دَهِه مُحَرَّم روزهای یکم تا دهم ماه محرم، اولین ماه سال هجری قمری است. در این ده روز، شیعیان به مناسبت شهادت امام حسین(ع) و یارانش در واقعه کربلا، سوگواری میکنند. روز نهم تاسوعا و روز دهم عاشورا نامیده شده و در ایران این دو روز تعطیل رسمی هستند.
شیعیان در این ماه لباس سیاه به تن میکنند و اماکن مذهبی خود را سیاهپوش میکنند. همچنین گرچه شیعیان برگزاری جشن و عروسی را در این ماه حرام نمیدانند؛ اما عموماً از برگزاری خودداری میکنند.
میرزا جواد ملکی تبریزی در کتاب المراقبات گفته است:
«برای دوستداران خاندان پیامبر(ص) شایسته است که در دهه اول محرم در قلب و ظاهرشان آثار حزن و اندوه هویدا باشد و بعضی از لذتهای حلال را به ویژه در نهم، دهم و یازدهم این ماه ترک کنند، به مانند کسی که داغدار عزیزانش است؛ و در دهه اول محرم هر روز امامشان را با زیارت عاشورا یاد کنند.»
برای عزاداری در شب چهارم محرم میتوانید با متن نوحه شب چهارم محرم و متن روضه شب چهارم محرم مجموعهای از نوحه های چهارمین شب ماه محرم را دراختیار داشته باشید.
نامگذاری روزهای دهه
هر یک از شب های محرم به نام یکی از شهدا یا شخصیت ها یا وقایعی مرتبط با جریان کربلا نام گذاری شده است. نام گذاری این شب ها با گذشت زمان صورت گرفته و واضع خاصی ندارد. این کار از طرف مداحان و ذاکران اهل بیت و بر اساس جایگاه شهیدان کربلا، نزدیکی هر یک از آنها به نقطه وحدت بخش کربلا یعنی امام حسین(ع) و هم آهنگی شور و التهاب مراسم و روضة آنان با مرکز شورآفرین شب عاشورا صورت گرفته است.
شب چهارم محرم متعلق به کیست؟
شب چهارم عزاداری محرم اختصاص به حربن یزید ریاحی دارد. البته این شب را به فرزندان حضرت زینب نیز منسوب کردهاند. حر الگوی توبه و حقیقت جویی است. روضه حُرّ، از روضههای مجالس عزاداری شیعیان در شب چهارم محرم است. در این روضه از شخصیت حر بن یزید ریاحی، رویارویی او با امام حسین(ع)، توبه و سپس شهادت وی سخن گفته میشود و معمولاً علاوه بر عزاداری، حاضران به الگو گرفتن از حر در بازگشت به سوی خدا و توبه دعوت میشوند.
حر در آغاز برخورد با امام حسین(ع) چنین جایگاه وارسته ای نداشت و به گفت خودش مأمور بود و معذور! اما ادب و تواضع حر در مقابل سالار شهیدان، سبب رهایی او شد. حر با ژرف بینی، حق را بر باطل ترجیح داد و پیشانی پشیمانی بر سجده گاه توبه فرود آورد. حر، به عنوان نمونه الگوی توبه، برای خطاکاران است.
حرّ بن یزید ریاحی منسوب به یکی از تیرههای قبیله تمیم است. او از مشهورترین جنگاوران کوفه بود.
حر که به دستور ابن زیاد برای مقابله با امام حسین(ع) رهسپار شده بود، در منزلگاه ذی حُسم با امام حسین(ع) روبه رو شد. وی سپس از کار خود پشیمان شد و به امام حسین پیوست و جزو نخستین کسانی بود که در دفاع از آن حضرت در کربلا به شهادت رسید.