زنجبیل
از نظر تاریخی زنجبیل سابقه طولانی در آرام کردن آشفتگی‌های گوارشی دارد؛ بطوری که طی هزاران سال از این گیاه برای درمان بیماری‌های جزئی استفاده می‌شده است. در طب گیاهی، زنجبیل به عنوان بادشکن عالی (ماده‌ای که موجب رفع گاز روده می‌شود) و ضد اسپاسم گوارشی (ماده‌ای که آشفتگی گوارش را آرام می‌کند) در نظر گرفته می‌شود. شاید شروع مصرف آن را بتوان به جنوب آسیای شرقی نسبت داد که با گذر زمان مصرف آن در کشورهای دیگر نیز توسعه پیدا کرد. در واقع زنجبیل یکی از قدیمی ترین ادویه‌جات در طول تاریخ است که ارزش دارویی موجود در آن، آن را به این ادویه غنی تبدیل کرده است. در دنیای مدرن امروز، زنجبیل به راحتی برای همه در دسترس بوده و معمولا در بسیاری از سوپر مارکت‌ها به شکل تازه، پودر، روغن و حتی کپسول یافت می‌شود. برخی خواص زنجبیل عبارتند از:
۱. دارای آنتی اکسیدان بالا
بدن انسان از دو طریق با رادیکال‌های آزاد در تماس است:
۱. از طریق فرآیند متابولیک طبیعی بدن
۲. از طریق منابع خارجی مانند آلاینده‌های هوا، سیگار، مواد شیمیایی صنعتی و بسیاری از عوامل خارجی دیگر
بنابراین بدن ما برای مبارزه با این رادیکال‌های آزاد به غذا‌های غنی از آنتی اکسیدان نیاز دارد. زنجبیل بواسطه‌ی داشتن ماده‌ای معدنی به نام گینجرول (gingerol) سرشار از آنتی اکسیدان است که مصرف مرتب آن برای بدن مفید می‌باشد.
۲. کنترل پیشرفت بیماری
یکی از خواص زنجبیل، توانایی آن در محدود کردن پیشرفت برخی از بیماری‌ها و عارضه‌ها نظیر حالت تهوع است. برخی از دارو‌هایی که برای بیماری‌هایی نظیر دریا زدگی استفاده می‌شوند، حاوی زنجبیل هستند، اما به سادگی و با نوشیدن چای زنجبیل می‌توانید از خواص زنجبیل بهره‌مند شوید. در واقع دو ماده شیمیایی موجود در زنجبیل یعنی گینجرول و شگاول (shagaol) به بهبود و درمان حالت تهوع کمک می‌کنند. این مواد شیمیایی موجود در زنجبیل با کاهش سرعت “آشفتگی‌های معدوی – رودوی” و دیگر ناراحتی‌های دستگاه گوارش، به بهبود بیماری‌های حرکتی مثل حالت تهوع در اثر نشستن در ماشین، هواپیما یا قایق نیز کمک می‌کنند.
۳. توقف تهوع صبحگاهی
برای برخی مادر شدن یکی از با ارزش‌ترین مراحل در زندگی است. با این حال بسیاری از مادران بیمار‌های صبح هنگام بارداری را تجربه می‌کنند. در این شرایط اغلب پزشکان، به مادران باردار توصیه می‌کنند که از مصرف هر نوع دارویی نظیر آسپرین، ایبوپروفن و مانند آن پرهیز کنند؛ زیرا مصرف این دارو‌ها ممکن است به نوزاد آسیب برساند. اگر به دنبال یک درمان طبیعی هستید که برای شما و کودک شما ایمن باشد، می‌توانید مصرف زنجبیل را در نظر داشته باشید. با این وجود قبل از شروع به مصرف این گیاه، حتما با پزشک خود مشورت کنید. در واقع همان مواد شیمیایی موجود در زنجبیل که منجر به بهبود و کنترل حالت تهوع در اثر بیماری‌های حرکتی می‌شدند، اینجا نیز به کمک شما خواهند آمد و حالت تهوع بارداری را در شما کنترل می‌کنند.
۴. کاهش درد عضلانی
درد عضلانی، مخصوصا برای ورزشکاران یا افرادی که فعالیت‌های جسمانی سنگینی را انجام می‌دهند، می‌تواند یک ناراحتی آزار دهنده باشد. مطالعات متعددی در این زمینه نشان می‌دهند که زنجبیل می‌تواند به کاهش دردی که بسیاری از ما در روز پس از انجام فعالیت بدنی تجربه می‌کنیم، کمک کند. برای بهره‌مندی از خواص زنجبیل می‌توانید تکه‌های تازه‌ای از آن را به هنگام دم کردن چای داخل قوری انداخته و از دمنوش حاصل میل کنید. در شرایطی که زنجبیل تازه در دسترس شما نیست، می‌توانید از کپسول آن استفاده کنید. این کار را می‌توانید قبل و بعد از تمرینات خود برای کمک به کاهش درد عضلانی انجام دهید.
۵. کاهش دردهای دوران قاعدگی
هر زنی که دردهای دوران قاعدگی را تجربه کرده باشد، می‌تواند درک روشنی از عذابی سخت داشته باشد! با وجود اینکه در این شرایط، مصرف برخی از دارو‌ها مانند ایبوپروفن می‌تواند یک راه حل سریع برای کاهش درد باشد، اما بسیاری از زنان مصرف دارو را جز در حالت اجبار نمی‌پسندند.
پروستاگلاندین‌ها یکی دیگر از مواد شیمیایی ضد التهابی موجود در زنجبیل است که به بهبود و رفع گرفتگی‌های ناشی از قاعدگی کمک می‌کند. مطالعات نشان می‌دهد که نوشیدن چای تازه زنجبیل و یا مصرف مکمل‌های غذایی زنجبیل‌دار می‌تواند درد ناشی از قاعدگی را کاهش دهد.
۶. کاهنده‌ی فشار خون
فشار خون بالا همیشه باید به طور جدی مورد توجه قرار گیرد؛ زیرا این عارضه می‌تواند فشاری جدی بر روی قلب و عروق خونی شما وارد کند. علاوه بر این، فشار خون بالا می‌تواند باعث بیماری‌های قلبی و کلیوی شود. برخی از مطالعات نشان داده‌اند، زنجبیل به دلیل خواص دارویی فراوان می‌تواند فشار خون را کاهش دهد. در واقع زنجبیل به کمک خاصیت رقیق کنندگی خون و عامل ضد التهابی می‌تواند به کاهش فشار خون کمک کند.
۷. بهبود عملکرد مغز
هر چه سن بالاتر می‌رود، محافظت از حافظه اهمیت بیشتری پیدا می‌کند؛ مخصوصا زمانی که متوجه می‌شوید، حافظه شما دیگر مثل سابقه راندمان بالایی ندارد؛ برخی از مطالعات نشان داده‌اند که خواص زنجبیل می‌تواند عملکرد مغز را بهبود بخشد.
انتقال دهنده‌های عصبی مواد شیمیایی هستند که مسئول برقراری ارتباط بین سلول‌های مغزی هستند. ما برای حفظ “توانایی بخاطر آوردن”، “تمرکز داشتن”، “تنظیم خلق و خو” و بسیاری اهداف دیگر به این مواد شیمیایی نیاز داریم. مطالعات نشان داده است که زنجبیل با افزایش سطوح این مواد شیمیایی مهم مانند دوپامین و سروتونین که مسئول حفظ تمرکز، تولید و شادمانی ما هستند، به بهبود این وضعیت کم می‌کنند.
۸. کاهش کلسترول
کلسترول بالا می‌تواند خطر سکته مغزی، بیماری قلبی و بیماری عروق محیطی را افزایش دهد؛ بنابراین کنترل سطح کلسترول برای حفظ یک زندگی سالم مهم است. در کنار سایر مزایای دارویی این گیاه، زنجبیل برای کاهش کلسترول نیز مورد تائید قرار گرفته است. البته قبل از اقدام به مصرف این گیاه حتما با پزشک خود مشورت کنید تا مطمئن شوید که زنجبیل به عنوان یک درمان مناسب برای شما مناسب است.
۹. درمان سرماخوردگی‌های شایع
هنگامی که اولین علائم سرما خوردگی در شما ظاهر می‌شود، شاید مادربزرگ شما نیز مانند سایر مادربزرگ‌ها نوشیدن چای زنجبیل را به شما توصیه کند! توصیه آن‌ها را می‌توان اینگونه بسط داد: مصرف روزانه یک قاشق سوپ خوری از زنجبیل تازه یا پودر آن، برای سلامتی بسیار مفید است. اگر می‌خواهید مقدار بیشتری از این گیاه مصرف کنید، حتما در این خصوص با پزشک خود صحبت کنید، زیرا زنجبیل می‌تواند با برخی از دارو‌ها تداخل داشته باشد.
تا اینجا با مهمترین خواص زنجبیل آشنا شدیم، در ادامه بصورت تیتروار به سایر خواص این گیاه معجزه آسا اشاره خواهیم کرد.
- کمک به درمان بیماری‌های حرکتی از جمله سرگیجه و تهوع
- رفع سرما زدگی پاها. زنجبیل را می‌توان به آب گرم اضافه و در مواقع سرمازدگی پاها را در آن قرار داد.
- تسکین سردرد (برای این کار آن را به پیشانی خود بمالید.)
- در مواقع دندان درد می‌توان آن را جوید و هنگام گلو درد از غرغره آن استفاده کرد.
- شربت زنجبیل برای زخم معده بسیار مفید است.
- یکی از مهمترین خواص زنجبیل، پیشگیری از ابتلا به سرطان به ویژه سرطان روده بزرگ است. ماده‌ای به نام zingiberen در زنجبیل علاوه بر ایجاد طعم و مزه، از رشد سلول‌های سرطانی در انسان پیشگیری می‌کند.
- برگ‌های زنجبیل در تسکین التهاب و تورم گلو مفید است.
- تسکین درد و ورم مفاصل
- محافظت از DNA
- محافظت از کبد و بیماری‌های مرتبط با آن
- محافظت در برابر استرس اکسیداتیو
- زنجبیل می‌تواند سلول‌های سرطانی را به اشعه حساس کند و در نتیجه، نتایج پرتو درمانی را بهبود بخشد.
- پیشگیری از تهوع ناشی از عمل‌های جراحی و شیمی درمانی در درمان بیماران مبتلا به سرطان
- از دیگر خواص زنجبیل استفاده آن به عنوان دارویی آرام بخش برای تسکین دردهای بیماران است.
نحوه مصرف و نگهداری از زنجبیل تازه
در صورت امکان، زنجبیل تازه بر زنجبیل خشک شده ارجحیت دارد، چون نه تنها طعم آن بهتر است بلکه حاوی مقدار بیشتری جینجرول و نیز پروتئاز فعال (ترکیب ضد التهابی) است. ریشه تازه زنجبیل معمولاً در دسترس است. هنگام خرید دقت کنید زنجبیل سفت بوده، سطحی صاف داشته باشد و کپک نزده باشد. زنجبیل معمولاً به دو شکل رسیده و جوان در بازار موجود است. زنجبیل رسیده که بیشتر در دسترس است پوست سفتی دارد که باید گرفته شود، درحالی‌که زنجبیل جوان معمولاً لازم نیست پوست گرفته شود.
با وجود اینکه گیاهان و ادویه‌های خشک مانند پودر زنجبیل به صورت گسترده در فروشگاه‌ها در دسترس هستند، بهتر است آن را از عطاری‌های معتبر خریداری نمایید. زنجبیل تازه را در صورت پوست نکندن می‌توان تا سه هفته در یخچال و تا شش ماه در فریزر نگهداری کرد. پودر زنجبیل خشک را باید در ظرف شیشه‌ای دربسته، در جایی خشک، تاریک و خنک نگهداری کرد. همچنین می‌توانید آن را در یخچال نیز بگذارید و تا حدود یک سال نگهداری کنید.
مضرات زنجبیل (عوارض جانبی، موارد احتیاط و منع مصرف)
به طور کلی زنجبيل گياهی بی‌خطر و بدون عارضه خاصی است. با اين وجود ميزان مصرف آن بايد رعايت شود. به عنوان مثال اگر از سنگ صفرا رنج می‌بريد، از مصرف زیاد زنجبيل بپرهيزيد، همچنین مصرف بيش از حد آن می‌تواند سبب گرمازدگی جزيی گردد. زیاده‌روی در مصرف زنجبیل نیز باعث سوزش معده و ایجاد اختلال در عملکرد دستگاه گوارش و سیستم ایمنی بدن می‌شود. احتمال تداخل برخی داروهای رقیق کننده خون مثل وافارین و آسپیرین با گیاه زنجبیل وجود دارد و بایستی هنگام مصرف با پزشک مشورت شود.
برگرفته از: دایره المعارف گیاهان دارویی
