تحقیق درباره نخل خرما ؛ از تاریخچه و نحوه کاشت تا نگهداری

نخل خرما یکی از مهمترین گیاهان زراعی ایران است و نقش مهمی در امنیت غذایی، اشتغال، اقتصاد ملی، ارز آوری، صادرات و صنایع تبدیلی دارد. در این مطلب تحقیقی در مورد نخل خرما، تاریخچه کاشت در ایران، نحوه کاشت و نگهداری و انواع محصولات جانبی خرما گردآوری شده است.

نخل خرما

ستاره | سرویس گیاهان و حیوانات – نخل خرما از گیاهان ارزشمندی است که قرن‌ها است به عنوان یک گیاه زراعی در قسمت‌های جنوب غربی، جنوب تا جنوب شرقی کشور ما ایران کشت می‌شود و کاشت آن به خوبی با آب و هوای گرم و کمبود آب، سازگاری دارد. علاوه بر خواص خرما در سلامتی و ارزش غذایی بالای آن، کاربرد آن در پزشکی و صنعت، کاشت نخل خرما در مناطق مختلف کشور از نظر حفظ آب و خاک و بهداشت محیط، اهمیت ویژه‌ای دارد. با تحقیقی کامل در مورد نخل خرما با ما همراه باشید.

همه چیز در مورد نخل خرما

 

تاریخچه کاشت نخل خرما در ایران

کاشت گیاه خرما در ایران قدمتی طولانی دارد و کایران یکی از تولید کننده‌های برتر این میوه پرخاصیت در جهان است. طبق آمار سازمان خواربار و جهانی (فائو)، ۱۵ درصد تولید خرما در جهان متعلق به ایران است. پنج استان کرمان، خوزستان، سیستان و بلوچستان، بوشهر و هرمزگان بیشترین سطح زیر کشت خرما را دارند. بالغ بر ۳۰۰۰ رقم خرما در دنیا شناخته شده‌ که بخش عمده‌ای از آن‌ها متعلق به ایران است، چنانچه از این تعداد، ۴۰۰ رقم آن متعلق به ایران است.

 

استان‌های مهم تولید کننده خرما و ارقام خرما در ایران

مهم‌ترین گونه‌های خرمای ایران عبارتند از:
  • خرمای استعمران (سایر) در استان خوزستان،
  • خرمای کبکاب در بوشهر
  • خرمای مضافتی کرمان و بم 
  • خرمای زاهدی
  • خرمای پیارم در هرمزگان

 

گونه های مهم خرما در ایران

 

گیاه شناسی نخل خرما

تنه درخت خرما

درخت خرما گیاهی تک لپه و متعلق به تیره نخل و بومی مناطق گرمسیری و نیمه گرمسیری است. تنه این درخت از باقی مانده الیاف برگ خرما به جود می‌آید و به شکل ستونی عمودی، استوانه‌ای، بدون هیچ انشعاب و دارای ابعاد یکسان در تمام طول تنه است و رشد آن همواره رو به بالاست. میانگین قطر تنه نخل خرما معمولا ۴۰ تا ۵۰ سانتیمتر، ارتفاع آن ۱۰ تا ۲۰ متر و رنگ آن قهوه ‌ای است.

ریشه گیاه خرما

ریشه نخل خرما به راحتی به عمق خاک نفوذ می‌کند و در محدوده وسیعی گسترش می‌یابد. به طور کلی تراکم بالا و حضور ریشه‌های اولیه در عمق سبب می‌شود تا نخل خرما از رطوبت عمق‌های پایین خاک اسـتفاده کند و بدین وسـیله تنش‌های آبی و خشـکی را تحمل کند از این رو یکی از دلایل اصلی مقاومت درختان خرما به خشکی، سیستم ریشه‌ای خاص این گیاه است.

برگ خرما

برگ‌های درخت خرما پهن، بلند و بسیار زیبا هستند و از نظر استحکام و زُمختی به نظر می‌رسد که از پلاستیک ضخیمی ساخته شده‌اند. این برگ‌ها به راحتی رطوبت خود را از دست نمی‌دهند و در برابر باد و طوفان شدید نمی‌شکنند. طول عمر برگ خرما به ۷ سال میرسد.

میوه خرما

میـوه خرمـا انواع گوناگونی دارد و اغلب مسـتطیلی شـکل بـا پوسـتی بـه رنـگ قهـوه‌ای تیـره متمایـل به قرمـز یـا زرد قهـوه‌ای اسـت. پوسـت میـوه پـس از رسـیده شـدن، بسـیار نـازک و لطیـف می‌شـود. میوه خرما بسـیار شـیرین و دارای یـک هسـته منفـرد و بسـیار سـخت اسـت.

 

حقایق جالب درباره نخل خرما

  • درخت خرما عمر طولانی دارد و بین ۱۰۰ تا ۲۰۰ سال عمر می‌کند، اما به طور کلی نخل‌ها قبل از صد سالگی بریده می‌شوند، چون در سنین بالا مقدار میوه آن‌ها به قدری کم می‌شود که نگهداری از این نخل‌های بسیار پیر فایده چندانی ندارد.
  • خرما گیاهی دو پایه است و به دو صورت نر و ماده وجود دارد. جالب است بدانید فقط درخت نخل ماده میوه می‌دهد، ولی برای میوه دادن درختان ماده حتما بایستی تعدادی درخت نر در نخلستان وجود داشته باشد تا عمل گرده افشانی انجام شود.
  • درخت نخل کاربرد‌های فراوان در صنعت دارد. از برگ خرما در ساخت حصیر و انواع ظروف بافتنی و از تنه و چوب آن در کارخانه‌های نئوپان‌سازی و کاغذ سازی و پوشش ساختمان و پل‌ها استفاده می‌شود.
    بر خلاف سایر درختان، در صورتی که سر شاخه درخت نخل قطع شود، نخل شروع به خشک شدن می‌کند و از این رو آن را به انسان تشبیه می‌کنند.
  • جالب است بدانید اگر چوب تنه نخل را بسوزانید هیچ زغالی ندارد.
  • درخت نخل در ۱۶ سالگی به ثمر می‌رسد.

 

شرایط و اصول کاشت و نگهداری نخل خرما

خاک مناسب برای کاشت درخت خرما

درخت خرما گیاهی کم توقع است و در هر نوع خاک از شن خالص تـا خاکهـای سنگین رسوبی کـه نیازهای اولیه نخل را برای استقرار درخاک فراهم و مواد معدنی و آب مورد نیازش را تأمین می‌کند و دارای زهکـش باشد و نسـبت بـه آب نفوذپذیـر باشـد، قادر بـه رشـد اسـت. با این وجود بهترین نوع خاک برای نخل خرما خاک‌های عمیق، زهکش‌دار با بافت نسبتاً سبک و دارای مواد آلی کافی و قدرت نگهداری آب کافی است.

دمای مطلوب برای نگهداری نخل خرما

دمای ایده آل برای کاشت و نگهداری درخت نخل دمای ۲۵ تا ۳۲ درجه سانتیگراد است. گرمای بسیار شدید روی تبخیر و تعرق نخل اثر می‌گذارد وکم آبی را تشدید می‌کند. همچنین روی گرده افشانی، به ویژه اگر با تنش کم آبی همراه باشد، تأثیر منفی خواهد داشت.

نیاز آبی درخت نخل

خرما به کم آبی بسیار مقاوم است و بارندگی‌های فصلی برای رشد این گیاه کفایت می‌کند. با این حال آبیارى درختان خرما در مناطق مختلف بستگى به شرایط موجود در آن منطقه دارد. به یاد داشته باشید، رشد خرما در نقاطی میسر است که دارای زمستان معتدل و تابستان گرم و خشک برای رسیدن میوه باشد و مدت ۵ تا ۷ ماه از زمان گرده افشانی تا برداشت میوه باران یا رطوبت بیش از اندازه وجود نداشته باشد.

آفات و بیماری‌های نخل

زنجرک خرما یکی از آفات زیان‌آور مناطق خرماخیز است. حشرات بالدار و پوره‌های آن به وسیله خرطوم خود شیره برگ‌ها و مواد سبزینه را مکیده و فضولات شیرین و چسبناکی از خود در بالا و زیر برگ ترشح می‌کنند و در نتیجه میوه‌های خرما ریخته و آنچه می‌ماند نامرغوب و لاغر و غیر قابل مصرف می‌شود.

 

روش‌های تکثیر نخل خرما

نخـل خرمـا به سه روش بذر، پاجوش و نهال کشت بافتی تکثیر می‌شود. استفاده از بـذر بـه دلیـل دو پایـه بـودن نخل خرمـا و عـدم امـکان تولید نهال‌های شـبیه رقم از بـذور و همچنین دوره رشـد نونهالی بسـیار طولانی فقط در کار‌های اصلاح نژاد کاربرد دارد و برای احـداث و راه انـدازی نخلسـتان‌های تجـاری توصیـه نمی‌شـود. از ایـن رو تکثیـر تجـاری نخـل خرمـا بـه دو روش کلـی کاشت پاجـوش و کشـت بافـت انجام می‌شـود.

 

تکثیر نخل خرما

 

انواع محصولات جانبی خرما

میوه خرما اصلی‌ترین محصول مورد کاربرد درخت نخل است. سایر محصولات جانبی تهیه شده از خرما به شرح زیر است:

  • شهد و شیره خرما
    شیره خرما یکی از مواد غذایی بسیار انرژی‌زا است و همانند خرما از خواص درمانی و ارزش غذایی بالایی برخوردار است.
  • عسل خرما
    عسل خرما محتوی کلیه مواد قابل حل خرما است و در صنایع نوشابه سازی، شکلات سازی، بستنی سازی، در تهیه مارمالاد و آب نبات و همچنین در قنادی‌ها کاربرد دارد.
  • مخمر‌های خوراکی
    از شیره خرما می‌توان مخمر تولید کرد. مخمر‌های حاصله، سرشار از پروتئین و ویتامین‌ها هستند و در تهیه خوراک دام و نیز به عنوان مخمر نانوایی کاربرد دارد.
  • سرکه خرما
    یکی دیگر از محصولات جانبی خرما، سرکه خرما است که از تخمیر خرما‌های له شده در آب تهیه می‌شود.
  • آرد هسته خرما
    از آرد هسته خرما برای تهیه نان و خوراک دام استفاده می‌شود. همچنین زرگر‌ها و نقره ساز‌ها از هسته خرما زغال چوب تهیه می‌کنند و از آن برای صیقل دادن ظروف نقره‌ای و یا برای جلا دادن برخی فلزات استفاده می‌کنند که از پر کاربرد‌ترین صنایع خرما است. برای آشنایی با ۱۰ مورد از خواص هسته خرما؛‌ از دفع سنگ کلیه تا درمان دیابت، این مقاله را مطالعه کنید.

 

  • الیاف نخل
    از برگ‌های نخل برای بافتن زنبیل، کلاه، ظروف حصیری و … استفاده می‌شود.
  • پودر نرم کننده
    گرده نخل نر به عنوان پودر نرم کننده پوست صورت و دست به کار می‌رود پس از جمع‌آوری گرده آن را در ماسوره‌ای می‌ریزند و به تدریج مصرف می‌کنند.

 

سخن پایانی

همانطور که در تحقیق در مورد نخل خرما گفته شد، خرما یک محصول مهم و ارزشمند کشاورزی است که نقش مهمی در امنیت غذایی، ایجاد اشتغال، اقتصاد ملی، ارزآوری و صادرات و همچنین صنایع تبدیلی دارد. گیاه خرما از قدیمی‌ترین گیاهانی است که در دنیا وجود داشته است و نمادی از مقاومت و پایداری در برابر شرایط نامساعد شناخته می‌شود که امکان اسکان انسان را در سرزمین‌های گرم و غیر حاصلخیز جهان ایجاد کرده است. شما چه اطلاعاتی دیگری درباره درخت خرما دارید. لطفا پیشنهاد و سوالات خود را با ما به اشتراک بگذارید. همچنین پیشنهاد می‌کنیم مطلب کالری خرما، یک عدد خرما چند کالری دارد؟ و طبع خرما چیست و چه خواصی دارد؟ را نیز در ستاره بخوانید.

برگرفته از: کتاب راهنمای فنی کاشت، داشت و برداشت خرما

 
یادتون نره این مقاله رو به اشتراک بگذارید.
وب گردی:
مطالب مرتبط

نظر خود را بنویسید