معنی درس ششم فارسی نهم (آداب زندگانی) با معنی کلمات و آرایه های ادبی

ستاره | سرویس محتوای کمک درسی – نثرهای درس آداب زندگانی که متن هایی برگزیده از «قابوس نامه» عنصر المعالی کیکاووس و «اخلاق ناصری» خواجه نصیرالدین طوسی است، نثرهایی تاریخی است. مهم‌ترین ویژگی نثر های تاریخی، کوتاه بودن جمله‌ها، تکرار کلمه‌ها و حذف فعل است که در هر دو متن درس آداب زندگانی این ویژگی ها به چشم می‌خورد. در این مطلب معنی درس آداب زندگانی فارسی نهم را با ذکر نکات دستوری و ادبی می‌خوانید. 

 

 

معنی درس آداب زندگانی (قابوسنامه)

بدان که مردم بی هنر مادام بی سود باشد، چون مغیلان که تن دارد و سایه ندارد؛ نه خود را سود کند نه غیر خود را؛

معنی: [پسرم] بدان که انسان بی فضیلت همیشه بی فایده است، مانند درختچه خاردار که جسم دارد ولی سایه ندارد. (آرایه ی تشبیه) چنین انسانی نه برای خودش سودمند است و نه برای دیگران.

معنی کلمات: مادام: همیشه / مغیلان: درختچه ای خاردار

 

جهد کن که اگر چه اصیل و گوهری باشی، گوهر تن نیز داری که گوهر تن از گوهر اصل بهتر بود؛ 

معنی: با وجود داشتن اصل و نسب نیکو، تلاش کن شایستگی فردی نیز داشته باشی، زیرا دانش و فضیلت (= گوهر تن) از اصالت خانوادگی (= گوهر اصل) بهتر است.

معنی کلمات: جهد: تلاش / گوهری: اصیل، پاک‌نژاد / گوهر: ذات، سرشت / اصل: اصالت خانوادگی

 

 

چنان که گفته اند: بزرگی خرد و دانش راست نه گوهر و تخمه را، اگر مردم را با گوهر اصل، گوهر هنر نباشد، صحبت هیچ کس را به کار نیاید. 

معنی: همان گونه که گفته اند: بزرگی انسان به عقل و دانش اوست نه به اصل و نژاد او، اگر انسانی در کنار اصل و نسب نیکو، دانش و شایستگی فردی نداشته باشد، برای همنشینی با هیچ کس مناسب نیست.

معنی کلمات: تخمه: نژاد / به کار نیامدن: کنایه از سودمند نبودن

نکته دستوری: «را» در (خرد و دانش را) و (گوهر و تخمه را): رای حرف اضافه به معنی «به» => به خرد و دانش، به گوهر و نژاد

 

 

در هر که این دو گوهر یابی، چنگ در وی زن و از دست مگذار که وی همه را به کار آید. 

معنی: در هر کس این دو ویژگی ( اصل و نسب نیکو و شایستگی فردی) را یافتی با او ارتباط برقرار کن و او را از دست نده، زیرا چنین انسانی برای همه سودمند است.

آرایه های ادبی: چنگ در وی زن: کنایه از ارتباط محکم با او برقرار کن / به کار آید: کنایه از سودمند است.

 

 

سخن نا پرسیده مگوی و از گفتار خیره پرهیز کن. چون باز پرسند، جز راست مگو. تا نخواهند، کس را نصیحت مگوی و پند مده. خاصّه کسی را که پند نشنود که او خود اوفتد.

معنی: تا حرفی را از تو نپرسیده‌اند ، چیزی نگو و از گفتن سخنان بیهوده پرهیز کن. وقتی از تو چیزی می‌پرسند ، فقط حقیقت را بگو. تا از تو نخواسته‌اند کسی را نصیحت نکن و پند نده؛ مخصوصاً کسی که پند نمی‌شنود و نصیحت پذیر نیست، زیرا چنین شخصی خودش گرفتار می‌شود.

معنی کلمات: نا پرسیده : نپرسیده / گفتار : سخن / خیره : بیهوده / خاصه : مخصوصاً / خود اوفتد : خودش گرفتار شود.

نکته دستوری: باز پرسند : فعل پیشوندی / راست: صفت جانشین اسم (= حرف راست)

 

∼∼∼∼✍✍∼∼∼∼

 

در میان جمع هیچ کس را پند مده. از جای تهمت زده پرهیز کن و از یار بد اندیش و بد آموز بگریز. به غم مردمان شادی مکن تا مردمان نیز به غم توی شادی نکنند.

معنی: در میان جمع کسی را نصیحت نکن. از رفتن به جایی که مردم به آن گمان بد دارند (و ممکن است به خاطر رفت و آمد در آنجا به تو تهمت زده شود) دوری کن و از دوست بدخواه و بد اندیش فرار کن. از غم و اندوه مردم خوشحال نشو تا مردم نیز در غم تو شادی نکنند.

نکته دستوری: تهمت زده : مشتق – مرکّب / بد اندیش و بد آموز : صفت مرکّب / مردمان : ساده / شادی : مشتق / مده و مکن : فعل نهی

 

∼∼∼∼✍✍∼∼∼∼

 

داد ده تا داد یابی . خوب گوی تا خوب شنوی. اگر طالب علم باشی، پرهیزگار و قانع باش و علم دوست و بردبار و کم سخن و دور اندیش.

معنی: حق دیگران را بده تا به حقّت برسی. (با دیگران) خوب حرف بزن تا حرف خوب بشنوی ، اگر خواهان علم و دانشی، پرهیزگار و قانع و دوستدار علم و صبور و کم حرف و آینده نگر باش.

معنی کلمات: داد : عدل و انصاف ( داد ده : حق را بده ، با عدل و انصاف ، رفتار کن.) / طالب : خواهنده ، طلب کننده/ پرهیزگار : پارسا / دور اندیش : آینده نگر

نکته دستوری: پرهیزگار: مشتق / علم دوست ، بردبار ، کم سخن و دور اندیش : مرکّب / فعل اسنادی «باش» بعد از «دور اندیش» به قرینه‌ی لفظی، حذف شده است و  کلمات «پرهیزگار ، قانع ، علم دوست ، بردبار ، کم سخن و دور اندیش»، نقش مسندی دارند.

 

∼∼∼∼✍✍∼∼∼∼

 

 

معنی درس آداب زندگانی (اخلاق ناصری)

آدمی باید که بسیار نگوید و سخن دیگری به سخن خود قطع نکند و هر که حکایتی یا روایتی کند و او بر آن واقف باشد، وقوف خود بر آن اظهار نکند، تا آن کس آن سخن به اتمام رساند و چیزی را که از غیر او پرسند، جواب نگوید.

معنی: انسان نباید پر حرفی کند و نباید حرف دیگری را با حرف خود، قطع کند. اگر کسی حکایتی یا روایتی را بیان می‌کند و او بر آن موضوع آگاهی دارد، نباید آگاهی خود را آشکار کند تا زمانی که آن شخص، حرفش را به پایان برساند. و انسان نباید وقتی چیزی را از دیگران می‌پرسند، او پاسخ بدهد.

معنی کلمات: آدمی : انسان / حکایت : قصّه و داستان / واقف: آگاه ، باخبر / وقوف : آگاهی / اظهار : آشکار و بیان / اتمام : پایان

نکته دستوری: واقف و وقوف ، هم خانواده هستند.

 

∼∼∼∼✍✍∼∼∼∼

 

اگر سؤال از جماعتی کنند که او داخل آن جماعت بود ، بر ایشان سبقت ننماید و اگر کسی به جواب مشغول شود، او بر بهتر جوابی از آن قادر بود، صبر کند تا آن سخن، تمام شود، پس جواب خود بگوید بر وجهی که در متقدّم طعن نکند.

معنی: اگر از گروهی، پرسشی شود که او هم در میان آن‌ گروه است، در پاسخ دادن عجله نکند و خودش را پیش نیندازد. و اگر کسی مشغول جواب دادن باشد و او می‌تواند بهتر پاسخ دهد باید صبر کند تا حرف و جواب آن شخص تمام شود ، سپس پاسخ خود را به گونه ای بگوید که نفر قبلی، مورد تحقیر و نکوهش قرار نگیرد.

معنی کلمات: جماعت: گروه / سبقت: پیشی گرفتن، جلو افتادن / بر وجهی : به گونه ای، به صورتی / متقدّم : پیشین، قبلی / طعن: سرزنش ، نکوهش

نکته دستوری: بهتر جوابی: جواب بهتری (موصوف و صفت مقلوب)

 

∼∼∼∼✍✍∼∼∼∼

 

و در محاوراتی که به حضور او میان دو کس رود، خوض ننماید و اگر از او پوشیده دارند، استراق سمع نکند و تا او را با خود در آن مشارکت ندهند، مداخلت نکند.

معنی: و در گفت‌وگوهایی که در حضور او بین دو نفر انجام می‌شود، کنجکاوی نکند و دقیق نشود. و اگر صحبت‌هایشان را از او پنهان می‌کنند، پنهانی به حرف‌هایشان گوش ندهد. و تا او را در صحبت‌های خود شریک نکرده‌اند، دخالت نکند.

معنی کلمات: محاورات: ج محاوره ، گفت‌وگوها / خوض نمودن : کنجکاوی و دقیق شدن در معنی حرفی و کلامی / استراق سمع: پنهانی گوش کردن / مشارکت: شرکت دادن

 

∼∼∼∼✍✍∼∼∼∼

 

خود ارزیابی درس آداب زندگانی (صفحه ۵۲ کتاب فارسی نهم)

• زیاد حرف نزدن
• سخن دیگران را قطع نکردن
• در پاسخ دادن به سوال دیگران در جمع عجله نکردن و فقط پاسخ دادن به سوالات مخصوص خود
• اگر کسی چیزی می‌گوید و او آن را قبلا شنیده یا بلد است، آگاهی خود را بروز ندهد تا آن فرد سخنش تمام شود.