خاک گلدان؛ از صفر تا صد تهیه خاک گلدان در منزل

ستاره | سرویس گیاهان و حیوانات – بیشتر گیاهان برای زندگی به خاک نیاز دارند. خاک جایی است که ریشه آن‌ها قرار دارد و از آن آب و مواد مغذی دریافت می‌کنند. تصور ما از خاک همان مخلوط قهوه‌ای رنگ و کثیفی است که در باغ‌ها و باغچه‌ها وجود دارد. اما جالب است بدانید که خاک گلدان عملا خاک نیست. خاک گلدان که به انگلیسی Potting Soil یا Potting Mix نامیده می‌شود، در سال ۱۹۶۰ برای اولین بار مورد استفاده قرار گرفت. این خاک در واقع ترکیبی از مواد شیمیایی خاصی است که وزنی سبک دارد و عاری از گیاهان و حشرات مزاحم است. وجود مواد مغذی و انواع کود‌های شیمیایی آن را به بهترین گزینه برای گلدان‌های آپارتمانی بدل کرده است.

آیا خاک باغچه برای گلدان مناسب است؟

• زهکشی و خروج آب بهتر از خاک باغچه است.
• سبک‌تر و متخلخل‌تر از خاک باغچه هستند.
• حشرات و موجودات زنده در آن وجود ندارند.
• ترکیباتی متناسب با نوع گیاه دارد که موجب سلامت و رشد بهینه گیاه می‌شود.
• تخم گیاهان و علف‌های هرز در آن وجود ندارد.
• کار کردن با آن آسان‌تر و تمیزتر است.

خاک گلدان باید چگونه باشد؟

• مخلوط‌های سبک و با دانه‌های ریز برای کاشت بذر مناسب هستند.
• مخلوط‌های دارای درصد بالایی از شن درشت یا پوست درخت کاج برای درختچه‌های گلدانی مناسب هستند.
• خاک‌هایی با بافت شنی برای  کاکتوس  و ساکولنت مناسب است.

ترکیبات خاک گلدان چیست؟

بیشتر خاک‌های گلدان از ترکیب مواد زیر تشکیل شده اند:

۱. پیت ماس (Sphagnum peat moss)

ماده اصلی بیشتر خاک‌های گلدان پیت ماس است. پیت ماس ترکیبی تجزیه شده از زغال سنگ است. ترکیبی در دسترس که قیمت بسیار پایینی دارد. پیت ماس با چگالی کمی که دارد، حجم گلدان را پر می‌کند، بدون آنگه وزن آن را زیاد کند. پیت ماس پس از مرطوب شدن، آب را برای مدت‌ها در خود نگه می‌دارد.
پیت ماس زهکشی خوبی دارد و تهویه مناسبی در خاک ایجاد می‌کند. از سوی دیگر مواد مغذی بسیار کمی دارد و دارای pH اسیدی (بین ۳.۵ و ۴.۵) است. با مخلوط کردن سنگ آهک با پیت ماس می‌توان pH آن را متعادل کرد.

 ۲. الیاف نارگیل یا کوکوپیت (Coir fiber)

الیاف پوست نارگیل، محصول جانبی در این صنعت است. این الیاف در بیشتر ترکیبات خاک گلدان وجود دارد. الیاف نارگیل نسبت به پیت ماس، مواد مغذی. ماندگاری بیشتری دارد، اما قیمت آن گران‌تر است. pH الیاف نارگیل نزدیک به خنثی است.

۳. پرلیت (Perlite)

پرلیت در واقع سنگی آتشفشانی است که در اثر گرما منبسط می‌شود و ذرات سفید توپی شکل فومی را تشکیل می‌دهد. پرلیت یک افزودنی سبک و استریل برای خاک گلدان است.
ذرات پرلیت سه تا چهار برابر وزن خود آب را نگه می‌دارند، منافذ درون خاک را افزایش می‌دهند و زهکشی را بهبود می‌بخشند. پرلیت با pH خنثی، در بیشتر فروشگاه‌های گل و گیاه یافت می‌شود.

۴. ورمیکولیت (Vermiculite)

ورمیکولیت یک ماده معدنی است که در طی حرارت دیدن به شکل ذرات سبکی در می‌آید. ورمیکولیت را برای افزایش تخلخل به مخلوط‌های خاک گلدان اضافه می‌کنند. ورمیکولیت دارای کلسیم و منیزیم نیز هست و ظرفیت نگه داشتن آب را افزایش می‌دهد.
در گذشته وجود آزبست در ورمیکولیت نگران کننده بود، اما اکنون معادن با تنظیم درصد آزبست، این مساله را برطرف کرده اند.

۵. شن (Sand)

شن و ماسه درشت باعث بهبود زهکشی خاک گلدان می‌شود و وزن مخلوط را بالا می‌برد. خاک گلدان‌های کاکتوس و ساکولنت برای اطمینان از زهکشی کافی، درصد بیشتری از شن درشت را در ترکیب خود دارند.

۶. سنگ آهک (Limestone)

سنگ آهک کلسیتیک یا دولومیت را به خاک‌های گلدان دارای زغال سنگ اضافه می‌کنند تا pH آن‌ها خنثی شود. به ازای هر ۶ گالن پیت ماس، ربع پیمانه سنگ آهک به مخلوط اضافه می‌شود. سنگ آهک از معادن طبیعی استخراج می‌شود و قیمت کمی دارد.

۷. کود و مواد تقویتی (Fertilizer)

خاک‌های دارای پیت ماس، مواد مغذی کمی دارند، از این رو لازم است که به آن‌ها  کود شیمیایی اضافه شود تا گیاه از آن تغذیه کند. کود‌های طبیعی شامل ترکیب مواد معدنی، فضولات حیوانات، ضایعات گیاهی و ترکیبات مغذی دیگر است.

۸. تراشه‌های چوب (Wood chips/Bark)

تراشه‌های چوب با افزایش حجم منافذ خاک به آب و هوا اجازه می‌دهند تا آزادانه در مخلوط حرکت کنند. آن‌ها به کندی تجزیه می‌شوند، اما بخشی از نیتروژن خاک را نیز خارج می‌کنند، بنابراین افزودن کمی یونجه به خاک، در هنگام استفاده از تراشه‌های چوبی ضروری است. برای افزودن تراشه چوب، مقداری تراشه از نجاری تهیه کنید و آن‌ها را به مدت یک سال کمپوست کنید، هر چند هفته یک بار آن‌ها را هم بزنید و مخلوط کنید.

 ۹. کمپوست (Compost)

کمپوست دارای میلیون‌ها میکروب مفید است و ظرفیت بالایی برای نگهداری از آب و مواد مغذی دارد. از این رو کمپوست نقش کلیدی در رشد و سلامت گیاهان دارد. کمپوست خوب بایستی بافتی سبک و متخلخل داشته باشد و کلیه ترکیبات آن به خوبی با هم مخلوط شده باشند. این نوع از کمپوست در صورت خشک شدن، کاهش حجم قابل توجهی ندارند و از کناره‌های ظرف جدا نمی‌شوند.

بهترین خاک گلدان چیست؟

با توجه به نوع گیاهی که می کارید، می توانید هر یک از مخلوط های زیر برای خاک گلدان را تهیه کنید. بدین منظور کافی است، ترکیبات مورد نیاز را با نسبت صحیح، با یکدیگر مخلوط کنید. 

طرز تهیه خاک گلدان برای گل‌ها و سبزیجات

• ۶ پیمانه پیت ماس یا کوکوپیت (الیاف نارگیل)
• ۴.۵ پیمانه پرلیت
• ۶ پیمانه کمپوست
• ۰.۲۵ قاشق چایخوری آهک (در صورت استفاده از پیت ماس)
• ۱.۵ قاشق چایخوری کود

طرز تهیه خاک گلدان برای درختان و درختچه‌ها

• ۳ پیمانه کمپوست
• ۲.۵ پیمانه شن درشت
• ۳ پیمانه پیت ماس یا کوکوپیت
• ۲.۵ پیمانه کمپوست پوست کاج
• ۳ پیمانه پرلیت
• ۰.۲۵ قاشق چایخوری آهک (در صورت استفاده از پیت ماس)
• ۱ قاشق چایخوری کود

طرز تهیه خاک گلدان کاکتوس و ساکولنت و سانسوریا

• ۳ پیمانه پیت ماس یا کوکوپیت
• ۱ پیمانه پرلیت
• ۱ پیمانه ورمیکولیت
• ۲ پیمانه شن درشت
• ۰.۲۵ قاشق چایخوری آهک (در صورت استفاده از پیت ماس)

اگر در خانه گلدان کاکتوس دارید برای تعویض خاک کاکتوس مقاله مربوطه مراجعه کنید.

طرز تهیه خاک گلدان برای کشت بذر

• ۲ پیمانه پیت ماس یا کوکوپیت
• ۲ پیمانه ورمیکولیت
• ۱ پیمانه شن درشت
• ۰.۲۵ قاشق چایخوری آهک (در صورت استفاده از پیت ماس)

طرز تهیه خاک گلدان برای گیاهان آپارتمانی

• ۲ پیمانه پیت ماس یا کوکوپیت
• ۱.۵ پیمانه پرلیت
• ۲ قاشق غذاخوری شن درشت
• ۰.۲۵ قاشق چایخوری آهک (در صورت استفاده از پیت ماس)
• ۱.۵ قاشق چایخوری کود

در صورت نیاز به خاک گلدان بیشتر، کافی است نسبت های داده شده را چند برابر کنید. مخلوط خاک گلدان اضافی را در جای خشک نگهداری کنید.

سخن آخر

باغبانی و کاشت گل و گیاه فعالیتی سرگرم کننده و آرامش بخش است. حضور گل و گیاه در خانه استرس و اضطراب را کاهش می‌دهد و موجب افزایش روحیه افراد خانواده می‌شود. اگر علاقه به کشت سبزیجات در منزل دارید، توصیه می‌کنیم مطلب آموزش کاشت سبزیجات در آپارتمان با نکات کلیدی، از بین بردن مورچه در خاک گلدان و تقویت خاک گلدان را نیز مطالعه کنید. خوشحال می شویم تجربیات خود را از ترکیب‌های مختلف خاک گلدان با ما و دیگر همراهان ستاره در بخش نظرات در میان بگذارید.