فواید وضو و آثار آن بر سلامت و روان

ستاره | سرویس مذهبی – با نگاهی به تمامی جوانب روایات و احکام صادره از معصومین(ع) در خصوص وضو می‌توان وضو را در دو دسته فواید بهداشتی و معنوی بررسی نمود؛ اکنون به شرح هر یک خواهیم پرداخت با ما همراه باشید.

 

فواید بهداشتی وضو

علاوه بر احادیثی که بر فواید بهداشتی وضو تأکید کرده و آن را از عوامل طولانی شدن عمر برشمرده‌اند، برخی متخصصان علوم پزشکی با دقت نظر در دستورات و احکام وضو برای این عمل عبادی فوایدی را مطرح کرده‌اند که به برخی از آن‌ها اشاره می‌شود؛

 

وضو و سلامت گوارشی

دانش پزشکی، امروزه عامل انتقال بسیاری از عوامل عفونی را اصطلاحاً Fecal – Oral(مدفوعی ـ دهانی) شناسایی کرده است که یک گروه عمده از این عوامل عفونی دارای این ویژگی هستند که پس از اجابت مزاج بر روی دست باقی می‌مانند و بعداً در موقع غذا خوردن و از طریق دهان وارد بدن می‌شوند و ایجاد بیماری می‌کنند.

از این جهت امروزه در همه ممالک پیشرفته اولین اصل بهداشتی که برای مقابله با عفونت‌هایی گوارشی به همگان (به خصوص اطفال) آموزش داده می‌شود، شستشوی دست‌ها قبل از غذا خوردن و پس از اجابت مزاج است و به این ترتیب تأثیر نظافت دست‌ها در پیشگیری از گروه زیادی از بیمارهای عفونی باور نکردنی است.

مقارنت اوقات نماز با سه وعده معمول غذایی(صبحانه و نهار و شام) یا حتی وعده‌های غذا هنگام روزه‌داری(سحر و افطار) سبب می‌شود که شخص نمازگزار، موقع انجام وضو(که معمولاً متعاقب اجابت مزاج نیز هست) خود به خود به شست‌وشوی دست‌ها بپردازد و هر گونه عامل بیماریزای عفونی را از دست‌های خویش بزداید و در نتیجه موقع صرف غذا، هیچ عامل عفونی ناشی از دست آلوده موفق به ایجاد بیماری در بدن او نشود.

 

 

وضو و سلامتی مجاری تنفسی

اما از جمله مواردی که در حین وضو، مورد توصیه مؤکد قرار گرفته است. سه مرتبه، چشیدن و استنشاق آب سرد و پاک است. بر این اساس چنانچه مسلمین در مقدمات نماز و حین وضو دستور اسلامی استنشاق آب سرد را اجرا کنند، همه روزه چند نوبت میکروب‌های مجرایی تنفس را زدوده و مجرای تنفسی خود را تمیز و پاکیزه می‌کنند و بدین ترتیب از بروز بیماری‌های متعدد تنفسی در امان خواهند بود.

 

وضو و بهداشت دهان و دندان

رعایت بهداشت دهان و دندان و پیشگیری از بیماریهای مختلف آن، از جمله پوسیدگی دندان‌ها و بیماری‌های پریودنتال(بیماری‌های لثه و بافت‌های پشتیبان) و.. به بهترین شکل به وسیله مسواک زدن، انجام می‌پذیرد. پیامبر خدا (ص) در خصوص مسواک زدن به هنگام وضو فرموده‌اند: «السواک شطر الوضوء»؛ مسواک کردن جزئی از وضو است و یا در توصیه‌ای که به حضرت علی(ع) در این باره بیان داشته‌اند: یا علی! و علیک بالسواک عند کل وضوء؛ ای علی!بر تو باد مسواک زدن به هنگام هر وضو. بنابراین با توجه به اینکه نمازگزار روزانه حداقل ۳ بار وضو می‌گیرد، چنانچه قبل از هر وضو اقدام به مسواک زدن کند، از حداکثر پاکیزگی لازم برای پیشگیری از تمامی بیماری‌های دهان و دندان برخوردار می‌شود.

 

وضو و بهداشت پوست

یکی از شرایط صحت وضو، نبود مانع برای رسیدن آب به مواضع وضو استد که همین امر یعنی بررسی نبود مانع در اعضای وضو و برطرف کردن موانع در صورت وجود آن خود نقش بسزایی در سلامت پوست ایفا می‌کند.

گذشته از اینکه در وضو مواضعی همچون سر و پا مورد توجه قرار گرفته است و این دو عضو بر خلاف دست و صورت، از اعضایی هستند که در بخش قابل توجهی از شبانه روز پوشانیده هستند، تا حدی که حتی خود ما نیز معمولا توجه کمی به آن‌ها داریم.

اما امروزه دانش بشر، گروهی از بیماری‌ها را می‌شناسد که شروع تظاهرات این بیماری‌ها از پوست سر و پاها است. به عنوان مثال برخی بیماری‌های قارچی پوست از حد فاصل میان شصت و دیگر انگشتان پا آغاز می‌شود که اتفاقاً درست محل این ناحیه مسح واجب دارد و به همین ترتیب مسح سر نیز می‌تواند توجه انسان را به آلودگی یا ضایعه عفونی در مو و پوست سر توجه دهد و در نتیجه انسان را برای رفع آن به اقدام وادارد.

در ضمن وجوب مسح سر و پا فرصتی است برای برداشته شدن پوشش پا و سر و در معرض هوا و اکسیژن قرار گرفتن این اعضا که علاوه بر شادابی پوست، به نوبه خود مانع رشد ارگانیزم‌های بی‌هوازی در منافذ پوست خواهد شد.

 

 

وضو و تسکین اعصاب و روان

از دیگر فوایدی که می‌توان برای وضو بر شمرد، نقش آرامش بخشی آن است، چرا که تماس آب با پوست بدن اثر خاصى در تعادل اعصاب سمپاتیک و پاراسمپاتیک دارد، به خصوص اگر این عمل با آب سرد صورت پذیرد، بنابراین می‌بینیم رسول خدا (ص) توصیه کرده‌اند به هنگام خشم انسان با آب سرد وضو بگیرد.

 

فواید معنوی وضو

علاوه بر فواید بهداشتی وضو از سوی ائمه معصومین (ع) نیز فواید معنوی متعددی برای آن ذکر شده است که در اینجا به نمونه‌هایی از این موارد اشاره می‌شود؛

 

وضو و سفید رویی در قیامت

پیامبر خدا(ص) در پاسخ به فردی در خصوص وصف مؤمنان و کافران در قیامت فرمودند: «مؤمنان درخشان و روسفید بر اثر وضو و کافران سیه‏‌رویند و آنها را بر کنار صراط آورند».

 

وضو و درک ثواب شهدا

پیامبر خدا (ص) در ادامه روایت قبلی با تأکید بر دائم الوضوء بودن می فرماید: «اگر می‌توانی همیشه با وضو باشی، این عمل را ترک نکن، چرا که ملک‌الموت آنگاه که روح بنده‌ای را که با وضو باشد، او را شهید محسوب خواهد کرد».

 

 

وضو و بخشش گناهان

از دیگر اسرار وضو بخشش گناهان است، امام باقر (ع) در این خصوص فرموده‌اند: «سه چیز است که جبران کننده و محو کننده گناه است: کامل گرفتن وضو در هوای بسیار سرد، راه رفتن در شب و روز به سوی جماعت‌های اسلامی (نماز جماعت و جمعه )، مراقبت بر انجام صحیح نمازها».

 

وضو و ثواب شب زنده‌داری

اگر کسی قبل از رفتن به رختخواب وضو بگیرد، مانند کسی می‌ماند که تمام شب را به عبادت سپری کرده است، پیامبر خدا(ص) فرموده‌اند: «کسی که شب را با وضو بیارامد، گویی که تمام شب را به احیاء و عبادت گذرانده است».

 

وضو و مانع از تجاوز به حقوق دیگران

فلسفه دیگر وضو این است که رعایت شرایط وضو موجب می‌شود تا مسلمان‌ها از تجاوز به حقوق دیگران پرهیز کنند، چرا که از شرایط صحت وضو غصبی نبودن آب و همین طور ظرف وضو است، بنابراین برای اینکه مسلمانی بتواند این وظیفه دینی را به طور صحیح ادا کند، لازم است مراقب اعمال و رفتار خود بوده و از تجاوز به حقوق دیگران پرهیز کند.

 

 

دعای هنگام وضو

از مستحبات دیگر وضو، دعا کردن، هنگام وضو گرفتن است.

• وقتی که فرد نگاهش به آب می‌افتد:

بسم الله و بالله و الحمد للهِ الَّذی جَعَلَ ماءً طَهورا و لَم یَجعَلْه نَجِساً

• وقتی که قبل از آغاز وضو دست خود را می‌شوید:

اللهم اجْعَلنی مِن التّوابین و اجْعلنی مِن المُتَطَهَّرین

• وقتی که پیش از وضو و به عنوان یک امر مستحبی، آب در دهان مضمضه می‌کند:

اللهم لَقِّنی حجتی یومَ الْقاک وَ اطْلِق لِسانی بِذِکرِک

• وقتی که پیش از وضو و به عنوان یک امر مستحبی، آب در بینی استنشاق می‌کند:

اللهم لا تُحَرَّم عَلَیَّ ریحَ الجَنةِ و اجْعَلنی مِمَّن یَشُمُّ رِیْحَها و رَوحَها و طِیبَها

• وقتی که صورت را می‌شوید (شروع وضو):

اللهم بَیِّض وجهی یوم تَسْوََّدُ فیهِ الوُجوه و لا تُسَوِّد وجهی یوم تَبیَضُّ فیه الوُجوه

• وقتی که دست راست را می‌شوید:

اللهم اِعطِنی کتابی بِیَمینی و الخُلدَ فی الجِنان بِیَساری و حاسِبنی حساباً یسیرا

• وقتی که دست چپ را می‌شوید:

اللهم لا تُعطِنی کِتابی بِشمالی و لا مِن وَراءِ ظَهری و لا تَجعَلْها مَغلوله الی عُنُقی و أعوذُ بِکَ مِن مُقَطّعات النّیران

• در مسح سر:

اللهم غَشِّنی برحمتک و برکاتک و عفوک

• در مسح پا:

اللهم ثَبِّتنی عَلی الصّراطِ یَومَ تَزِّلُ فیهِ الأقدامُ وَ اجْعَل سَعیی فی ما یُرضیکَ عَنّی یا ذا الجلال و الاکرام