راه های شناخت خداوند هستی چیست؟

ستاره | سرویس مذهبی – اگر به این دیدگاه اعتقاد داشته باشیم که هر انسان راه و شیوه مخصوص به خود را برای شناخت خداوند و ارتباط ‏با خالق هستی دارد، می‌توان گفت راه‌های شناخت خدا بیشمار و به اندازه همه انسان‌های روی کره زمین است و از همین رو گفته شده ‏است «الطرق الی الله بعدد نفوس (انفاس) ‏‎ ‎الخلائق» ‏‎ ‎راه‌های به سوی خدا به‎ ‎تعداد جان‌ها (یا نفس‌ها)‌ی مخلوقات است. با این وجود، از آنجایی ‏که شناخت خدا، مقدمه ایمان به او است، دانشمندان اسلامی راه های شناخت خداوند معرفی کرده اند. در این مطلب راه‌های شناخت ‏خداوند هستی معرفی می‌شود. ‏

راه های شناخت خداوند

راه عقل

‎در این آیه کریمه تصریح شده است که انسان در ابتدای تولد فاقد ‏هرگونه شناختی است و خداوند به انسان حواس را عنایت فرموده تا جهان را به این وسیله مطالعه و بررسی کند و به او ضمیر و قوه تجزیه ‏و تحلیل داده که آنچه را از راه حواس به دست می‌آورد، در مرحله بعد تعمق کند و از ظواهر گذشته به درون اشیاء و قوانین حاکم بر آن‌ها راه ‏یابد.

راه فطرت‎

قرآن در آیه ۳۰ سوره روم با صراحت دین را یک مسأله فطرى مى‌شمرد، روى سخن را به پیامبر (صلى الله علیه وآله) ‏کرده، مى‌فرماید: (پس روى خود را متوجّه آیین خالص پروردگار کن)؛ ‏‎ ‎فَأَقِمْ وَجْهَکَ لِلدِّینِ حَنِیفاً. سپس در مقام تعلیل، و یا تشویق نسبت به ‏این موضوع، مى‌فرماید: (این سرشت الهى است که خداوند، انسان‌ها را بر آن آفریده است)؛ فِطْرَتَ اللهِ الَّتِی فَطَرَ النَّاسَ عَلَیْهَا. ‏

مطالعۀ جهان طبیعت و نظم درون آن

یکی دیگر  راه های شناخت خداوند، مطالعه جهان طبیعت، نظم و قوانین موجود در هستی است. به عقیده برخی متخصصان علوم دینی، ‏مطالعه قوانین موجود در جهان طبیعت و نظم هستی (برهان نظم) از ساده‌ترین راه‌های شناخت خدا برای عموم مردم است و نیازی به ‏تخصص و فلسفه خاصی ندارد. از آنجایی که هیچ چیز در این جهان، بدون نظم و هدف آفریده نشده است و ‏‎ ‎نظم و سامان خاصی بر کل ‏هستی حاکم است، برای هر انسان عاقلی ثابت می‌کند، موجود هوشمندی وجود دارد که همه هستی را به سوی غایتشان هدایت می‌کند که ما ‏نام آن را خداوند می‌نامیم. البته چنین استنباطی به نظر می‌رسد جزو راه‌های عقلی شناخت خدا باشد، ولی تفاوتی که مطالعه جهان طبیعت ‏و نظم درون آن با راه عقل دارد، این است که در راه عقل تمام مقدمات آن عقلی و از راه استدلال ثابت می‌شود، ولی در این راه برخی از ‏مقدمات از مشاهدۀ جهان هستی به دست می‌آ‌ید و نتیجه گرفته می‌شود که جهان منظم است. قرآن و روایات نیز بر این راه تأکید می‌کنند. ‏قرآن می‌فرماید‎:‎ 

إِنَّ فِی خَلْقِ السَّمَاوَاتِ وَ الأَرْضِ وَاخْتِلاَفِ اللَّیْلِ وَالنَّهَارِ لآیَاتٍ لِّأُوْلِی الألْبَابِ (آل‌عمران/۱۹۰) ‏
مسلماً در آفرینش آسمان‌ها و زمین و آمد و رفت شب و روز، نشانه‌هایی برای خردمندان است‎.

‎خودشناسی

یکی دیگر راه های شناخت خداوند، خداشناسی، خودشناسی است. پیامبر اکرم (ص) می‌فرماید: هر کس خود را شناخت، خدای خود را شناخته است ‏به نظر می‌رسد، اگر انسان به خداشناسی خوبی از خدا برسد، هم مبدأ جهان امکان را می‌شناسد و هم به معاد ایمان می‌آورد و حیات ابدی ‏را پیش از هر چیزی می‌بیند و به آن دل می‌بندد و هم مسیر بین آغاز و انجام را می‌شناسد، اما اگر خویش را نشناسد، هم مبدأ یعنی خدا را ‏فراموش می‌کند و هم به معاد و حیات ابدی توجهی ندارد و در واقع با فراموش کردن نفس از همه معارف باز می‌ماند. 

کشف و شهود باطنی

کشف و شهود باطنی، از دیگر راه های شناخت خداوند است. منظور از معرفت و شهود در اصطلاح عرفان و تصوف، دیدار حقایق به چشم ‏دل و قلب، پس از گذران مقامات و درک کیفیات احوال است. رسیدن به معرفت شهودی انسان بر اثر تکامل روحی و معنوی و کسب فضایل ‏و تقوا حاصل می‌شود و انسان می‌تواند به درجه‌ای از معرفت برسد که بسیاری از حقایق مانند صفات جمال و جلال الهی را از طریق ‏مشاهدۀ قلبی درک کند. چنان‌چه آیات زیر بر آن گواهی می‌دهد‎:‎

• ‎یِا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُواْ إَن تَتَّقُواْ اللّهَ یَجْعَل لَّکُمْ فُرْقَاناً (انفال/۲۹) ‏
• ای کسانی که ایمان آورده‌اید، اگر از خدا پروا داشته باشید برای شما وسیله‌ای جهت جدا ساختن حق از باطل قرار می‌دهد‎.
• ‎وَالَّذِینَ جَاهَدُوا فِینَا لَنَهْدِیَنَّهُمْ سُبُلَنَا (عنکبوت/۶۹) ‏
• آنانکه در راه ما (با خلوص نیّت) تلاش کنند، قطعاً به راه‌های خود، هدایتشان خواهیم کرد‎.‎

مراجعه به آیات و روایات

‎در قرآن، آیات زیادی یافت می‌شود که از آفریده‌های خدا به عنوان نشانه‌ای از وجود پروردگار یاد کرده است و انسان را به تفکر و تدبر در ‏آفرینش هستی دعوت می‌کند. گروهی از این آیات، آدمی را به اندیشه‌ورزی در آیات تکوینی خداوند دعوت می‌کند و نظم موجود در هستی ‏و در وجود آدمی را، دلیل و راهنمایی می‌داند که اهل خرد و اندیشه را به سوی مبدأ متعالی جهان راهبری می‌کند، آیاتی با این مضمون در ‏قرآن فراوان است که برخی از آن‌ها به شرح زیر است:‏

• ان فی خلق السماوات والارض و اختلاف اللیل والنهار لآیات لاولی الالباب. (آل عمران، ۱۹۰)
• ‎مسلماً در آفرینش آسمان‌ها و زمین، و در پی ‏یکدیگر آمدن شب و روز، برای خردمندان نشانه‌هایی (قانع کننده) هست. ‏
• و فی الارض آیات للموقنین؛ و فی انفسکم، افلا تبصرون. (ذاریات، ۲۰ و ۲۱ و نیز بنگرید به: بقره، ۱۶۴؛ جاثیه، ۳-۶؛ یونس، ۱۰۰ و ۱۰۱؛ ‏ابراهیم، ۱۰) ‏‎
• ‎و روی زمین برای اهل یقین نشانه‌هایی (متقاعد کننده) است و در خود شما؛ پس مگر نمی‌بینید؟

سخن پایانی

همانطور گه گفته شد راه‌های متفاوتی برای شناخت خداوند وجود دارد و یکی از مهمترین ثمرات رسیدن به شناخت خدا در زندگی، ‏دستیابی به ایمان و آرامش است. زیرا همان طور که در ایات قرآن آمده است تنها با یاد خدا دل‌ها آرامش می‌یابد و ‏‎ ‎انسان هر چه به خدا ‏ایمان بالاتری پیدا کند، احساس بی‌نیازی کرده و به ‏آرامش مطلق می‌رسد. ‏امیداریم مطالعه مطلب “چه راه هایی برای شناخت خداوند هستی وجود دارد؟” برای شما مفید بوده باشد. لطفا سوالات و نظرات خود درباره این موضوع را از طریق بخش ارسال نظر با ما و خوانندگان ستاره به اشتراک بگذارید.