غسل کردن چگونه است؟ چه غسل هایی واجب اند؟

ستاره | سرویس مذهبی – غسل کردن عملی عبادی به معنای شستن تمامی بدن از سر تا پا با کیفیتی خاص است. غَسل به معنی شستن و غُسل به معنی شستن تمامی بدن از سر تا پا با کیفیت تعیین شده از سوی شرع، به قصد قربت و انجام فرمان الهی است و در اصطلاح به مجموعه‌ای از اراده قلبی و اجرای عملی در خصوص شستن بدن گفته می‌شود. در غسل دست کشیدن لازم نیست و به هر صورتی آب به بدن برسد کافی است. از احکام آن به تفصیل در باب طهارت رساله‌های عملیه سخن گفته‌اند.

 

غسل کردن در قرآن و روایات

قرآن در آیات ۶ مائده و ۴۳ نساء به این موضوع پرداخته و بیش از ۲۴۰۰ حدیث نیز در این موضوع وجود دارد.

 

آثار غسل

یکی از آثار غسل، پاک شدن و طراوت روح و آمادگی آن برای نزدیک شدن به خدا و عبادت است. در روایت از اینکه کسی با حالت جنابت بخوابد نهی شده است.

 

انواع غسل

غسل‌ها بر پایهٔ حکم شرعی به دو دسته تقسیم می‌شود؛ غسل‌های واجب و غسل‌های مستحب

 

غسل‌های واجب

هفت نوع غسل واجب وجود دارد که خود به دو گروه اصلی تقسیم می‌شوند:

غسل واجب مشترک زنان و مردان

غسل‌های خاص زنان

 

غسل‌های واجب مشترک زنان و مردان

• غسل میت
• غسل مس میت
• غسل نذر و عهد و قسم
• غسل جنابت

 

غسل‌های خاص زنان

غسل‌های خاص زنان به لحاظ خونی است که از اندام تناسلی آنها خارج می‌شود و براساس نوع خون نوع وضعیت جسمی آنان و به تبع آن حکم وضعی آنها در فقه شیعه متفاوت است. سه نوع غسل واجب خاص زنان وجود دارد:

• غسل حیض
• غسل استحاضه
• غسل نفاس شستشوی زچگی

 

غسل‌های مستحب

غسل‌های مستحب بسیاری وجود دارند. از جملهٔ غسل‌های مستحب می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• غسل روز جمعه
• غسل روز عید
• غسل حج عمره
• غسل پس از تغسیل میت
• غسل پاکیزگی
• غسل برای حاجت خواستن از خداوند متعال و برای توبه و نشاط به جهت عبادت.

 

چگونگی انجام

غسل واجب یا مستحب را به جز غسل میت به دو صورت می‌توان انجام داد:

• ترتیبی
• ارتماسی

در غسل ارتماسی باید بدن پاک باشد ولی در غسل ترتیبی پاک بودن تمام بدن لازم نیست و اگر تمام بدن نجس باشد و هر قسمتی را پیش از غسل دادن آن قسمت آب بکشد کافی است.

 

تعریف غسل ترتیبی

در غسل ترتیبی باید به نیت غسل، نخست سر و گردن، و سپس نیمهٔ راست بدن از گردن تا کف پا و دست راست و بعد نیمهٔ چپ بدن از گردن تا کف پا و دست چپ را بشوید. و دیگر تمام البته غسل ترتیبی از دستورات مکتب شیعه است.

 

 

تعریف غسل ارتماسی

 

در غسل ارتماسی باید آب در یک لحظه، تمام بدن را بگیرد. پس اگر به نیت غسل ارتماسی در آب فراوانی مانند استخر فرو رود.

 

واجبات غسل

واجبات غسل که تحقق و صحّت غسل منوط به آنهاست عبارت‌اند از:

• نیت؛ یعنی قصد تقرب به خدا بنابر این، غسل بدون قصد قربت باطل است.
• استمرار نیت تا پایان غسل.

شستن همه بدن؛ به گونه‌ای که نزد مردم شستن صدق کند. به تصریح برخی، شستن با جریان دادن آب بر پوست، هرچند با کمک دست و مانند آن تحقق می‌یابد.

شستن باطن بدن، مانند داخل چشم، بینی و دهان و آن بخش از گوش که دیده نمی‌شود و نیز زیر ناخنهایی که خیلی بلند نیستند لازم نیست.

• شستن بخشهایی از ظاهر بدن که دیده می‌شوند ولی به صورت معمول آب به آنها نمی‌رسد (مانند قسمتهایی از گوش یا زیر انگشتر) واجب است.
• مباشرت؛ بدین معنا که خود غسل کننده، بدن خود را غسل دهد نه دیگری..
• پاک بودن بدن هنگام غسل.
• آب غسل باید مطلق، پاک و مباح باشد. بنابر این، غسل با آب مضاف، نجس و غصبی باطل است.

 

مبطلات غسل

بنابر نظر امام خمینی و برخی دیگر از مراجع تقلید، اگر در بین غسل یا بعد از آن، حَدَث اصغر (چیزی که وضو را باطل می‌کند) مثل ادرار ‌کردن سر بزند، غسل باطل نمی‌شود، یعنی دوباره غسل کردن لازم نیست؛ ولی برای نماز (و سایر کارهای مشروط به وضو) باید وضو گرفته شود. مبطلات وضو با مبطلات غسل فرق می‌کند. چیزهایی که غسل را باطل می‌کند، آنهایی است که به واسطه آنها غسل واجب می‌شود، مانند:۱. جنابت، ۲. خون حیض، ۳. خون استحاضه، ۴. خون نفاس

بنابر نظر برخی دیگر از مراجع تقلید، اگر در بین غسل، حَدَث اصغر چیزی که وضو را باطل می‌کند رخ دهد، غسل را باید از سر گرفت و برای کارهای مشروط به طهارت وضو هم بگیرد.

 

کفایت غسل از وضو

فقیهان شیعه درباره کفایت غسل جنابت از وضو اختلافی ندارند و بسیاری از آنان در این‌باره ادعای اجماع نموده‌اند. افزون بر این، مشهور فقها با غسل جنابت وضو را نامشروع می‌دانند شیخ طوسی به استحباب وضو همراه با غسل جنابت فتوا داده است. درباره کفایت دیگر غسل‌ها از وضو در میان مراجع تقلید اختلاف است و مشهور فقیهان نظریه عدم کفایت را برگزیده‌اند. سیدمرتضی، ابن جنید، و سید محسن حکیم آن را بعید ندانسته‌اند. در میان فقهای معاصر این نظریه طرفداران بیشتری پیدا کرده است.

 

انجام چند غسل با هم

اگر چند غسل بر عهده کسی باشد و همه غسلها واجب باشند می‌تواند به نیت همه آن‌ها یک غسل انجام دهد.

اگر در بین این چند غسل غسل جنابت هم وجود داشته باشد، انجام یک غسل فقط با نیت غسل جنابت کافی است و انجام غسل‌های دیگر نیاز نیست.

چنانچه همه غسلها مستحب یا برخی واجب و برخی مستحب باشند، به نظر بیشتر فقها یک غسل کافی است. البته تعدادی از فقیهان نیز هستند یک غسل را کافی نمی‌دانند.