علائم پارکینسون و راه های درمان آن

ستاره | سرویس سلامت – بیماری پارکینسون (Parkinson’s Disease) یا PD، بیماری عصبی‌ است که اغلب با لرزش در یکی از دست‌ها شروع شده و با عدم حفظ تعادل، کندی حرکات و سفتی عضلات در بدن پیشروی می‌کند و تعادل و سخن‌وری را مورد هدف قرار می‌دهد. این بیماری اغلب در سنین پیری بروز می‌کند ولی بعضا برخی از جوانان نیز به آن مبتلا می‌شوند. علت نامگذاری این بیماری به این اسم این بود که برای اولین بار این بیماری توسط دانشمند بریتانیایی دکتر جیمز پارکینسون (James Parkinson) در سال ۱۸۱۷ میلادی توصیف شد و بنابراین نام این بیماری به او تعلق یافت. دکتر جیمز، خود نام این بیماری را “فلج لرزان” نامید.

 

علت بیماری پارکینسون چیست؟

این بیماری بر اثر از بین رفتن سلول‌های ترشح کننده ماده‌ای به نام دوپامین که یک انتقال دهنده عصبی است رخ می‌دهد. دوپامین ماده فعال کننده‌ای است که تنظیم حرکت را به عهده می‌گیرد. افزایش نسبت استیل کولین به دوپامین در عقده‌های قاعده‌ای مغز، موجب بروز علائمی همچون ترمور (ترمور به معنای لرزش بدون علت مشخص یا لرزش حرکت ریتمیک و غیر ارادی عضلات می‌باشد)، سفتی عضلات و کندی حرکات می‌شود.

استرس، مصرف داروهایی نظیر فنوتیازین‌ها، آسیب مغزی، تومورها، آنسفالیت پس از آنفلوانزا، عفونت با ویروس‌های دارای رشد آهسته یا مسمومیت با مونواكسیدكربن (احتمالاً) می‌تواند علت بروز این بیماری باشد.

بیماری پارکینسون در بسیاری از مبتلایان به صورت مستقیم با وراثت در ارتباط نیست؛ اما محققان تعدادی از ژن‌های دخیل در این بیماری را در تعدادی از خانواده‌ها شناسایی کرده‌اند. این به این معنی است که اگر والدین شما مبتلا به بیماری پارکینسون هستند، احتمال ایجاد این بیماری در شما کمی بالاتر از سایرین است.

 

علائم پارکینسون چیست؟

 

 

علائم پارکینسون بر اساس دو علامت یا بیشتر از چهار علامت اصلی بیمار مشخص می‌شود. علائم اصلی شامل موارد زیر می‌باشد:

• ارتعاش و لرزش دست و پا در حالت استراحت
• کندی حرکات
• سختی و خشک شدن دست و پا و بدن
• نداشتن تعادل یا تعادل ضعیف

سایر علائم پارکینسون شامل موارد زیر است:

• اختلال بلع، آبریزش دهان
• خشک شدن شانه
• قامت خمیده
• توانایی ذهنی تا مراحل پیشرفته بدون تغییر می‌ماند و در مراحل پیشرفته به آهستگی كاهش می‌یابد.

از دست دادن حس بویایی پیش نشانگر بیماری پاركینسون است، به گونه‌ای که از دست دادن حس بویایی را اولین علایم بالینی بیماری پاركینسون می‌شناسند.

سپس در مراحل اولیه این بیماری، ارتعاش اندام ملایم و معمولاً در یک طرف بدن وجود دارد و احتیاجی به درمان ندارد؛ اما با پیشرفت بیماری لرزش دست‌ها به مراتب بیشتر می‌شود، بطوری که فرد بیمار برای کنترل لرزش دست‌های خود مدام اجسام ثابت اطراف خود را در دست می‌گیرد و حتی فرد بیمار احساس می‌کند توانایی عبور از یک در را هم ندارد، مانند این که پایش به زمین چسبیده است.

در حالی که دو یا بیشتر از این علایم در بیمار دیده شود، مخصوصاً وقتی که در یک سمت بیشتر از سمت دیگر پدیدار شود، بیماری پارکینسون تشخیصی است که بررسی می‌گردد؛ مگر اینکه علایم دیگری همزمان وجود داشته باشد که بیماری دیگری را نمایان کند. بیمار ممکن است در اوایل بیماری را با لرزش دست و پا یا با ضعیف شدن حرکت احساس کند و دریابد که انجام هر کاری بیشتر از حد معمول طول می‌کشد و یا اینکه سختی و خشک شدن حرکت دست و ضعف تعادل را تجربه ‌کند. همانگونه که اشاره شد معمولاً علایم پارکینسون ابتدا در یک سمت بدن ظاهر می‌شوند و با گذشت زمان به سمت دیگر بدن نیز منتقل می‌شوند.

 

علائم پارکینسون در صورت و چهره

تغییراتی که بر اثر بروز این بیماری در حالت صورت و چهره روی می‌دهند شامل ثابت شدن (fixation) حالت صورت (ظاهراً احساسات کمی بر چهره نمایان می‌شود) و یا حالت خیرگی چشم (به دلیل کاهش پلک زدن) است.

افراد مسن ممکن است نمایان شدن یک به یک علائم پارکینسون را به افزایش سن ربط بدهند؛ مثلا ارتعاش دست‌شان را به عنوان «لرزش» بدانند، برادیکنسیا را به «آرام شدن عادی» و سفت شدن عضلات را به «آرتروز» ربط بدهند. حالت قوز (stooped) این بیماری را هم خیلی از این افراد به سن یا پوکی استخوان (osteoporosis) ربط می‌دهند و به این دلایل و ذهن پردازی‌ها، اغلب بیماران بعد از گذشت بیش از یک سال از بروز عوارض این بیماری به پزشک مراجعه می‌کنند.

 

تست تشخیص بیماری پارکینسون

در حال حاضر تست خون یا بررسی‌های آزمایشگاهی دیگری برای تشخیص این بیماری در دسترس نیست. پزشکان گاهی بررسی نورولوژیک و اسکن مغز را برای اطمینان از عدم وجود بیماری‌های دیگر توصیه می‌کنند. تشخیص بیماری معمولاً مبتنی بر معاینه فیزیكی است. بررسی‌های طبی برای رد سایر اختلالات ممكن است توصیه گردد.

 

عوامل افزایش دهنده خطر ابتلا به بیماری پارکینسون

گرچه عوامل افزایش خطر ناشناخته است و تحقیقات آکادمی در کتاب‌های مرجع ذکر نشده است ولی در چند سال اخیر تحقیقات مختلف احتمال تاثیر موارد زیر را نشان می‌دهد:

• حشره كش‌ها خطر ابتلا به این بیماری را افزایش می‌دهند
• احتمال ابتلا به این بیماری در افراد مبتلا به دیابت نوع دو بیشتر است.
• مصرف چربی‌های اشباع نشده
• کمبود اسید فولیک

رژیم غذایی مدیترانه‌ای كه شامل انواع سبزی، میوه و حبوبات است خطر ابتلا به بیماری پاركسیون را كاهش می‌دهد.

 

درمان پارکینسون

پارکینسون پیش رونده و در مواقعی غیر قابل درمان است اما همانند قربانی‌هایش خیلی آرام حرکت می‌کند. همانگونه که در بالا اشاره شد این بیماری درمان قطعی ندارد اما داروهایی مثلاً لوودوپا (levodopa) آمانتادین، بی‌پریدن و سلژیلین در درمان آن تجویز می‌شود و گاه از جراحی نیز استفاده می‌شود. البته نقش کاردرمانی و فیزیوتراپی در این زمینه بسیار زیاد است زیرا مانع پیشرفت بیماری و محدودیت عملکرد می‌شود. تحقیقات جدید نشان می‌دهد، خوردن مواد غذایی حاوی نیکوتین مانند فلفل و گوجه فرنگی به کاهش پارکینسون منجر می‌شود.

محققان دریافتند که مصرف سبزیجات به طور کلی بر روی خطر ابتلاء به بیماری پارکینسون تأثیر نمی‌گذارد، اما مصرف سولاناسه خوراکی -خانواده گیاه گلدار با برخی از گونه‌های تولید غذاهایی که منابع خوراکی از نیکوتین هستند- خطر ابتلاء به بیماری پارکینسون را کاهش داده است. این تحقیقات همچنین نشان داد که فلفل در کاهش بیماری پارکینسون قوی‌تر عمل کرده است. در این مورد سیگار و قلیان که منبع سرشار از نیکوتین هستند کمک قابل توجهی برای پیشگیری از این بیماری می‌کنند؛ ولی به دلیل خطر ابتلاء به بیماری‌های خطرناک دیگر که توسط سیگار و قلیان در بدن ایجاد می‌شود، استفاده از این دخانیات توصیه نمی‌شود.

به تازگی محققان بیمارستان مک لین آمریکا با استفاده از داروهای درمان مالاریا، موفق به توقف بیماری پیشرونده پارکینسون شدند. این تحقیقات نشان می‌دهد که مغز دارای یک گیرنده پروتئینی به نام Nurr1 است که از سلول‌های دوپامین محافظت می‌کند. دو مورد از داروهای درمان مالاریا که به تأیید سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA) رسیده است، این گیرنده پروتئینی را مورد هدف قرار می‌دهد. در واقع جسم سیاه پیام‌های عصبی را از طریق نخاع به عضلات مختلف ارسال می‌کند و این فرایند از طریق ماده شیمیایی دوپامین صورت می‌گیرد. استفاده از این داروها فرایند انتقال پیام عصبی به عضلات را تسهیل می‌کند.

 

اصول کلی مراقبت از بیماران مبتلا به پارکینسون

 

 

اصول كلی مراقبت این بیماران عبارتند از درمان فیزیكی، امیدواركردن و اطمینان دادن به بیماران و درمان بیماری‌های همراه (نظیر افسردگی)

۱) درمان فیزیکی: امیدواری و اطمینان دادن به بیماران و درمان بیماری‌های همراه، نظیر افسردگی، روان درمانی یا مشاوره برای کمک به کاهش افسردگی

۲) کار درمانی

۳) گفتار درمانی: اگر در اطرافیان‌تان بیمار پارکینسون دارید یا خودتان به این بیماری مبتلا هستید توصیه می‌شود:

• از حمام گرم و ماساژ مکرر برای پیشگیری از سفتی عضلانی استفاده کنید.
• اصلاح را با ریش تراش برقی انجام دهید.
• استفاده از کفش‌های بدون بند، نظیر کفش‌های راحتی، کفش‌های زیپ دار یا کفش‌های چسبی نیز توصیه می‌شود.
• محیط منزل را طوری طراحی کنید که از افتادن و آسیب دیدگی جلوگیری شود.
• محدودیت‌های تدریجی بیماری ممکن است باعث عاجز شدن بیمار شود. برای یافتن راه‌هایی به منظور حفظ عملکرد و کارایی، از مشاوره تخصصی و اعضای خانواده کمک بگیرید.