نویسنده: ستاره احمدی
بروزرسانی: ۱۹ اسفند ۱۴۰۲
علائم بیماری گال
علائم گال معمولاً ۴ تا ۶ هفته پس از ابتلا به آلودگی نشان داده می‌شوند. با این حال این مدت زمان میان افرادی که قبلاً به این بیماری مبتلا شده‌اند و یا سیستم ایمنی ضعیفی دارند، به ۱ تا ۲ هفته نیز کاهش پیدا می‌کند. کنه‌های گال پس از رسیدن به پوست، به اپیدرم (لایه بالایی پوست) فرو می‌روند و با ایجاد حفره‌هایی بسیار زیر، در این نواحی تخم می‌گذارند. کنه‌های نابالغ در عرض ۳ تا ۴ روز از تخم خارج شده و در طول ۱ تا ۲ هفته، به کنه‌های بالغ تبدیل می‌شوند. پس از ۴ تا ۶ هفته، بیمار با واکنش‌های آلرژیک که عامل آن ایجاد حفره، تخم گذاری، مدفوع و بزاق کنه هاست، همراه می‌شود. این علائم عبارت‌اند از:
- خارش شدید که اغلب در شب بدتر می‌شود
- خطوط ایجاد شده زیر پوست که با خارش همراه هستند
- برجستگی‌های قرمزرنگ روی انگشتان، مچ دست، بازوها، پاها و ناحیه کمربند
- برجستگی‌های ملتهب در اندام تناسلی آقایان و بخش سینه در بانوان
- بثورات بزرگ‌تر در نوزادان و کودکان، از جمله در کف دست، کف پا، مچ پا و پوست سر
اثرات فعالیت و تخم ریزی کنه‌ها روی سیستم ایمنی بدن و همچنین خاراندن بیش از حد بثورات ایجاد شده روی پوست، می‌تواند منجر به عفونت‌های باکتریایی شدید شود. این عوارض معمولاً جزو علائم ثانویه گال محسوب می‌شوند و در موارد شدید می‌توانند شامل زرد زخم، آبسه یا بیماری‌های تهاجمی جدی از جمله سپتی سمی را ایجاد کنند. عفونت‌های پوستی ایجاد شده توسط گال، خطر بسیار بزرگی برای بیماری کلیوی و احتمالاً بیماران روماتیسمی قلبی است. شواهدی از آسیب حاد کلیوی را در ۱۰٪ از کودکان مبتلا به گال، که بیشتر در محیط‌های فقیرنشین سکونت داشته‌اند، می‌توان مشاهده کرد و در بسیاری از آنها، این آسیب منجر به آسیب دائمی کلیه شده است.
روش‌های انتقال گال
انتقال کنه گال از فردی به فرد دیگر، عمدتاً از طریق تماس با پوست صورت می‌گیرد. با توجه به نتایج ارائه داده شده، تماس‌های فیزیکی کوتاه مانند دست دادن، برای گسترش این بیماری کافی نیست و کنه‌های Sarcoptes scabiei معمولاً طی تماس‌های طولانی‌تر مانند خوابیدن با فرد بیمار در یک تخت، بازی با کودکان، مراقبت از شخص بیمار و در آغوش گرفتن‌های نسبتاً طولانی منتقل می‌شوند. میزان گسترش گال در محیط‌های گروهی مانند زندان‌ها، مدارس، دانشگاه‌ها و خانه‌های سالمندان که در آنها بهداشت عمومی کمتری رعایت می‌شود، بیشتر خواهد بود.
انواع گال
بیماری گال از نظر بالینی، به سه شکل ظاهر می‌شود: گال کلاسیک، گال ندولار یا گال پوسته ای (گال نروژی) رایج‌ترین انواع این بیماری هستند که علائم آنها تا حدودی با یکدیگر متفاوت است. با این حال طی تحقیقات انجام شده روی برخی بیماران، دو نوع دیگر از این بیماری که شامل گال پوست سر و گال ناشناس می‌شوند نیز شناسایی شده است.
گال کلاسیک
رایج‌ترین نوع این بیماری که حدود ۷۰ درصد از مبتلایان را شامل می‌شود، گال کلاسیک نام دارد. تعداد کنه‌های نفوذ کرده به داخل پوست در شکل کلاسیک گال، حدود ۱۰ تا ۱۵ عدد تخمین زده می‌شود که این رقم بسته به شدت بیماری، می‌تواند از فردی به فرد متفاوت باشد. برای ابتلا به گال کلاسیک، تماس پوست به پوست حداقل باید ۱۰ دقیقه به طول بینجامد؛ با این حال انتقال این نوع بیمارمی تواند از طریق لباس یا ملحفه نیز رخ دهد. علائم این نوع گال معمولاً به صورت هیپرکراتوز که می‌تواند در کف دست، کف پا و زیر ناخن رخ دهد، ظاهر می‌شود.
گال ندولار
گال ندولار یا گره‌ای، نوع دیگر این بیماری است که در افرادی با حساسیت بالا ایجاد می‌شود. گال ندولار تفاوت خاصی با گال کلاسیک ندارد و تعداد کنه‌های نفوذ کرده به داخل پوست، در هر دو حالت یکی است. با این حال عوارض این بیماری در افرادی که حساسیت بیشتری دارند، متفاوت خواهد بود. این فرم از گال با گره‌های اریتماتوز که در زیر بغل و کشاله ران ظاهر می‌شوند، شناسایی می‌شود. گره‌های پوستی ایجاد شده خارش بسیار شدیدی دارند و به دلیل حساسیت و واکنش شدید به کنه ماده، به وجود می‌آیند.
گال پوسته ای (گال نروژی)
شدیدترین نوع این بیماری که فرد بیمار را با مشکلات بسیار جدی روبرو می‌کند، گال نروژی یا پوسته دار است. در این نوع گال ممکن است میلیون‌ها کنه داخل پوست بیمار فعالیت داشته باشند و در صورت عدم درمان نیز گسترش پیدا کنند. گال پوسته‌دار در بیمارانی رخ می‌دهد که به دلیل استفاده از روش‌های درمانی سرکوب‌کننده سیستم ایمنی شامل دیابت و ایدز (HIV)، دچار نقص ایمنی هستند. این بیماری در سالمندان نیز به دلیل سیستم ایمنی ضعیف‌تر، مشاهده شده است. چگالی بالای کنه‌ها در پوست بیمار، انتقال گال پوسته دار را بسیار ساده می‌کند؛ به صورتی که تماس‌های فیزیکی کوتاه مانند دست دادن نیز می‌تواند باعث انتقال این بیماری شود.
گال پوست سر
از انواع گال که تا کنون اطلاعات بسیار کمی از آن در دسترس است، گال پوست سر نام دارد. مطابق با نمونه‌های مبتلا شده، این بیماری تنها پوست سر را درگیر می‌کند و آسیبی به سایر بخش‌های بدن نمی‌رساند. محققان عامل اصلی ایجاد گال پوست سر را کنه‌ای به نام Demodex folliculorum معرفی کرده‌اند که با تغذیه از فولیکول‌های پوست سر، زنده می‌ماند. شدت این بیماری تا حدی از گال کلاسیک نیز کمتر مشاهده است و تنها علائم آن، التهابات شدید در پوست کف سر است. این بیماری به دلیل شباهت زیاد به پسوریازیس پوست سر، معمولاً اشتباه تشخیص داده می‌شود و برای اطمینان از آن، باید از پوست سر نمونه برداری صورت گیرد.
گال ناشناس
گال Incognito را می‌توان جدیدترین نوع بیماری گال که تاکنون شناسایی شده است نام برد. گال ناشناس علائم یکسانی ندارد و در افراد مختلف، با نشانه‌های متفاوتی مشاهده شده است. برای مثال علائم گال Incognito در برخی افراد مشابه اگزما بوده است و در برخی دیگر، تنها خارش شدید مشاهده شده است. با این حال محققان احتمال شیوع این بیماری را میان کسانی که سیستم ایمنی سرکوب شده‌ای دارند، بیشتر می‌دانند. تشخیص گال ناشناس به سختی ممکن است و حتی ماهرترین پزشکان نیز ممکن است نتوانند آن را از پسوریازیس یا اگزما تشخیص دهند.
گال در حیوانات
جرب سارکوپتیک، که گال یا جرب سگ نیز نامیده می‌شود، نوع حیوانی گال است که علائم کاملاً مشابهی با گال انسانی دارد. جرب سگ نیز همانند سایر انواع این بیماری، باعث خارش شدید می‌شود؛ بنابراین حیواناتی که نشانه‌هایی از خارش طولانی مدت خود را دارند و یا با ریزش مو همراه شده‌اند، مشکوک به این بیماری هستند. علائم گال حیوانات اغلب در لبه‌های گوش، آرنج، قسمت قلاب، شکم و قفسه سینه آنها دیده می‌شود. تشخیص این نوع گال نیز بسیار دشوار است و ممکن است نیاز به نمونه برداری از پوست حیوان داشته باشد. با این حال اگر حیوان خانگی شما با ریزش شدید مو همراه شده است و یا به صورت مداوم خود را می‌خاراند، حتماً به یک دامپزشک مراجعه کنید.
تاکنون مطالعات مختلفی روی گال حیوانات انجام شده است که نشان از عدم تأثیر آن روی انسان دارد. گال حیوانی توانایی انتقال و زنده ماندن روی پوست انسان را ندارد و فقط روی حیوانات مختلف شامل روباه، کایوت‌ها، گرگ‌ها، گربه‌ها، اسب‌ها، سگ‌ها و سایر حیوانات پستاندار اثر می‌گذارد. برای درمان این گال در حیوانات، از داروهای زیر استفاده می‌شود:
- سلمکتین به صورت موضعی
- ایورمکتین به صورت خوراکی یا تزریق زیر پوست
- موکسیدکتین به صورت موضعی
- ایزوکسازولین ها، در اشکال موضعی و خوراکی
- اسپری فیپرونیل
شیوع گال در کودکان
بثورات پوستی ایجاد شده ناشی از گال، در سنین مختلف متفاوت به نظر می‌رسد. نوزادان و کودکان نوپا، افراد بسیار مسن یا افرادی که سیستم ایمنی ضعیفی دارند ممکن است در سرتاسر بدن دچار اختلالات پوستی شوند. در کودکان بزرگ‌تر و بزرگسالان، بثورات پوستی بیشتر روی دست‌ها، پاها، زیر بغل، ناف و اندام تناسلی دیده می‌شود. این نشانه‌ها می‌تواند شبیه کهیر (جوش)، برجستگی‌های چرک دار، تاول (برجستگی‌های کوچک پوست پر از مایع) یا برجستگی‌های پوسته ای باشد.
به طور کلی، نشانه‌های بیماری گال در کودکان، بسیار زودتر از بزرگسالان نمایان می‌شود و معمولاً عوارض ثانویه کمتری دارد. بیماری گال در کودکان در صورتی که به سرعت درمان شود، تنها به خارش و بثورات پوستی نسبتاً خفیف خلاصه خواهد شد و به ندرت مشکلاتی مانند عفونت‌های باکتریایی را ایجاد می‌کند.
برای درمان گال کودکان، معمولاً از داروهای موضعی با عوارض پایین استفاده می‌کنند. کرم پرمترین ۵ درصد اصلی‌ترین داروی تجویز شده برای کودکان زیر ۲ سال است که تا ۹۰ درصد می‌تواند در از بین بردن علائم گال، مؤثر باشد. والدین باید مراقبت باشند تا زمانی که کودک به صورت کامل بهبود نیافته است، به هیچ عنوان با سایر افراد خانواده تماس نداشته باشند و از بردن کودک به مهد، جدا خودداری نمایند.
شیوع گال در سالمندان
افراد مسن به دلیل ضعیف بودن سیستم ایمنی، گروه بسیار آسیب پذیری در برابر بیماری گال هستند و علائم به وجود آمده در این افراد نیز بسیار شدیدتر از علائم کودکان یا جوانان مبتلا به گال است. گال در افراد مسن می‌تواند نشانه‌های متفاوتی نسبت به جمعیت جوان داشته باشد؛ به طوری که بیماران مسن اغلب با ضایعات پوستی روی صورت و جدا شدن کامل بندهای انگشت روبرو می‌شوند. بیماران مسن اغلب دارای سوراخ‌هایی در کف پا هستند و از شانس بیشتری برای درگیری پوست سر برخوردارند.
افراد مسن ممکن است در استفاده از درمان‌های موضعی نیز مشکل داشته باشند؛ به همین دلیل بیشتر داروهای خوراکی نظیر قرص ایورمکتین برای این دسته از بیماران تجویز می‌شود. علاوه بر این، خارش ناشی از گال در افراد مسن بسیار شدید خواهد بود؛ به همین دلیل داروهای ضد حساسیت و آنتی هیستامین نیز برای این افراد تجویز می‌شود. با این حال به جای آنتی هیستامین‌های نسل اول، معمولاً آنتی هیستامین‌های نسل دوم یا گاباپنتین تجویز می‌شود تا از خواب آلودگی و سایر عوارض جانبی سیستم عصبی مرکزی بیمار جلوگیری شود.
شیوع گال در خانه‌های سالمندان بسیار بالاست و در صورت ابتلای یک شخص به این بیماری، تمامی پرسنل و سالمندان مورد تهدید قرار خواهند گرفت. به همین دلیل توصیه می‌شود که پرسنل مراقبت‌های بهداشتی در مراکز نگهداری از سالمندان، از تمام روش‌های مؤثر برای پیشگیری از ابتلا به این بیماری استفاده کنند.
روش‌های قطعی درمان گال
گال بیماری قابل درمان است؛ اما زمانی که دیر اقدام شود، می‌تواند روند درمان بسیار طولانی داشته باشد. بهترین روش برای درمان قطعی گال، مراجعه به پزشک متخصص یا دکتر گال است. استفاده از داروهای موضعی یا خوراکی به صورت خودسرانه، ممکن است حساسیت‌های پوستی بیشتری را برای بیمار ایجاد کند و نه تنها کمکی به روند بهبودی نکند، بلکه باعث تشدید بثورات پوستی شود. داروهایی که توسط پزشکان برای جلوگیری از گسترش این بیماری تجویز می‌شوند شامل موارد زیر هستند.
- کرم پرمترین ۵ درصد
- کرم های گوگردی
- قرص ایورمکتین
- لوسیون کروتامیتون با نام تجاری Eurax
- لوسیون لیندان ۱%
- بنزیل بنزوات ۲۵%
بهبود علائم گال با روش‌های خانگی
در خصوص درمان گال با استفاده از روش‌های خانگی که معمولاً شامل داروهای گیاهی یا داروهای بدون نسخه می‌شوند، مطالعات مختلفی صورت گرفته است؛ با این حال هیچ کدام از این مطالعات دلیلی برای بودن روش‌های خانگی درمان گال، ارائه نداده‌اند. بسیاری از این تحقیقات تنها روی نمونه‌های حیوانی آزمایش شده‌اند و میزان اثرگذاری آنها روی گال انسانی، اندازه گیری نشده است. با این حال برای موارد بسیار خفیف و یا کاهش برخی علائم مانند خارش یا التهابات ایجاد شده، استفاده از برخی روش‌های خانگی ممکن است مؤثر باشد. این روش‌ها عبارت‌اند از:
- روغن درخت چای
- آلوئه‌ورا
- چریش
- روغن میخک
- فلفل کاین
- زردچوبه
- روی (Zinc)
- سرکه سیب
پیشگیری از شیوع گال
هنگامی که فرد برای اولین بار با کنه گال آلوده می‌شود، علائم معمولاً ۴ تا ۶ هفته پس از آلوده شدن، نشان داده می‌شوند. با این حال در این مدت، فرد مبتلا می‌تواند گال را منتقل کند، حتی اگر هیچ گونه علائمی نداشته باشد! برای پیشگیری از ابتلا به این بیماری و همچنین بهبود سریع‌تر بیمار، اولین مرحله رعایت بهداشت فردی است. شستن مرتب دست‌ها با آب و صابون می‌تواند به جلوگیری از انتقال کنه گال کمک کند. علاوه بر این، خودداری از به اشتراک گذاشتن وسایل شخصی مانند لباس، حوله و ملافه نیز می‌تواند خطر ابتلا به گال را کاهش دهد.
یکی دیگر از اقدامات پیشگیرانه مؤثر در این زمینه، تمیز نگه داشتن محیط زندگی است. جارو کشیدن منظم فرش‌ها، شستن ملافه‌ها در آب داغ و ضدعفونی کردن سطوح می‌تواند به از بین بردن کنه‌های احتمالی موجود در محیط کمک کند. در نهایت، تشخیص زودهنگام و در پیش گرفتن روش‌های درمانی مؤثر نیز در پیشگیری از شیوع این بیماری حیاتی است. با پیروی از این روش‌ها، می‌توان خطر گسترش گال را به میزان قابل توجهی کاهش داد و از خود و دیگران در برابر این بیماری مسری پوستی محافظت کرد.
