نویسنده: ندا علی‌خانی
بروزرسانی: ۶ مهر ۱۴۰۲
شعر «فضل خدا» یکی از شعرهای شاعر بزرگ ایرانی، سعدی شیرازی است که در قالب قصیده سروده شده‌است. شعری که در تمام بیت‌ها به مدح و ستایش پروردگار پرداخته و به فضل و بخشش‌های بی‌کران او اشاره کرده‌است. این شعر در کتاب فارسی پایه پنجم ابتدایی هم آمده‌است. برای خواندن معنی شعر فضل خدا، معنی لغات و آشنایی با آرایه‌های ادبی این شعر با مطلب پیش رو همراه شوید.
معنی شعر فضل خدا به همراه معنی کلمات و آرایه‌های ادبی
۱.
فضل خدای را، که تواند شمار کرد؟
یا کیست آن که شکر یکی از هزار کرد؟
معنی بیت: نعمت‌ها و بخشش بی‌کران خدا را چه کسی می‌تواند بشمارد؟ چه کسی می‌تواند یکی از هزاران نعمت خدا را شکر گوید؟
مفهوم بیت: نعمت‌های خدا آنقدر زیاد و بی‌اندازه است که قابل شمارش نیست و در توان انسان نیست که شکرگزار تمامی این نعمت‌ها باشد.
معنی کلمات:
- فضل: بخشش
- که: چه کسی
- تواند شمار کرد: می‌تواند بشمارد
آرایه‌های ادبی:
- هزار: قافیه
- کرد: ردیف
۲.
بحر آفرید و برّ و درختان و آدمی
خورشید و ماه و اَنجُم و لیل و نهار کرد
معنی بیت: (خداوند) دریا، خشکی، درخت‌ها، انسان، خورشید، ماه، ستاره، شب و روز را آفرید.
مفهوم بیت: تمامی موجودات و هر آنچه در جهان بوده، آفریده‌ی خدای بزرگ است.
معنی کلمات:
- بحر: دریا
- برّ: خشکی
- لیل: شب
- انجم: ستارگان
- نهار: روز
آرایه ادبی:
- بحر و برّ: متضاد
- لیل و نهار: متضاد
- خورشید و ماه و انجم: تناسب (مراعات نظیر)
- نهار: قافیه
- کرد: ردیف
۳.
اجزای خاکِ مُرده، به تأثیر آفتاب
بُستانِ میوه و چمن و لاله‌زار کرد
معنی بیت: (به خواست خدا) بر اثر تابش نور خورشید، خاک مرده و بی‌جان هم به باغی سرسبز، پر از میوه و به بوستانی پر از گل لاله تبدیل می‌شود.
معنی کلمات:
- اجزا: بخش‌ها (جمع جزء)
- تاثیر: اثر کردن
- خاک مرده: زمینی سرد و بی‌جان که هیچ چیزی در آن رشد نمی‌کند
- بستان: مخفف‌شده بوستان
آرایه ادبی:
- بستان، میوه، چمن و لاله: تناسب (مراعات نظیر)
- لاله‌زار: قافیه
- کرد: ردیف
۴.
ابر، آب داد بیخِ درختانِ مُرده را
شاخِ برهنه، پیرهنِ نوبهار کرد
معنی بیت: ابر به وسیله‌ی بارش باران ریشه‌ی درختان مرده و بی‌جان را آب‌یاری کرد و جانی دوباره بخشید، شاخه‌های خشکیده‌ی درخت، سرسبز و زیبا شدند.
معنی کلمات:
- شاخ برهنه: شاخه بدون برگ
- بیخ: پایه، بن، اساس، ریشه
آرایه‌های ادبی:
- پیرهن پوشیدن شاخ برهنه: جان‌بخشی اشیا (تشخیص)
- آب دادن ابر: جان‌بخشی اشیا
- پیرهن نوبهار: کنایه از برگ‌های سبز درخت که در فصل بهار می‌روید
- نوبهار: قافیه
- کرد: ردیف
۵.
توحید گوی او، نه بنی‌آدم‌اند و بس
هر بلبلی که زمزمه بر شاخ‌سار کرد
معنی بیت: انسان‌ها تنها موجوداتی نیستند که خدا را می‌پرستند و ستایش می‌کنند؛ بلبلی که بر روی شاخه‌ها آواز می‌خواند هم خدا را ستایش می‌کند.
مفهوم بیت: ستایش خدا تنها برای انسان نیست. تمامی موجودات و آفریده‌های خداوند، او را ستایش می‌کنند.
معنی کلمات:
- بنی‌آدم: انسان
- شاخ‌سار:شاخه‌های درخت
- توحیدگوی: ستایش‌کننده
- زمزمه: نغمه، آواز خواندن
آرایه ادبی:
- شاخ‌سار: قافیه
- کرد: ردیف
کلام آخر
امیدواریم معنی شعر فضل خدا و معرفی آرایه‌های آن برای شما مفید واقع شود. همچنین می‌توانید معنی شعر توفیق ادب که یکی دیگر از شعرهای نوشته شده در کتاب فارسی پایه پنجم است را در ستاره بخوانید.
