حکم شرعی بازاریابی شبکه ای از دیدگاه مراجع تقلید

ستاره | سرویس مذهبی – حکم شرعی بازاریابی شبکه ای (نتورک مارکتینگ) چیست؟ بازاریابی شبکه‌ای فعالیتی است که معمولا با بازاریابی اینترنتی و شرکت‌های هرمی اشتباه گرفته می‌شود. باید گفت که بازاریابی شبکه‌ای تا حدودی با این دو عرصه فعالیت اقتصادی متفاوت است و طبعا حکم شرعی به خصوصی دارد. ما در این مقاله می‌کوشیم تا حکم شرعی بازاریابی شبکه ای را از نظر مراجع تقلید بررسی کنیم.

بازاریابی شبکه ای دقیقا چیست؟

حکم شرعی بازاریابی شبکه ای از دیدگاه مراجع تقلید

پیش از آنکه نظر مراجع تقلید را دراین‌باره به صورت جداگانه بررسی کنیم، باید مسئله‌ای را روش کنیم. اکثر مراجع تقلید بجز آیت الله خامنه‌ای و مکارم شیرازی، بازاریابی شبکه‌ای را مطلقا جایز ندانسته‌اند. حتی آیت الله خامنه‌ای و مکارم شیرازی نیز برای شرکت در چنین فعالیتی، شروط گوناگونی وضع کرده‌اند.

۱. آیت الله خامنه‌ای

پایگاه اطلاع رسانی دفتر مقام معظم رهبری، در تاریخ ۳۰ آذر ۱۳۹۵، پاسخ درباره فعالیت در شرکت‌های بازاریابی شبکه‌ای داد. سوال به شرح زیر است:

همانطور که مطلع هستید، آیین‌نامه‌ای از وزارت صنایع، برای فعالیت شرکت‌های بازاریابی شبکه‌ای تصویب شده است؛ خواهشمندم نظر فقهی آیت الله خامنه‌ای را در مورد این آیین نامه و فعالیت طبق آن اعلام کنید.

پاسخ: اگر آیین‌نامه گفته شده، از نظر شورای نگهبان تایید شود، فعالیت اقتصادی مطابق با آن اشکالی ندارد.

با توجه به این پرسش و پاسخ، آیت الله خامنه‌ای حرام یا حلال بودن این نوع فعالیت را به نظر شورای نگهبان ارجاع داده‌اند.

۲. آیت الله مکارم شیرازی

آیت الله مکارم شیرازی معتقد هستند که اگر بازاریابی بدون سیستم شبکه‌ای و زیرمجموعه‌ای انجام شود، اشکالی ندارد؛ یعنی اگر سود حاصل فقط به بازاریاب اول برسد و سرمجموعه‌ها پورسانتی بابت فروش زیرمجموعه‌ها دریافت نکنند، بازاریابی بی‌اشکال است. ایشان همچنین بیان می‌کنند با توجه به اینکه این شکل از بازاریابی (یعنی رسیدن سود به سرمجموعه‌ها) این روز‌ها فراگیر شده است، شرکت کردن در آن‌ها حرام است و نوعی “اکل مال به باطل” محسوب می‌شود.

۳. نظر آیت الله سیستانی

آیت الله سیستانی معتقدند که اینگونه از بازاریابی حرام است و مقلدان ایشان باید از وارد شدن به چنین فعالیت‌هایی جدا خودداری کنند. همچنین باید گفت که براساس پرسخ و پاسخی که با دفتر پاسخ‌گویی سوالات شرعی ایشان انجام شده، با در نظر گرفتن اینکه وزارت صنعت و معدن و شورای نگهبان قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران این نوع فعالیت را مطابق با آیین‌نامه‌ای بدون اشکال دانسته‌اند، آیت الله سیستانی همچنان این فعالیت را حرام می‌دانند.

۴. نظر آیت الله علوی گرگانی

برخلاف شایعاتی که درباره نظر آیت الله علوی در خصوص فعالیت در بازاریابی شبکه‌ای منتشر شده است، ایشان معتقدند که فعالیت در چنین شرکت‌هایی مجاز نیست و مقلدان ایشان باید از چنین فعالیت‌هایی خودداری کنند.

۵. نظر آیت الله صافی گلپایگانی

آیت الله صافی گلپایگانی دریافت پول در ازای بازاریابی یا دلالی را بدون اشکالی می‌دانند، در نتیجه هرگونه فعالیتی که به این شکل انجام شود، از نظر ایشان بدون اشکال است. البته ایشان تصریح کرده‌اند که درصورتی‌که این بازاریابی شکل هرمی به خود بگیرد، یعنی از فعالیت نفر دهم، ۹ نفر قبلی سود ببرند، از نظر فقهی جایز نیست و باید آن را ترک کرد چراکه از مصادیق خوردن مال حرام محسوب می‌شود.

۶. نظر آیت الله نوری همدانی

ایشان معتقدند که کسب درآمد از طریق بازاریابی شبکه‌ای جایز نیست.

تفاوت‌های بازاریابی شبکه ای سالم با فعالیت شرکت‌های هرمی

در این قسمت از مقاله، قصد داریم تعدادی از مولفه‌هایی را بررسی کنیم که شرکت‌های هرمی را از بازاریابی شبکه‌ای جدا می‌کند. نکاتی که بیان می‌شود، به شما کمک می‌کند تا تشخیص دهید با چه نوع شرکتی سر و کار دارید و جلوی ضرر‌های احتمالی را بگیرید.

• نکته اول

در سیستم شرکت‌های هرمی، خرید هر ماهه، بسیار مهم است؛ این‌گونه شرکت‌ها معمولا با بهانه‌هایی نظیر “کنترل فعال بودن شما” یا “شرعی شدن سود هر ماهه” شما را مجبور می‌کنند که بصورت هر ماهه از آن‌ها خرید کنید؛ حتی برخی از شرکت‌ها قانونی با عنوان “خرید اجباری” دارند، درصورتی‌که براساس آیین‌نامه وزارت صنعت و معدن، خرید اجباری غیرقانونی است.

• نکته دوم

بسیاری از شرکت‌های هرمی در تلاشند تا با عناوین متفاوت از شما پول بیشتری بگیرند. بلیط شرکت در جلسه‌ها و همایش‌های بین‌المللی یا هزینه‌های عجیب و غریب برای دی وی دی آموزشی و کتاب‌های مربوط به بازاریابی از جمله این دام‌ها هستند.

• نکته سوم

ادعا‌های بسیار بزرگ و غیرمعقول از دیگر راه‌هایی است که توسط شرکت‌های هرمی برای فریب دادن عموم مردم استفاده می‌شود. بسیاری از این شرکت‌ها با تاکید بر اینکه اعضا با وارد شدن به دوره بازنشستگی حقوق‌های نجومی دریافت می‌کنند، تلاش می‌کنند تا انگیزه‌هایی واهی و تحقق‌ناپذیر به عضو‌های جدید بدهند. همچنین گروهی دیگر از این شرکت‌ها، نموداری دور از باور برای اعضای خود ترسیم می‌کنند و مدعی می‌شوند که پس از گذشت یک زمان مشخص، فرد مذکور به حقوق ماهیانه بسیار زیاد می‌رسد.

• نکته چهارم

بسیاری از شرکت‌های هرمی، بجای بازاریابی بر روی محصولاتی که خود تولید کرده‌اند، تلاش می‌کنند تا از کشور‌های همسایه کلا‌هایی عمده و بی‌کیفیت وارد کشور کنند و این کالا‌ها را با قیمت‌های نامتناسب به فروش برسانند، درصورتی‌که بسیاری از شرکت‌های بازاریابی شبکه‌ای، خود تولیدکننده هستند یا با برخی از شرکت‌های ایرانی قرارداد قانونی دارند.

• نکته پنجم

مدیران شرکت‌های هرمی معمولا در پی آن هستند که کالا‌هایی انحصاری وارد بازار کنند؛ هدف از این عمل، غنی کردن بازار فروش نیست بلکه این مدیران تلاش می‌کنند تا کالا‌هایی وارد بازار کنند که هیچ نمونه‌ای ندارد، در نتیجه قیمت مشخصی هم ندارد. با این راهکار این شرکت‌ها، کالا‌های خود را با هر قیمتی می‌فروشند.

• نکته ششم

در آیین‌نامه شرکت‌های بازاریاب‌محور، چنین عنوان شده که یکی از دلایل حذف واسطه‌ها و تکیه بر بازاریاب، کاهش قیمت کالا است؛ درصورتی‌که کالا‌های بسیاری از شرکت‌های بازاریابی از معادل‌هایشان در بازار، گران‌تر است. این نیز نشانه‌ای برای تشخیص شرکت‌های هرمی است.

آیا میدانید حکم شرط بندی چیست؟ چطور شرط بندی حلالی داشته باشیم؟

سخن آخر

بازاریابی شبکه‌ای اگر بصورت شاخه‌ای انجام شود و براساس فروش شاخه‌های پایین‌تر، سرشاخه‌ها نیز پورسانت دریافت کنند، از نظر بسیاری از مراجع تقلید، عملی حرام است. همچنین برخی از مراجع تقلید، نظیر آیت الله مکارم شیرازی، معتقدند که اگر رسیدن سود به سرشاخه‌ها از این فرایند حذف شود، بازاریابی شبکه‌ای بی اشکال است. بازاریابی شبکه‌ای از جمله تجارت‌های نوین است، از دیگر تجارت‌های نوین، می‌توان به باینری آپشن اشاره کرد، برای آشنایی با حکم شرعی این مسئله، مقاله حکم شرعی باینری آپشن از دیدگاه مراجع تقلید را نیز مطالعه کنید. همچنین، فراموش نکنید که کارشناسان مذهبی سایت ستاره منتظر دریافت نظرات و پرسش‌های شما هستند.