نویسنده: ندا علی‌خانی
بروزرسانی: 12 مهر 1402
بسیاری از مواد موجود در طبیعت به صورت مخلوط هستند. مخلوطی که به طور کلی به دو گروه همگن و ناهمگن تقسیم‌بندی می‌شوند. برای جداسازی هر یک از این انواع مخلوط‌ها به خاطر نوع ترکیبات و بافتی که دارند، باید از روش‌های مختلفی استفاده کرد. هدف از جداسازی مخلوط‌ها، به دست آوردن اجزای اصلی و کاربردی آن‌ها است. چگونگی جداسازی مخلوط ها از موضوعات درسی کتاب علوم پایه چهارم ابتدایی است. برای آشنایی با انواع روش‌های جداسازی ترکیبات مخلوط با مطلب پیش رو همراه شوید.
انواع روش های جداسازی مخلوط ها
برای جداسازی مواد سازنده‌ی مخلوط باید به بافت آن‌ها توجه شود. شیوه‌ی جداسازی محلول با مواد جامد متفاوت است. از این رو روش‌های جداسازی متفاوت و گوناگون خواهدبود. برخی از رایج‌ترین روش‌های جداسازی مخلوط ها عبارتند از:
- دست‌چین (جداسازی با دست)
- خرمن‌کوبی
- بوجاری
- صاف کردن
- تبخیر
- تقطیر
- ته‌نشینی
- قیف جداکننده
- جداسازی مغناطیسی
جداسازی مخلوط به روش دست‌چین
جداسازی به روش دست‌چین برای مخلوط‌هایی کاربرد دارد که اجزای ترکیب، کاملا مشخص و پیداست. در اغلب اوقات این روش برای مخلوط ناهمگن استفاده می‌شود. در این روش به راحتی می‌توان با دست، ناخالصی‌ها را از مواد خالص جدا کرد. برای مثال در یک ظرف آجیل، تمامی محتویات به روش دست‌چین قابل جداسازی است.
جداسازی مخلوط به روش خرمن‌کوبی
خرمن‌کوبی معمولا در فعالیت‌های کشاورزی کاربرد دارد. در زمان برداشت محصولاتی مانند گندم، پس از برداشت و گذشت زمان ساقه‌ی گندم خشک شده و دانه‌های آن را جدا می‌کنند. برای جداسازی دانه‌های باقی‌مانده، ساقه‌ها را به روش خرمن‌کوبی بر روی زمین کوبیده تا باقی دانه‌ها بر روی زمین ریخته‌شود. امروزه این روش با استفاده از دستگاه انجام می‌شود.
جداسازی به روش بوجاری
پس از مرحله خرمن‌کوبی و جداسازی گندم و دانه‌ی سایر محصولات زراعی، پیش از آسیاب و تبدیل به آرد، باید آن‌ها را به طور کامل از پوسته، ساقه یا سایر ناخالصی‌ها جدا کرد. این کار به روش بوجاری انجام می‌شود. بوجاری به روش دستی و یا دستگاه قابل انجام است. در روش دستی کشاورزان غلات را با چنگک در مقابل باد پخش کرده تا بر اثر وزش باد اجزای آن کامل جدا شود.
جداسازی مخلوط‌ها به روش صاف کردن
از دیگر روش‌های جداسازی مخلوط ها الک کردن یا صافی است. در این روش ذرات ریز و درشت ترکیب از طریق منافذ الک عبور داده می‌شوند. ذرات ریز با توجه به اندازه‌ای که دارند معمولا از صافی عبور کرده و ذرات درشت در قسمت بالایی الک باقی می‌مانند.
جداسازی محلول‌ها به روش تبخیر
روش تبخیر برای جداسازی مخلوط‌های محلول استفاده می‌شوند. مخلوطی که یک جزء آن جامد و جزء دیگر حلال است. در روش تبخیر برای به دست آوردن جزء جامد، محلول را به اندازه‌ای حرارت داده که حلال آلی تبخیر شده و در نهایت به گاز تبدیل شود. در انتهای کار اجزای جامد باقی می‌ماند. جداسازی مخلوط ماسه و نمک به این روش انجام می‌شود.
جداسازی به روش تقطیر
تقطیر برای جداسازی اجزای محلولی استفاده می‌شود که از دو یا بیش از دو مایع خالص تشکیل شده‌است. در این روش محلول را حرارت داده تا تبخیر، متراکم و در نهایت اجزای آن کاملا جدا شود. دستگاه های تقطیر به شکلی طراحی شده‌اند که پس از تبخیرِ جزء فرار، بخار از طریق کندانسور عبور کرده و در نهایت مایعات در یک محفظه جمع‌آوری می‌شوند.
جداسازی به روش ته‌نشینی
روش ته‌نشینی یکی دیگر از روش‌های جداسازی مخلوط ها است که معمولا برای جداسازی اجزای یک ترکیب حاوی مایع و جامد نامحلول استفاده می‌شود. مخلوطی مانند ماسه و آب که برای جدا کردن ذرات جامد از مایع می‌توان از ته‌نشینی کمک گرفت. در این روش از فیلتری مانند کاغذ فیلتر برای به دست آوردن ذرات جامد استفاده می‌شود. ذرات جامد و سنگین ته‌نشین شده و در یک فرآیند زمان‌بر و طولانی اجزا از یک‌دیگر جدا خواهندشد.
جداسازی با استفاده از قیف جداکننده
از قیف جداکننده برای جداسازی اجزای دو مایع غیرقابل اختلاط مانند ترکیب آب و روغن استفاده می‌شود. نکته‌ی مهم در این روش در نظر گرفتن چگالی ذرات است. به دلیل نابرابری چگالی این دو مایع با یک‌دیگر مخلوط نمی‌شوند. به همین دلیل با یک قیف جداکننده به راحتی آب و روغن از یک‌دیگر جدا خواهندشد.
جداسازی مغناطیسی
جداسازی مخلوط ها به روش مغناطیسی برای ترکیبی استفاده شده که حداقل یک جزء مغناطیسی در آن وجود دارد. سپس به کمک یک آهنربای قوی اجزای مغناطیسی به راحتی جذب آهنربا می‌شوند.
پرسش‌های متداول درباره جداسازی مخلوط ها
۱. مهم‌ترین روش‌های جداسازی شیمیایی کدام است؟
رایج‌ترین روش‌های جداسازی در علم شیمی و برای انجام آزمایشات و بررسی‌ها، تقطیر، تبلور، جذب و جداسازی، فرآیندهای غشایی و اکسیداسیون است.
۲. روش جداسازی مخلوط ماسه و نمک چگونه است؟
نمک و ماسه را با آب مخلوط کنید. از طریق ته‌نشینی می‌توان ذرات ماسه را جدا کرد. از طریق تبخیر هم می‌توان نمک را از آب جدا کرد.
۳. چند نوع مخلوط داریم؟
به طور کلی دو نوع مخلوط داریم: مخلوط همگن و مخلوط ناهمگن. در مخلوط‌های ناهمگن اجزا به طور کامل از یک‌دیگر جدا هستند.
۴. آیا نوشابه یک مخلوط است؟
نوشابه یک مخلوط همگن بوده که در آن آب و شکر کامل مخلوط شده و اجزای آن مشخص نیستند.
۵. آیا اجزای یک مخلوط همگن قابل جداسازی است؟
جداسازی محتویات مخلوط‌های همگن را بر اساس نوع ترکیبات سازنده می‌توان به روشی مانند تقطیر انجام داد.
کلام آخر
شما همراهان عزیز ستاره می‌توانید برای یافتن پاسخ بسیاری از پرسش‌ها و تحقیق‌های کتاب‌های درسی مقاطع مختلف تحصیلی با بخش محتوای کمک درسی سایت همراه شوید.
برگرفته از: byjus
