نویسنده: مهناز پیرزاده
بروزرسانی: ۲۶ مرداد ۱۴۰۱
آفتاب پرست یکی از معروف‌ترین انواع خزندگان است که از خانواده آفتاب پرستان محسوب می‌شود. این خزنده چشم‌های برجسته و بیرون زده‌ای دارد که هر کدام به طور مستقل حرکت می‌کنند و می‌توانند جهات مختلفی را به طور هم‌زمان ببینند. به آرامی حرکت می‌کند و زبان چسبناک بزرگی دارد که با پرتاب آن به بیرون می‌تواند حشرات را شکار کند. دمی بلند و باریک دارد و می‌تواند دور شاخه‌ها بپیچد و حرکت کند. همچنین می‌تواند به سرعت رنگ پوست خود را مطابق با رنگ محیط تغییر دهد.
مشخصات ظاهری آفتاب پرست
این جانور دارای چشم‌های بزرگ و بیرون زده‌ای است که در جهات مختلف و به صورت جداگانه حرکت می‌کنند و دید ۳۶۰ درجه‌ای از محیط اطراف دارد. دید این خزنده آنقدر قوی است که می‌تواند تا فاصله حدود ۱۰ متری را به خوبی ببیند. به همین سبب این ویژگی‌ها به آنها کمک می‌کند تا موقعیت شکار خود، اعم از جیرجیرک، حلزون و غیره و همچنین دشمنان خود را بهتر شناسایی کند.
این خزنده دارای دم حلقه‌ای است که دور درخت می‌پیچد تا بتواند بدون افتادن به راحتی از درخت بالا رود. آنها زبانی دراز با سطح چسبناک دارند که از آن برای شکار طعمه استفاده می‌کنند. این حیوان در هر چهار پای خود پنج انگشت دارد که به کمک آن می‌تواند از درختان بالا رفته و روی بلندترین شاخه‌های درخت بنشیند. در واقع انگشتان آنها مانند انگشتان دست انسان عمل می‌کند.
اندازه و وزن
اندازه و وزن این جانوران با توجه به گونه آنها متفاوت است، به طوری که نوع غول‌پیکر مالاگاسی در حدود ۶۸ سانتی‌متر و گونه لیف، در حدود ۱.۵ سانتی‌متر طول دارد و هر دو در ماداگاسکار زندگی می‌کنند. به طور کلی وزن این جانور بین ۱۰ گرم تا ۲ کیلوگرم متغیر است.
طول عمر
عموماً آفتاب پرست‌ها در طبیعت بین ۴ تا ۸ سال زندگی می‌کنند، در حالی که در باغ‌وحش می‌توانند تا ۱۰ سال نیز زنده بمانند.
انواع آفتاب پرست
در سراسر جهان بیش از ۲۰۰ گونه مختلف آفتاب پرست وجود دارد، اما تنها تعداد انگشت شماری از آنها معمولاً به عنوان حیوان خانگی نگهداری می‌شوند.
- محجبه Veiled Chameleon (معروف به آفتاب پرست یمنی)
- پلنگی Panther Chameleon
- پیگمی Pygmy Chameleon (کوچک‌ترین گونه آفتاب پرست هستند)
- جکسون Jackson’s Chameleon (سه شاخ قهوه‌ای رنگ روی سر است که او را شبیه به دایناسور تریسراتوپس Triceratops می‌کند.)
- فیشر Fischer’s Chameleon (معروف به آفتاب پرست دو شاخ)
- فرشی Carpet Chameleon (معروف به آفتاب پرست نگین دار)
- اوستلت Oustalet’s Chameleon (آفتاب پرست غول‌پیکر ماداگاسکاری)
- ملر Meller’s Chameleon (آفتاب پرست غول‌پیکر تک شاخ)
- چهار شاخ Four-Horned Chameleon (آفتاب پرست ریش کامرونی)
- سنگالی Senegal Chameleon
- پلنگی آمبیلوب Ambilobe Panther chameleon
- پارسون Parson’s chameleon
- گردن پره‌ای Flap-Necked chameleon
غذای آفتاب پرست چیست؟
به طور کلی این خزنده همه چیزخوار است، اما برخی از گونه‌ها، رژیم غذایی گوشتی را ترجیح می‌دهند و برخی از گونه‌ها گیاهان را بیشتر دوست دارند. معمولاً این جانور از هر چیزی مانند توت‌ها، برگ‌ها، میوه‌ها، حشرات، کرم‌ها و حلزون‌ها و غیره تغذیه می‌کند و برخی از گونه‌های بزرگ‌تر می‌توانند خزندگان کوچک یا پرندگان کوچک را شکار کنند. این حیوان با زبان دراز و چسبناک خود می‌تواند بدون اینکه از جایش تکان بخورد حشراتی مانند ملخ، حلزون و جیرجیرک را شکار کرده و با آرواره‌های قدرتمندش خردش کند.
غذای آفتاب پرست خانگی
اما این حیوان حشرات را بسیار دوست دارد، از این رو تا حد امکان با انواع حشرات آنها را تغذیه کنید. جیرجیرک، انواع کرم و سوسک‌ها همگی منابع خوبی از مواد مغذی هستند؛ اگرچه بهتر است قبل از خوراندن به حیوان، با پودر مکمل کلسیم غنی شده باشند. از موش‌های صورتی تازه متولد شده که خز ندارند نیز، می‌توان برای تغذیه آفتاب پرست‌های بزرگ استفاده کرد. موش‌ها منبع خوبی از ویتامین‌ها و مواد مغذی برای این جانور هستند. اما به علت این که چربی بالایی دارند، بهتر است یک یا دو بار در ماه از موش در برنامه غذایی آنها استفاده شود.
برخی از سبزیجات با برگ سبز به غیر از اسفناج، کاهو و کلم، میوه‌ها و سایر سبزیجات را می‌توان در مقادیر کم در رژیم غذایی آفتاب پرست بگنجانید. همچنین مکمل‌های خزندگان به حیوان خانگی شما کمک می‌کنند تا تمام مواد مغذی مورد نیاز خود را دریافت کند. کلسیم یا ویتامین D۳ و مولتی ویتامین به صورت پودر موجود است و به راحتی می‌توان از آن در غذایش استفاده کرد. کلسیم و ویتامین D۳ را می‌توان یک یا دو بار در هفته و مولتی ویتامین را هر دو هفته یکبار مصرف کرد.
مصرف آب
این حیوان آب فراوانی نمی‌نوشد، اما باید دائماً به آب دسترسی داشته باشد. در واقع، بیشتر آنها ترجیح می‌دهند به جای جستجوی چشمه بزرگ و ظرف آب، از قطرات روی برگ‌ها استفاده کنند. باید از طریق سیستم قطره‌ای یا با پاشیدن آب به داخل محفظه، آب کافی را حداقل دو بار در روز فراهم کرد.
شما می‌توانید با ایجاد سوراخ‌های کوچک در کف بطری آب و نصب آن در بالای قفس، سیستم آب قطره‌ای طراحی کنید. همچنین می‌توان یک سیستم آبیاری قطره‌ای دیگر با قرار دادن تکه‌های یخ در بالای قفس تشکیل داد که به آرامی ذوب شده و به داخل قفس می‌چکد. فقط باید محل آبیاری را ثابت نگه داشت تا آفتاب پرست بداند از کجا باید آب بنوشد. همچنین اسپری کردن آب، به حفظ سطح رطوبت کمک می‌کند.
زیستگاه آفتاب پرست
به طور طبیعی این جانور در جنگل‌ها و بیابان‌ها زندگی می‌کند و اکنون در آفریقا، آسیا، بخش‌هایی از جنوب اروپا و همچنین بخش‌هایی از آمریکای شمالی یافت می‌شوند. بیشتر آفتاب پرست‌ها روی درختان یا درختچه‌ها و تعداد کمی از گونه‌ها روی زمین زیر توده‌هایی از برگ‌ها سکونت دارند.
آفتاب پرست در ایران
انواع سوسمارهای دم دراز، مارمولک یا گوج بلوچی، كلیر بلوچی یا همان آفتاب پرست با رنگ های سیاه و زرد و قهوه‌ای در شهرستان خاش زیست می‌كنند. مهم‌ترین زیستگاه‌های آنها، معمولا اطراف رودخانه‌های فصلی، چشمه سارها و بیابان‌های سرسبز می‌باشد.
احتمالا در مناطق دیگری از ایران نیز، با شرایط آب و هوایی مشابه خاش (گرم و خشک)، این جانور یافت می‌شود.
آفتاب پرست خانگی
با این که بسیاری از انواع آنها در فروشگاه‌های حیوانات خانگی به فروش می‌رسند، اما این خزنده یکی از بهترین حیوانات خانگی نیست؛ زیرا برای زندگی سالم به محیطی خاص و رژیم غذایی مناسب نیاز خواهد داشت و به سختی می‌توان آن را در محیط‌هایی مانند آکواریوم نگهداری کرد.
روش نگهداری از آفتاب پرست در خانه
آنها در جایی که زندگی می‌کنند برای خودشان قلمرو معین می‌کنند و حساس به استرس هستند. به طور معمول فقط یک آفتاب پرست در یک تراریوم نسبتاً بزرگ قرار می‌گیرد.
برای شبیه سازی محیط تراریوم به زیستگاه طبیعی، تعدادی شاخه ضخیم (برای چنگ زدن) به صورت افقی و اریب و تعداد زیادی برگ و گیاه در تراریوم قرار می‌گیرد؛ آنها به ندرت روی زمین می‌آیند. مقداری شاخ و برگ در کف تراریوم قرار می‌گیرد تا جانور بتواند به سرعت از آنها بالا رود. باید مراقب بود که حیوان در هیچ بخشی از محیط مصنوعی گرفتار نشود.
تراریوم باید به خوبی تهویه شود؛ باید دو دریچه کوچک یکی در بالا و دیگری در کنار تراریوم نصب شود. رطوبت مناسب تراریوم بهتر است بین ۷۰ تا ۸۰ درصد باشد و باید از رطوبت دائمی خودداری شود. برای شبیه سازی تراریوم با محیط طبیعی، می‌توان هر روز صبح از اسپری آب روی گیاهان استفاده کرد.
گونه‌های جوان را نباید در دمای بالاتر از ۳۰ درجه سانتیگراد نگهداری کرد. چند لامپ در بالای شاخه‌ها قرار داده می‌شود تا جانور نتواند آنها را لمس کند و باعث سوختن پوستش شود. البته در این مورد لامپ‌های UV ارجحیت دارند. برای ایجاد محیط مساعد، تعداد کمی لامپ هالوژن به تراریوم اضافه کنید (در تراریوم‌هایی با ارتفاع حداقل ۵۰ سانتی‌متر، از دو لامپ فلورسنت و در تراریوم های بزرگ‌تر، از لامپ‌های گازی مانند لامپ‌های هالید ۳۵ وات به بالا استفاده می‌شود). مواظب باشید دما را خیلی بالا نبرید.
خطرات نگهداری آفتاب پرست در خانه
آیا این جانور خطرناک است و می‌تواند به ما آسیب برساند؟ این خزنده هنگام عصبانیت صدای هیس مانندی از خود ایجاد می‌کند که این یک علامت هشدار است زیرا ممکن است آفتاب پرست در این مواقع شما را گاز بگیرد اما گاز خزنده باعث مسمومیت نمی‌شود.
روش شکار کردن آفتاب پرست
چشم‌های آفتاب پرست با دید ۳۶۰ درجه و در دو جهت متفاوت به صورت هم‌زمان، می‌تواند روی دو جسم مختلف به طور جداگانه تمرکز کند. وقتی طعمه را می‌بینند، هر دو چشم در یک جهت و دید متمرکز می‌شوند. آنها بسیار تیز و عمیق می‌شوند. آفتاب پرست‌ها بینایی بسیار خوبی دارند که به طوری که حشرات کوچک را می‌توانند از فاصله (۵ تا ۱۰ متر) نیز شکار کنند. آفتاب پرست از زبان خود برای شکار طعمه در فواصل دور استفاده می‌کند. زبان آفتاب پرست‌ها عملکرد بسیار بالایی دارد و در ۰.۰۷ ثانیه، طعمه را می‌گیرد.
تفاوت آفتاب پرست و مارمولک
بزرگترین تفاوت بین آفتاب پرست و مارمولک در دم، چشم‌ها و زبان آنهاست. آفتاب‌پرست‌ها به‌خاطر دم‌های بی‌نظیر خود شناخته می‌شوند و یکی از معدود خزندگانی هستند که آن را دارند. مارمولک‌ها معمولاً چشم‌های فرورفته‌ای دارند که به‌جای بیرون زدن از صورتشان، در جمجمه‌شان می‌نشیند.
سخن پایانی
آفتاب پرست خزنده‌ای است که می‌تواند رنگ پوست خود را همانند محیطی که روی آن قرار گرفته است تطابق دهد. آنها چشم‌ها و زبان منحصر به فردی دارند که می‌توانند به راحتی و از فواصل دور شکار کند. اما متاسفانه امروزه این جانور را به عنوان یک حیوان خانگی نگهداری می‌کنند که کار انسانی محسوب نمی‌شود!
شما نیز اگر اطلاعاتی در مرد این حیوان دارید، در پایین همین مطلب با ما در میان بگذارید.
