علت همسان بودن دوقلوها چیست؟

ستاره | سرویس محتوای کمک درسی – دوقلو یا همزاد به دو فرزندی می‌گویند که از یک دوره بارداری به دنیا می‌آیند. دوقلوها می‌توانند تک تخمکی یا همسان باشند و یا دوتخمکی و غیر همسان باشند. دوقلوهای همسان یا تک تخمکی (به انگلیسی: Monozygotic (“identical”) twins) بر اثر نوعی از بارداری دوقلویی به وجود می‌آیند و روند لقاح آن‌ها با دوقلوهای ناهمسان (dizygotic) متفاوت است. در این مطلب می‌خوانید که علت همسان بودن دوقلوها چیست؟ چه تفاوت هایی با دوقلوهای ناهمسان دارند و تشخیص آن ها چگونه است.

 

 

علت همسان بودن دوقلوها و تفاوت با دوقلوی غیرهمسان

• دوقلوهای ناهمسان (غیر همسان)

بدن زنان گاهی می‌تواند در یک ماه دو بار تخمک‌ گذاری کند. اگر اسپرم مرد در یک یا دو زمان جداگانه، هر دو آن تخمک‌ها را بارور سازد دوقلوی ناهمسان به وجود می‌اید؛ در واقع دوقلوهای غیر همسان در اثر آزاد شدن دو تخمک و بارور شدن همزمان آنها ایجاد می‌شوند. این دوقلوها را به عنوان دو تخمکی یا دی زیگوتیک (DZ) نیز می شناسند.

• * دوقلوهای همسان *

اما دوقلوهای همسان از یک تخمک توسط یک اسپرم بارور و سپس به دو جنین تقسیم شود و به همین دلیل به عنوان یک تخمکی یا مونوزیگوتیک (MZ) شناخته می‌شوند. جنسیت دوقلوهای همسان یکی است. دوقلوهای همسان همیشه یا دو پسر یا دو دختر هستند. احتمال باروری دوقلو تک تخمکی حدود ۳ در ۱۰۰۰ تولد است و به شکل مشابهی در میان تمامی گروه‌های نژادی دنیا تقسیم شده‌اند.

از آنجا که دوقلوهای همسان از یک تخمک به بار می‌آیند، DNA یکسانی دارند؛ اما دقیقا مشابه با یکدیگر نیستند. هرچند ژنهای آنها یکسان هستند، اما ممکن است برخی ویژگی‌های آنها نیز متفاوت باشد که در نتیجه والدین می‌توانند بین آنها تمایز گذاشته و آنها را از یکدیگر تشخیص بدهند. این تفاوت‌ها ممکن است به دلیل تاثیرات محیطی، یا در درون رحم و یا در خارج از رحم باشد. همچنین، برخی ژن‌های خاص ممکن است نهایتا به شکل‌های متفاوتی در این دوقلوها بروز پیدا کنند. همچنین آن‌ها اثر انگشت یکسانی ندارند.

جالب است بدانید فرزندان دوقلو‌های یکسان، نسبت به عموزاده‌ها، نیمه‌خواهری ـ برادری هستند‌. اگر هر عضو از یک زوج از دوقلو‌های یکسان با یک عضو از یک زوج دیگر از ‌دوقلو‌های یکسان ازدواج کنند، فرزندان آن‌ها از لحاظ ژنتیک خواهر ـ برادر کامل هستند‌. تخمین زده شده است که حدود ۱۰ میلیون دوقلوی یکسان و سه قلو در جهان زندگی می‌کنند‌. 

مطالعات نشان داده‌اند که دوقلو‌های یکسان بزرگ شده در محیط‌های مختلف، در خصائص شخصیتی، اخلاق شخصی، انتخاب شغل، احساس و تمایلات و علائق، باز هم وجه اشتراک زیادی دارند‌. این یافته‌ها این عقیده را تأیید می‌کنند که بسیاری از رفتارها از ژن‌ها نشأت می‌گیرند‌. 

دوقلو‌های یکسان دارای DNA یکسانی هستند؛ با این وجود اثر محیط‌های مختلف در طول زندگی آن‌ها روی روشن و خاموش شدن ژن‌ها اثر می‌گذارد که به این فرایند تعدیل اپی‌ژنتیک می‌گویند‌. بررسی۸۰ جفت از دوقلو‌های انسانی در بین سنین ۳ تا ۶۴ سالگی، نشان داده است که جوان‌ترین ‌دوقلو‌ها تفاوت کمتری با هم دارند‌. تفاوت‌های اپی‌ژنتیک، بین ‌دوقلو‌های یکسان با افزایش سن افزایش می‌یابد‌. ‌دوقلو‌های ۵۰ ساله ۳ برابر بیش از ‌دوقلو‌های ۳ ساله اختلافات اپی‌ ژنتیک دارند‌. ‌دوقلو‌هایی که زندگی‌شان را به طور جداگانه می‌گذرانند (مانند آن‌هایی که هنگام تولد توسط والدین مختلفی به فرزندی پذیرفته می‌شوند)، بیشترین اختلاف را دارند‌. هر چند که در بعضی ویژگی‌ها مانند بهره هوشی و شخصیت با افزایش سن بیشتر به هم شبیه می‌شوند‌‌ و این نشان دهنده نفوذ ژن‌ها در بسیاری از جنبه‌ها و رفتارهای انسان است‌. 

• دوقلوهای نیمه همسان

فرض است که نوع دیگری از دوقلوها، یعنی دوقلوهای جسم قطبی (لقاح یک تخم توسط دو اسپرم) نیز وجود دارند‌. ‌وجود دوقلوهای جسم قطبی هنوز به‌صورت فرضیه است‌؛ اما معلوم شده که این نوع دوقلو وجود دارد‌. دوقلوی جسم قطبی باعث ایجاد دوقلوهای نیمه‌‌همسان می شود.

 

انواع روند دونیم شدن تخمک در باروری دوقلو همسان

۱. تخمی که بعد از باروری بسیار زود در ۲ – ۳ روز اول تقسیم می‌شود، به دو نطفه با دو جفت و کیسه آب مجزا منجر می شود و از این لحاظ وضعیت شبیه دوقلوهای دو تخمکی خواهد بود. به این وضع دو آمنیوتیکی _ دو کوریونیکی می‌گویند. آن‌ها در سونوگرافی هیچ تفاوتی با دوقلوهای دو تخمکی ندارند که از دو تخم مجزا بارور شده اند.

۲. اگر یک تخمک بین روزهای سوم و هشتم بعد از باروری تقسیم شود، دوقلوهای حاصل در دو کیسه آب جداگانه، ولی یک جفت مشترک هستند. پزشکان برای توصیف این وضعیت از عبارت دو آمنیوتیکی – یک کوریونیکی استفاده می‌کنند.

نکته: اگردر سونوگرافی دکتر شما با تکنسین سونوگرافی باواند دوقلوهایی رو ببیند که یک جفت مشترک دارند، احتمال یک تخمکی بودن آنها وجود دارد ( هرچند به خاطر داشته باشید گاهی به دلیل نزدیک بودن زیاد جفت ها در کنار هم، امکان تشخیص یک یا دوتا بودن آن در سونوگرافی مشکل می شود.

۳. اگر دو نیم شدن پس از روز نهم اتفاق بیافتد، هر دو جنین از یک جفت و یک کیسه‌ آب مشترک استفاده می‌کنند.

۴. اگر تخمک ۱۳روز بعد از آبستنی شروع به شکافتن ‌کند‌‌ و دوقلوهای یکسان ‌تک‌تخمی، ‌به‌طور کامل از هم جدا نشوند؛ دوقلوهای بهم پیوسته (یا دوقلوهای سیامی) به وجود می‌آیند. دوقلوهایی ‌تک‌تخمی که بدن آن‌ها به‌هم چسبیده است! این حالت در حدود یک در۱۵۰۰۰۰ تولد اتفاق می‌افتد‌‌. اکنون سعی می‌شود که  بیشتر دوقلوهای به‌هم پیوسته را با عمل جراحی از هم جدا کنند‌‌. در مواردی که دو فرد دارای اندام‌های مشترک حیاتی مانند مغز، قلب و کبد هستند، جدا کردن دو فرد با مشکل مواجه می‌شود‌‌. 

 

 

خطراتی که دوقلوهای همسان با یک جفت را تهدید می‌کند

زمانی که در بارداری دوقلویی، هر دو جنین به وسیله رگ های خونی مشترک از یک جفت تغذیه می شوند، ممکن است در دریافت مواد غذایی و اکسیژن دچار نابرابری شوند، به همین دلیل یکی از جنین ها کمتر از دیگری رشد می‌کند، این عارضه سندروم انتقال خون دوقلوها یا (TTTS) نام دارد. سندروم رگ های خونی مشترک بین دوقلوها یکی از شایع ترین عوارض بین دوقلوهای همسانی است که از یک جفت مشترک تغذیه می‌کنند، اما همه دوقلوهایی که در میزان مایع آمنیوتیک خود اختلاف دارند و یا به یک اندازه رشد نمی کنند، دچار این سندروم نیستند. (حدود ۱۵ درصد از دوقلوهای همسان به سندرم انتقال خون بین دوقلوها در رحم (TTTS) مبتلا می‌شوند.)

 

انتقال خون بین دوقلوها در رحم (TTTS)

 

اگر تنها یک جفت برای دو جنین وجود داشته باشد، بند ناف می‌تواند از هرجایی روی جفت رشد کند و هیچ قاعده و الگوی قابل پیش بینی برای مکان اتصال بندناف به جفت وجود نخواهد داشت. مکانی که بندهای ناف دوقلوها به جفت می چسبند، تعیین می‌کند که کدام جنین سهم کمتری از دریافت خون، اکسیژن و مواد مغذی خواهد داشت. در این شرایط حتی دوقلوهای همسانی که از ماده ژنتیکی مشابه و از یک اسپرم و یک تخمک مشترک شکل گرفته اند، ممکن است به میزان متفاوتی از یکدیگر رشد کنند.

جنین دوم ممکن است سهم کمتری از جفت داشته باشد، به همین دلیل رشد کمتری نسبت به جنین اول خواهد داشت. ممکن است جنین کوچکتر میزان مایع آمنیوتیک نرمالی در کیسه­ ی خود داشته باشد اما اگر میزان رشد او به شدت محدود شده باشد، احتمال دارد حجم مایع آمنیوتیک کیسه ­ی او کاهش یابد و به عارضه اولیگوهیدرآمنیوس یا کم آبی مایع آمنیوتیک مبتلا شود.

اگر پس از معلوم شدن همسان بودن دوقلوها در سونوگرافی، مشخص شود که یکی از دوقلوها از یک بیماری ژنتیکی رنج می برد، دوقلوی دیگر نیز قطعا به همین بیماری مبتلاست.

توصیه می کنیم مطالب زیر را نیز از نظر بگذرانید:

• علت چند قلوزایی چیست؟ + خطرات چند قلوزایی
• دوقلو باردار شدن؛ چگونه می‌توان احتمال دوقلوزایی را افزایش داد؟