علت خون دماغ شدن چیست و چگونه درمان می‌شود؟

ستاره | سرویس سلامت – هنگامی که فردی به علل محتلف از ناحیه‌ی بینی دچار خونریزی شود اصطلاحا به عارضه پیش آمده خون دماغ (epistaxis) یا خونریزی بینی (Nosebleeds) گفته می‌شود. محل خونریزی اغلب در شبکه عروقی کسلباخ (kisselbakh) در قسمت قدامی (قسمت جلویی) دیواره میانی بینی است که به دلیل شکنندگی عروق یا ترومای خفیف (ضربه‌ی خفیف) ایجاد می‌شود. یکی از عوامل بوجود آمدن این خونریزی (خونریزی در قسمت خلفی دیواره بینی) فشار خون بالا است.

 

خون دماغ

یکی از وظایف بینی گرم و مرطوب کردن هوایی است که از طریق آن به ریه‌ها وارد می‌شود؛ به همین دلیل عروق خونی داخل بینی به مخاط‌ها بسیار نزدیک هستند. بنابراین هرگونه خشكی یا دستكاری بینی می‌تواند منجر به خون دماغ شدن گردد. در اکثر موارد این عارضه نگران کننده نبوده و می‌توان آن را به راحتی درمان کرد. این عارضه می‌تواند در هر سنی و در هر فردی رخ دهد اما در کودکان ۲ تا ۱۰ سال و بزرگسالان ۵۰ تا ۸۰ سال شایع تر است. در صورتی که محل خونریزی قسمت خلفی (قسمت پشتی) دیواره بینی باشد توقف خونریزی مشکل می‌گردد.

(مفهوم شبکه کسلباخ:در انتهای قدامی-تحتانی تیغه‌ی غضروفی بینی ناحیه‌ای بنام لیتل (Little) وجود دارد که در برگیرنده‌ی شبكه ‌متراكم‌ شريانی‌ ـ وريدی‌ زير مخاطی‌ است‌ كه‌ توسط شاخه‌های‌ انتهايی‌ شريان‌ كاروتيد داخلی‌ و خارجی‌ تغذيه ‌می‌شود. بیشتر خونريزی‌های بينی‌ به‌ علت‌ پارگی‌های‌ خودبه‌خودی‌ يا ناشی از آسيب در‌ اين‌ شبكه‌ است‌. اصطلاحا به این شبکه، شبکه کیسلباخ گفته می‌شود.)

(مفهوم تروما: تروما چیست؟ به هرگونه ضربه، جراحت، شوک٬ آسیب و حادثه وارد شده بر بدن در علم پزشکی، تروما (Trauma) گفته می‌شود.)

 

انواع خون دماغ شدن چیست؟

خونریزی بسته به اینکه در جلوی بینی یا پشت بینی باشد به دو نوع تقسیم‌بندی می‌شود:

• خونریزی در جلوی بینی (Anterior nosebleeds): خون معمولا از رگ‌های جلویی بینی جاری می‌شود و حدود ۹۰ درصد از خونریزی‌های بینی شامل این نوع می‌باشد. این نوع خونریزی معمولا به سادگی در خانه یا نزد پزشک قابل کنترل می‌باشد.
• خونریزی در پشت بینی (Posterior nosebleeds): این خونریزی نادر بوده و غالبا در افراد مسن رخ می‌دهد. این خونریزی که پیچیده می‌باشد، معمولا از یک رگ در پشت بینی جریان پیدا می‌کند و برای درمان و کنترل آن معمولا نیاز به مراجعه به بیمارستان و درمان توسط پزشک گوش و حلق و بینی دارد.

 

علت خون دماغ شدن چیست؟

علت خون دماغ شدن را به دو دسته تقسیم بندی می‌کنند:

۱. علل داخلی

• تروما یا همان ضربه به بینی که اغلب با شکسته شدن بینی همراه است
• فرو کردن جسم خارجی در بینی (به علت اینکه شبکه عروق بینی در معرض ورود هوای خشک قرار دارد، در صورت دستکاری به هر وسیله‌ای سریع پاره شده و دچار خونریزی می‌گردد.)
• واکنش ناشی از التهاب مانند التهاب سینوس‌ها
• ناهنجاری‌های آناتومیک مثل انحراف تیغه بینی؛ در صورت انحراف تیغه بینی یک طرف بینی بیشتر در معرض هوای خشک قرار می‌گیرد و مخاطش بسیار خشک می‌شود. (به ناهنجاری‌های اسکلتی در انواع مفاصل و استخوان‌های بدن ناهنجاری‌های آناتومیک گفته می‌شود.)
• داروهای افشانه‌ای (داروهای افشانه‌ای داروهایی هستند که از درون بینی استعمال می‌شوند)
• تومورهای بینی: تومور آنژیوفیبروم که بیشتر در پسرهای نوجوان دیده می‌شود و نیاز به جراحی دارد. خونریزی حاصل از این تومور عمیق، مکرر و خطرناک بوده و با احساس وجود تومور در پشت بینی همراه است.
• پایین بودن رطوبت هوا مخصوصا در فصل سرد
• کانولای بینی (سوند بینی): از این دستگاه به منظور اکسیژن رسانی به بیمارانی که به طور وسیعی به اکسیژن رسانی به غلظت‌های کم تا متوسط نیاز دارند استفاده می‌شود.
• تغییرات فشار هوا در هنگام پرواز و یا غواصی
• جراحی بینی

 

۲.علل سیستمیک

• بروز بیماری‌های عفونی مانند سرما خوردگی
• فشار خون بالا که منجر به خون دماغ در قسمت خلفی دیواره بینی می‌شود.
• مصرف برخی از داروها مانند آسپرین و سایر داروهای رقیق کننده خون
• الکل
• کم خونی
• بیماری‌های کبدی
• بیماری بافت همبند (بیماری بافت همبند به هر گونه بیماری‌ای اطلاق می‌شود که باعث آسیب به بافت همبند در بدن می‌شود. بافت همبند نوعی بافت می‌باشد که از اندام‌ها مراقبت می‌کند.)
• گزیدگی
• نارسایی قلبی
• سرطان خون و لنفوم
• پورپورای ناشناس کاهش پلاکت (پورپورای ناشناس کاهش پلاکت نوعی از اختلال خونریزی دهنده ‌است که علت آن تخریب پلاکت‌ها بوسیله اتوآنتی‌بادی‌ها (خودپاتن‌ها) است.)
• افزایش فشار خون به علت بارداری و تغییرات هورمونی
• بیماری‌های عروقی
• کمبود ویتامین ث و ویتامین کا
• بیماری فون‌ویلبراند (بیماری فون‌ویلبراند شایع‌ترین اختلال خون‌ریزی‌دهندهٔ ارثی است که بر اثر نقص کیفی یا کمی بر روی یک پروتئین که برای چسبندگی پلاکت‌ها ضروری است ایجاد می‌شود.)
• سندرم اوسلر وبر رندو (سندرم اوسلر وبر رندو یک بیماری ارثی عروق خونی است که می‌تواند باعث خونریزی بیش از حد شود)
• فشار ناشی از تومورهای مدیاستن
• کمبود ویتامین آ: کمبود ویتامین آ از دلایل خونریزی مکرر بینی است؛ ویتامین آ برای تقویت مویرگ‌ها مفید می‌باشد.

کسانی که دچار بیماری‌های خونی هستند با کمترین تلنگر و ضربه دچار خونریزی بینی می‌شوند؛ شاید خونریزی اولین علامت باشد و باید به پزشک مراجعه کنند.

 

رابطه بین خون دماغ و سرطان خون چیست؟

با تمام توضیحاتی که در بالا داده شد خون‌دماغ دو علت عمده دارد:

۱- اختلالات انعقادی خون كه در راس آنها اختلالات پلاكتی قرار دارد.

۲- ضایعات مخاط بینی.

اگر بیمار توسط متخصص گوش، حلق و بینی معاینه شود و ضایعاتی در مخاط بینی‌اش دیده نشود، باید از لحاظ انعقادی مورد آزمایش قرار گیرد. عمده‌ترین تست‌های انعقادی، شمارش تعداد پلاكت و تست عملكرد پلاكت است. اگر تعداد پلاكت كاهش پیدا كرده باشد باید به دنبال علت آن باشیم كه یكی از این علت‌ها سرطان خون است. با این حال هر پلاكت پایینی لزوما باعث خون‌ دماغ شدن نمی‌شود و هر خون‌دماغی لزوما ناشی از پلاكت پایین نیست. حتی اگر پلاكت پایین باشد و فرد دچار خونریزی از بینی شود باز هم این وضعیت لزوما دلیل بر لوسمی یا سرطان خون نیست.

 

درمان خون دماغ

• برای درمان این عارضه در ابتدا به سراغ روش‌های عمومی می‌رویم که باید به هنگام بروز خون دماغ به انجام آن‌ها پرداخت:
• باید کمپرس سرد بر پشت گردن و همچنین بینی گذاشته شود.
• اگر داروهای ضد انعقادی مصرف می‌کنید، مصرف آن را قطع نمائید.
• فرد باید به حالت نشسته بالاتنه‌ی خود را به جلو خم کرده و دهان خود را باز نماید. در این حالت می‌توان خون را تف کرده و آن را قورت نداد. سرانجام بالاتنه باید به حالت معمول در آید.
• تنها اگر به مدت ۵ دقیقه قسمت جلوئی بینی را در سمت خونریزی به روی تیغه ی بینی با انگشت دست بفشاریم بسیاری از خونریزی‌های بینی مهار می‌شوند.

 

درصورتی که خونریزی کم بوده و به خودی خود متوقف شود، نیاز به درمان دیگری وجود ندارد. چراکه خود لخته خون شکل گرفته باعث توقف خونریزی می‌شود. در صورتی‌که رگ عامل خونریزی قابل مشاهده باشد، پزشک با ماده‌ای بنام نیترات نقره (silver nitrate) آن را می‌سوزاند. در موارد پیچیده‌تر از پک‌های بینی برای متوقف کردن خونریزی استفاده می‌شود. اکثر افرادی‌ که به این شیوه درمان می‌شوند با این پک‌ها که درون بینی هستند به خانه رفته و حدود ۲۴ تا ۷۲ ساعت این پک‌ها درون بینیشان باقی می‌ماند.

 

در چه شرایطی در اثر خون دماغ شدن باید به پزشک مراجعه کنیم؟

• در صورتی که خونریزی بند نیاید یا آنکه بند آید و مکرر تکرار شود. ترشح خونی مداوم از بینی می‌تواند نشانه تومور خوش‌خیم یا بدخیم باشد.
• اگر خونریزی با علائم دیگری مثل سردرد یا گرفتگی بینی همراه باشد (مخصوصا بچه‌ای كه خون‌دماغ می‌شود و بینی‌اش می‌گیرد) حتما باید به پزشك مراجعه كرد.
• اگر ترشحات بینی بدبو باشد که دلیل آن می‌تواند وجود جسم خارجی در بینی وجود باشد، مگر این‌كه خلافش ثابت شود.

چند نکته:

• سینوزیت باعث خونریزی از بینی نمی‌شود اما افرادی که سینوزیت دارند ممکن است خلط خونی داشته باشند. خلط خونی همیشه نشانه خون‌دماغ نیست و می‌تواند از علائم سینوزیت باشد.
• در فصل زمستان كه هوا سرد و خشك است، خونریزی از بینی شایع‌تر است مخصوصا در محیط دربسته‌ای كه در آن وسایل گرم‌كننده وجود دارد. اما اگر در تابستان كسی در معرض گرمای زیاد قرار گیرد، برای این‌كه بدن بتواند گرما را دفع كند، عروق سطحی گشادتر می‌شود و خون ‌دماغ در افرادی كه مستعد هستند، اتفاق می‌افتد.
• همانگونه که گفته شد خونریزی از بینی می‌تواند در اثر فشار بالای خون اتفاق افتد؛ در صورت بروز این خونریزی شما خوش‌شانس بوده‌اید! زیرا همان‌طور كه رگ در بینی پاره شده است می‌توانست در مغز هم پاره شود و خونریزی مغزی ایجاد كند.