ستاره | سرویس آشپزی – گل گاوزبان گیاه علفی پرخاصیت و خوشطعمی به طول ۴۰ تا ۷۰ سانتیمتر است که بسیاری از افراد به دلیل داشتن خاصیت آرامبخش از آن استفاده میکنند. گل گاوزبان را به روشهای مختلف میتوان میل کرد ولی دمکردن آن مرسومتر است. در اینجا قصد داریم شما را با گیاه و خواص گل گاوزبان آشنا کرده و طرز تهیه دو نوع دمنوش گل گاوزبان را نیز به شما آموزش دهیم.
گل گاوزبان
در قدیم به گل گاوزبان ” لسان الثور” میگفتند. این گیاه در زبانهای دیگر معادلی ندارد زیرا تنها در دامنه کوههای البرز به عمل میآید و با گیاه دیگری که در آذربایجان و شهرهای دیگر ایران و کشورهای دیگر میروید و به غلط به آن گل گاوزبان گفته میشود، نسبتی ندارد. برای اینکه این اشتباه از بین برود این را “گل گاوزبان” و دیگری را “گیاه گاوزبان” مینامیم. این دو گیاه متفاوت تنها گلهای مشابه دارند اما هیچگونه خواص مشترک دیگری نداشته و از نظر منافع طبی با هم متفاوت میباشند. گلهای گل گاوزبان درشتتر از گلهای گیاه گاوزبان هستند.
گل گاوزبان در ایران، و گیاه گاوزبان در اروپا و آمریکا شهرت زیادی دارند. پزشکان سنتی ایران در معالجه بسیاری از امراض از گل گاوزبان استفاده میکردند و نتیجه میگرفتند. گل گاوزبان لاجوردی و شبیه گلانار بوده و تخم آن حلقوی شکل و لعابی است و در کوههای دارالمرز (البرز) به وفور یافت میشود. گیاه دیگری که در اصفهان و بعضی از شهرها به نام گل گاوزبان میشناسند، “مرماخوز” است که گل آن لاجوردی و کوچک و مدور است.
پس از جنگهای صلیبی گیاه گاوزبان را از اسپانیا به اروپا آوردند و در آنجا کاشتند و چون در کتاب قانون ابو علی سینا از گل گاوزبان زیاد تعریف شده بود و این کتاب نیز مورد قبول استادان پزشکی اروپا بود، به همینجهت مورد توجه واقع گردید. ولی متاسفانه گیاه گاوزبان هیچ یک از خواص گل گاوزبان اصلی را نداشته و در عوض منافع دیگری داشت که کمکم محققین اروپایی به آن پیبردند. از جمله این خواص میتوان به این مورد اشاره کرد که سرشاخه، گل و برگ این گیاه دارای مقداری شوره بوده، عرق وادرار را زیاد میکند. در صورتیکه در کتب طبی ایرانیان که در دانشگاههای اروپا تدریس میشد، چنین خاصیتی را به گل گاوزبان نسبت نداده بودند.
خواص گل گاوزبان
گیاه گل گاوزبان گیاهی خودروست که منحصراً در دامنه کوههای البرز به عمل میآید و تاکنون در جای دیگری کشت نشده است.
- گل گاوزبان دارای طبعی گرم و اثری نشاطآور است.
- مقوی تمام بدن و آرامبخش است.
- در معالجه تبهای دانهای مانند سرخک و درمان آبلهمرغان در طب سنتی، مصرف دمکرده آن با لیموعمانی اثر شفابخشی دارد.
- این دمکرده در درمان دردهای ناشی از سنگ کلیه و دفع سنگ مثانه نیز بسیار مفید است.
- اگر دچار آلرژیهای فصلی هستید، توصیه میشود دمنوش گل گاوزبان استفاده کنید. دمکرده گل گاوزبان برای درمان جوشهای دهان و آفت دهانی بسیار مفید است.
- گل گاوزبان مقوی روح و اعضای رئیسه بدن بوده، حواس پنجگانه را تقویت میکند.
- گل گاوزبان شکم را نرم و کیسه صفرا را باز میکند، اخلاط سوخته سوداوی را از معده خارج و عوارض آن را از بین میبرد.
- از دیگر خواص گل گاوزبان این است که جوشانده آن همراه با داروهای دیگر جهت سرسام (مننژیت)، برسام (ورم حجاب حاجز)، مالیخولیا، جنون و رفع حواس پرتی مفید میباشد.
- دمنوش گل گاوزبان نشاط آور بوده، رنگ رخسار را باز میکند.
- یکی دیگر از خواص گل گاوزبان این است که سینه را نرم و تنگی نفس و درد گلو را شفا میدهد.
- معروفترین خاصیت گل گاوزبان از بین بردن دلهره و وحشت و دور ساختن غم و غصه از فرد است و برای کسانی که با خود حرف میزنند سودمند میباشد.
- جوشانده گل گاوزبان با عسل جهت تنگینفس تجویز میشود.
- جویدن برگتازه گل گاوزبان جهت درمان جوشهای چرکی دهان اطفال، برفک، سستی بیخدندان و رفع حرارت دهان مفید است. مقدار مجاز مصرف گل آن دو مثقال تا پنج مثقال میباشد.
- عرق گل گاوزبان جهت امراض سوداوی، وسواس و خفقان مفید است.
- گل گاوزبان دارای منیزیم بوده و از سرطان پیشگیری میکند.
- تحقیقات جدید بیانگر این مطلب هستند که عصاره آبی گل گاوزبان دارویی مؤثر و بیخطر برای درمان بیماران مبتلا به اختلال وسواس میباشد.
- گل گاوزبان دارای موسیلاژ ، فلاونوئید ۱۵/۰درصد و آنتوسیانین با آگلیکون دلفینیدین و سیانیدین به میزان ۳۴/۱۳ درصد و به مقدار ناچیز آلکالوئید از دسته پیرولیزیدین است.
- گل گاوزبان مرغوب گلی با دمسفید و گلبرگهای بنفش میباشد. برگهای تازه گل گاوزبان دارای مقدار زیادی ویتامین C است.
بهطور کلی، مصرف روزی یک وعده دمنوش گل گاوزبان برای افراد سالم مشکلی ایجاد نمیکند اما باید برای خرید گلها و برگهای باکیفیت و اصل به مکانهای معتبر مراجعه کرد چون گاهی در مخلوطکردن برگها و گلها در برخی عطاریها و مراکز فروش این محصولات تقلب اتفاق میافتد. خوردن این خوراکیهای تقلبی هم باعث بروز مشکلاتی مختلفی میشود.
افرادی که به دمنوش گلگاوزبان علاقه دارند، باید بدانند این نوشیدنی میتواند باعث افزایش فشار خون در برخی افراد حساس شود. بههمین دلیل بهتر است دمنوش آن را با افزودن چند قطره آبلیمو میل کرد. مخلوطکردن گل گاوزبان با سنبلالطیب، قبل از دمکردن آن هم میتواند خاصیت افزایشدهندگی فشارخون را تعدیل کند. گل گاوزبان، گلبرگ خالص است و دمکردن آن بیش از ۱۰ دقیقه لازم نیست. از طرفی ممکن است عطر، طعم و خاصیت آن در اثر دمکردن طولانیمدت از دست برود. خاصیت آرامبخشی گلگاوزبان باعث میشود مصرف آن بهعنوان نوشیدنی پس از شام توصیه شود.
نکات مهم:
گل گاوزبان به علت داشتن آلکالوئید (نوعی ترکیبات پیچیده ازتدار یا سمّی)، برای زنان حامله و شیرده و کودکان مضر است. مصرف بیش از پنج روز متوالی این گیاه ممکن است باعث زود پریود شدن در زنان شود؛ بنابراین پس از پنج روز استفاده از آن در صورت نیاز، سه روز فاصله انداخته سپس دوباره مصرف کنید.
مضرات گل گاوزبان
- مصرف این گیاه در دوز زیاد یا درازمدت، به دلیل داشتن موادشیمیایی خطرناکی به نام آلکالوئیدهای پیرولیزیدینی (PAS) میتواند باعث بروز سرطان کبد و یا آسیب به این عضو حیاتی شود.
- زنان باردار باید از مصرف این گیاه خودداری کنند زیرا آلکالوئیدهای پیرولیزیدینی (PAS) ممکن است باعث ناقص به دنیا آمدن نوزاد شوند.
- مادرانی که در دوران شیردهی هستند، حدالامکان از مصرف دمنوش گل گاوزبان خودداری کنند زیرا احتمال انتقال این ماده شیمیائی خطرناک از طریق شیر مادر به نوزاد وجود دارد.
- مصرف روغن گل گاوزبان ممکن است باعث افزایش و طولانیشدن مدت زمان خونریزی شود به همین دلیل استفاده از آن بر روی زخمها باید بسیار با احتیاط انجام شود.
- در صورت مصرف گل گاوزبان، احتمال خونریزی در افرادی که هر گونه عمل جراحی داشتهاند افزایش مییابد به همینجهت حداقل تا ۲ هفته پس از جراحی باید از مصرف این گیاه خودداری کنند.
- مصرف گل گاوزبان همراه با داروهای سیستم عصبی مرکزی مانند ضد افسردگیها، ضد اضطرابها، آرامبخشها، خوابآورها و آنتیهیستامینها میتواند بسیار خطرناک باشد.
دمنوش گل گاوزبان و سنبل الطیب:
مواد لازم | |
گل گاوزبان | ۲ ق غذاخوری |
سنبل الطیب | ۱ ق غذاخوری |
آب جوش | ۲ لیوان |
طرز تهیه دمنوش گل گاوزبان و سنبل الطیب:
- ابتدا گل گاوزبان را با سنبلالطیب داخل یک قوری چینی بریزید سپس آبجوش را به آن اضافه کنید.
- چند قطعه نبات اضافه کرده، بگذارید نیمساعت دم بکشد تا به رنگ آلبالو درآید.
این دمنوش؛ آرامبخش، ضداسپاسم و گرفتگی عضلات، از بین برنده سنگ کلیه و کاهنده فشارخون میباشد. افرادی که رنگ سیاه گلگاوزبان را دوست ندارند هم میتوانند با افزودن یک عدد لیموعمانی کوچک به قوری دمنوش یا چند قطره آبلیمو هنگام سرو آن، باعث ارغوانی شدن رنگ این نوشیدنی آرامبخش شوند.
دمنوش گل گاوزبان و لیمو عمانی:
مواد لازم | |
گل گاوزبان | ۳ ق غذاخوری |
لیمو عمانی | ۲ عدد |
عسل | ۲ ق مرباخوری |
آب جوش | ۴ لیوان |
طرز تهیه دمنوش گل گاوزبان و لیمو عمانی:
- لیموعمانیها را سوراخ کرده و یا از وسط نصف کنید.
- لیموها را به همراه گل گاوزبان و آب جوش در قوری چینی بریزید و اجازه دهید روی حرارت ملایم به مدت ۳۰ دقیقه دم بکشد.
- سپس دمنوش گیاهی گل گاوزبان را در یک لیوان و یا فنجان بزرگ بریزید و به آن کمی عسل اضافه کرده، هم بزنید تا کاملا حل شود سپس آن را میل کنید.