وقایع ظهر عاشورا؛ در روز عاشورا چه گذشت؟

اين روز، پر آوازه ترين روزهاى تاريخ بشرى است. در اين روز بزرگ، پایمردى، فداكارى و سربلندى گروه اندكى از انسان هاى به خدا پيوسته در برابر ده ها هزار مردان جنگى و جنايت پيشه به نمايش ‍ در آمد. اين روز، روز فداكارى امام حسين (ع) و ياران باوفاى وى مى‌باشد و تا ابد به آنان تعلق خواهد داشت. در اين روز، حوادث و رويدادهاى مهمى در سرزمين كربلا به وقوع پيوست كه براى هميشه در تاريخ انسان ها ثبت و درج خواهد ماند.در اين جا به طور گذرا به اهم رويدادها و وقایع ظهر عاشورا مى پردازيم.

 

وقایع ظهر عاشورا قبل از شهادت امام حسین (ع)

تنظیم سپاه

امام حسین (ع) پس از نماز صبح، سپاه خویش را که متشکل از ۳۲ تن سواره و ۴۰ تن پیاده بودند، به سه دسته تقسیم کرد. دسته اول را در بخش میمنه، دسته دوم را در بخش میسره و دسته اى را میان آن دو قرار داد.

 

اندرزهاى پیش از نبرد

امام حسین (ع) براى پیشگیرى از نبرد و خونریزى نیروهاى دو طرف، تلاش زیادى به عمل آورد و از هر راه ممکن مى خواست از کشتار مسلمانان جلوگیرى نماید و خون کسى بر زمین نریزد ولى دشمن که مغرور از کثرت سپاه خود و قلت یاران امام (ع) بود، به هیچ صراطى مستقیم نبود.

امام حسین (ع) در روز عاشورا، برخى از یاران خود را به نزد سپاه دشمن فرستاد تا با آنان گفت و گو کرده و با بیان حقایق و واقعیت ها، آنان را از شرارت و جنایت منصرف کنند. آن حضرت، خود نیز بارها براى اندرز سپاه کفر پیشه دشمن، پا پیش نهاد و با بیان خطبه هایى روشن گر، آنان را به حفظ آرامش و عدم خون ریزى دعوت کرد و از جنگ و مبارزه بازداشت. ولى جز تعدادى اندک که از خواب غفلت بیدار شده و حقیقت را دریافتند و به سپاه آن حضرت پیوستند، بقیه آنان در ضلالت و گمراهى خویش باقى مانده و بر آغاز جنگ اصرار مى کردند.

 

 

پشیمانى حر بن یزید

حر بن یزید تمیمى که از فرماندهان جنگاور و دلیر عمر بن سعد بود در وهله نخست، راه را بر امام حسین (ع) بست و او را به اجبار و اکراه به کربلا رهسپار گردانید. حر وقتى بزرگوارى امام حسین (ع) و حقیقت خواهى وى را ملاحظه کرد و از سوى دیگر شاهد نیت هاى پلید عمر بن سعد و لشکریان عبیدالله بن زیاد و جنایت ها و ستم کارى هاى آنان بود، از خواب غفلت و دنیاطلبى بیدار شد و در خود احساس نگرانى و ندامت نمود و در وى دگرگونى شگفتى به وجود آمد. به طورى که یکباره سپاه کفر پیشه عمر بن سعد را ترک و به سوى خیمه گاه امام حسین (ع) رهسپار شد.

 

هجوم سراسرى

سپاه دشمن که از پیوستن حر و چند نفر دیگر به سپاه امام حسین (ع) احساس خطر و ریزش نیرو کرده و ادامه این وضعیت را به زیان خود مى دید، فرمان حمله را صادر کرد. عمر بن سعد با رها کردن تیرى به سوى سپاهیان امام حسین (ع) جنگ را به طور رسمى آغاز و سپاهیان نگون بخت خود را به نبرد و تهاجم ترغیب و تشویق کرد.

در اندک مدتى دو سپاه به یکدیگر نزدیک شده و با ابزارهاى جنگى آن روز به نبرد پرداختند. در این نبرد، شگفتى تاریخ به وقوع پیوست و معادلات نظامى در هم ریخت، و آن، دفاع یک سپاه کمتر از صد نفر که برخى از آنان را نوجوانان و یا کهن سالان و سالخوردگان تشکیل مى دادند، در برابر یک سپاه چند ده هزار نفرى بود.

هر یک از یاران امام حسین (ع) با ده ها تن از نیروهاى دشمن به نبرد نابرابر و تن به تن پرداخت. یاران امام حسین (ع) با سرافرازى، به شرف شهادت نایل شده و یا با ادامه دلاورى، دشمن را مستاصل و زمین گیر نمودند. یاران امام حسین (ع) از بامداد تا عصر عاشورا نبرد را ادامه داده و تا آخرین قطره هاى خون خود از قیام امام حسین (ع) پاسدارى کردند. محدث قمى از محمد بن ابى طالب موسوى روایت کرده است که در این نبرد، پنجاه تن از یاران امام حسین (ع) به شهادت رسیدند.

 

 

نبرد انفرادى

دشمن که از نبرد سراسرى و تهاجمى، نتیجه اى نگرفته بود، به تدریج به سوى نبرد انفرادى روى آورد. زیرا اگر چه سپاه عمر بن سعد جملگى براى نبرد با امام حسین (ع) آمده بودند، ولى در میان آنان مردان زیادى بودند که جنگ با فرزند زاده رسول خدا (ص) را روا نداشته و به اکراه و اجبار در سپاه عمر بن سعد قرار گرفته و بودند. بدین جهت در کار نبرد عمومى و هجوم سراسرى تعلل نمى ورزیدند و عمر بن سعد را در رسیدن به مقاصد پلیدش ناکام گذاشته بودند.

گفتنى است که روىکرد به نبرد انفرادى، براى سپاه کم تعداد امام حسین (ع) نیز خوش آیند و پسندیده تر بود. زیرا در این صورت هر یک از یاران امام (ع) مى توانست با چندین نفر از سپاه بى انگیزه دشمن نبرد کند و دشمن را در موضع انفعالى قرار دهد. همین امر باعث طولانى تر شدن مبارزات گردید.

یاران امام حسین (ع) یکى پس از دیگرى با انگیزه ایمان و اعتقاد، از آن حضرت اجازه رزم گرفته و وارد صحنه مى شدند و سرانجام شرافتمندانه جام شهادت را سر مى کشیدند. تعدادى از یاران امام (ع) تا پیش از ظهر عاشورا به همین نحو به شهادت رسیدند.

 

 

نماز ظهر عاشورا

از جمله وقایع ظهر عاشورا برپایی نماز ظهر عاشوراست. به هنگام ظهر، یکى از یاران امام (ع) به نام ابوثمامه صیداوى، آن حضرت را متوجه وقت نماز ظهر کرد. امام حسین (ع) که به نماز اهمیت ویژه اى مى داد، دستور داد که جنگ را متوقف کرده و همگى به نماز پردازند.

پیشنهاد امام حسین (ع) مورد موافقت دشمن قرار نگرفت و آنان هم چنان به نبرد خود ادامه مى دادند. امام حسین به ناچار، یکطرفه جنگ را متوقف کرد و با یاران اندک خود نماز ظهر را به صورت نماز خوف (نماز ویژه زمان جنگ ) به جاى آورد. دشمنان هیچ گونه ترحمى به امام (ع) و نمازگزاران نکرده و با رها کردن تیر، آنان را هدف قرار مى دادند. برخى از مدافعان امام حسین (ع)، دشمن را از اطراف نماز گزاران پراکنده کرده و برخى دیگر خود را سپر تیرها قرار داده و مانع رسیدن آنها به وجود امام حسین (ع) مى شدند.

 

شهادت سایر یاران

پس از نماز، یاران امام حسین (ع) روحیه رزمى تازه اى یافته و به سوى دشمن هجوم آوردند. تمام یاران امام (ع)، از جمله جوانان برومند بنى هاشم به جهاد و دفاع پرداخته و به شهادت رسیدند. نبرد هر یک از آنان، لرزه اى در ارکان سپاه کفر به وجود آورد و شهادت آنان تاثیر شکننده اى در وجود مبارک امام حسین (ع) پدید آورد.

به طورى که آن حضرت هنگامى که تنها شد و یک تنه با دشمن نبرد مى کرد، به یاد یاران شهید خود مى افتاد و گاهى به سوى آنان نظرى مى افکند و آنان را یارى مى طلبید و مى فرمود: اى عباس، اى على اکبر، اى قاسم، اى زهیر، اى حر کجایید؟

 

مبارزه و شهادت امام حسین (ع)

امام حسین (ع) پس از آن که همه یاران خود را از دست داد، بانوان عصمت پناه را در خیمه اى گرد آورد و آنان را تسلى و دلدارى داد و به صبر و شکیبایى سفارش نمود و با قلبى شکسته از آنان خداحافظى کرد. امام حسین (ع) به تنهایى، ساعاتى چند با دشمن مبارزه کرد و به هر طرف حمله مى کرد گروهى را به هلاکت مى رسانید.

هرگاه براى آن حضرت فرصتى به دست مى آمد، به خیمه ها بر مى گشت و با حضور خود، کودکان و زنان بى پناه را تسلى مى داد و بار دیگر با آنان خداحافظى مى کرد.

در یکى از خداحافظى ها، فرزند شیرخوار خود را جهت سیراب کردنش به سوى دشمن آورد و از آنها تقاضاى آب براى فرزند شیرخوار خود کرد، ولى سپاه سنگ دل عمر بن سعد به فرزند شش ماهه او رحم نکرد و با هدف تیر قرار دادنش، وى را در آغوش پدر غرقه به خون کرد.

امام حسین (ع) بدن غرقه به خون على اصغر (ع) را به خیمه برگرداند و بار دیگر به مبارزه پرداخت. آن حضرت، زخم هاى فراوانى را در میدان مبارزه متحمل شد، تا آن که بر اثر کثرت جراحات به زمین افتاد. در آن حال نیز دشمنان رهایش نکرده و با ابزارهاى گوناگون، از جمله تیر، نیزه، شمشیر و سنگ بر بدنش ضرباتى وارد آوردند.

سرانجام، آن حضرت تاب و توان از کف داد و بر خاک گرم کربلا بر زمین افتاد و آماده مهمانى خدا گردید. شمر بن ذى الجوشن، با قساوت تمام به سوى بدن خونین آن حضرت رفت، در حالى که رمقى در بدن شریفش بود، سر مبارکش را از قفا جدا کرد و سر بریده را به خولى اصبحى تحویل داد تا به نزد عمر بن سعد منتقل کند.

 

 

وقایع ظهر عاشورا پس از شهادت امام حسین (ع)

دشمنان اهل بیت پس از شهادت جان سوز امام حسین (ع) و یارانش، دست از جنایات خویش برنداشتند، بلکه در این روز غم آلود جنایت هاى دیگرى مرتکب شدند که به اختصار بیان مى کنیم.

 

غارت خیمه ها

سپاه عمر بن سعد، به ویژه دسته نابکار شمر، پس از شهادت امام حسین (ع) به خیمه هاى آن حضرت یورش برده و خیمه ها را غارت کردند. آنان، حتى حریم اهل بیت (ع) را مراعات نکردند و زیور و لباس هاى زنان را از آن ها ستاندند.