داروهای خطرناک در بارداری کدامند؟

ستاره | سرویس سلامت – دوران بارداری، مرحله شیرینی از زندگی است که اگر به درستی و با سلامتی کامل از آن عبور کنید، می‌تواند به بهترین و زیباترین خاطره زندگی‌تان تبدیل شود. از آنجایی‌که در این دوران سلامت مادر و جنین اهمیت ویژه‌ای دارد، نباید خودسرانه هر دارویی مصرف شود؛ چرا که ترکیبات موجود در برخی از داروها اجازه روند طبیعی تکامل و رشد را به جنین نمی‌دهند. اگر این اختلال پیش آید ممکن است باعث بروز مشکلاتی مثل سقط جنین شود. از آنجایی‌که پزشکان اطلاعات زیادی از تاثیر داروها بر جنین دارند، پیشنهاد می‌شود در دوران بارداری تنها در صورت صلاح‌دید پزشک، دارو مصرف کنید. در ادامه با فهرستی از داروهای خطرناک در دوران بارداری، آشنا می‌شوید.

داروهای خطرناک در بارداری کدامند؟

مضر بودن یا نبودن هر دارویی به اینکه مادر باردار در هفته چندم بارداری است، بستگی دارد. معمولا در طی  هفته اول، تکامل اعضای جنینی شکل می‌گیرد، بنابراین بحرانی‌ترین دوره از نظر ایجاد ناهنجاری ساختمانی همین مرحله است. چرا که قلب از اجزای مهم بدن جنین بوده و بیشترین تکامل آن تا دو ماهگی، صورت می‌گیرد. به همین منظور داروها برحسب خطر آن‌ها در بارداری بر اساس تقسیم‌بندی سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA) به ۵ دسته زیر تقسیم می‌شود:

۱. داروهای گروه A؛ داروهای مجاز و بی خطر

داروهایی که در این دسته قرار می‌گیرند، به داروهای بی‌خطر معروف هستند. برخی ویتامین‌ها مانند اسیدفولیک در این دسته قرار می‌گیرند. این داروها نه تنها خطری برای جنین به دنبال ندارند بلکه به رشد و تکامل آن نیز، کمک می‌کنند. البته به شرطی که بنا به نیاز بدن مادر و با تجویز پزشک، مصرف شوند. از دیگر داروهای تجویزی که در این دسته قرار می‌گیرند، می توان به لووتیروکسین، کلسیم و ویتامین B6 اشاره کرد.

۲.داروهای گروه B؛ خطرناک بودن آنها تایید نشده است

در این دسته داروهایی قرار دارند که شواهدی در مورد خطرناک بودن آن‌ها در انسان وجود ندارد. داروهای آنتی‌بیوتیک (مانند پنی‌ سیلین، آموکسی‌ سیلین، سفیکسیم و سفالکسین)، اریترومایسین، استامینوفن، داروهای مسکن مثل ایبوپروفن، دکسترومتورفان، دی سیکلومین، دیکلوفناک، دیمن هیدرینات، رانیتیدین، سفتریاکسون، سیپروهپتادین، سیتریزین، فاموتیدین، فنازوپیریدین، قرص سرماخوردگی بزرگسالان یا آدولت کلد، کلوتریمازول، کوآموکسی کلاو، گلی بنکلامید، لوپرامید، لوراتادین، مترونیدازول، ناپروکسن، متفورمین، متیل دوپا، نیتروفورانتوئین، نیستاتین، دیفن هیدرامین و ویتامین آ.د به این دسته دارویی، تعلق دارند.

۳.داروهای گروه C؛ بی خطر بودن آنها تایید نشده است

در مورد داروهای این دسته، نمی‌توان امکان بی‌خطری را کاملا رد کرد. در مورد این داروها باید فواید را در برابر مضرات سنجید و بعد آن‌ها را برای خانم‌های باردار تجویز نمود. پزشک در شرایطی که تشخیص دهد عدم درمان بیماری فعلی مادر، آسیب جدی برای جنین به دنبال دارد؛ این داروها را تجویز می‌کند.

استامینوفن کدئین، اکسپکتورانت، امگا۳، آلومینیوم ام جی اس، امپرازول، آنتی هموروئید، بتامتازون، برم هگزین، بیزاکودیل، پروپرانولول، پرومتازین، پزودوافدرین، پیروکسیکام، ترامادول، تریامسینولون، تریپل سولفا، جمفیبروزیل، جنتامایسین، داکسی پین، دایجستیو، دکسترومتورفان پی، دگزامتازون، دیفن هیدرامین کامپاند، دیفنوکسیلات، سوربیتول، سولفاستامید، سیپروترون استات، سیپروفلوکساسین، فوروزماید، فلوکستین، فلوکونازول، فنیل افرین، فورازولیدون، کاپتوپریل، کتوتیفن، کتوکونازول، کلسیم دی، گاباپنتین، گایافنزین، لوزارتان، ماینوکسیدیل، متوکاربامول، متیل سالیسیسلات، ریتالین، مفنامیک اسید، نالیدیکسیک اسید، نفازولین، ویتامین C، ویتامین ب کمپلکس، هیدروکسی زین، هیدروکورتیزون، هیدروکینون، هیوسین و یدوکینول به این گروه دارویی، تعلق دارند.

۴.داروهای گروه D ؛ خطرناک اما گاهی ضروری

این گروه شامل داروهایی است که شواهدی از بروز خطر به دنبال مصرف آن در انسان، گزارش شده است. در عین حال در شرایط خاصی منافع استفاده از این داروها به مضرات آن غلبه می‌کند و اگر بیماری خطرناک باشد و داروی کم‌خطرتری وجود نداشته باشد به ناچار بهتر است این داروها مورد استفاده قرار گیرند تا از خطرات احتمالی بعدی برای مادر و جنین، پیشگیری شود. آ.اس.آ، اسپیرونولاکتون، آلپرازولام، ایمی پرامین، ایندومتاسین (در سه ماهه سوم بارداری)، بلادونا، بیسموت، تاموکسیفن، تتراسایکلین خوراکی، داکسی سایکلین، دیازپام، سلکوکسیب (سه ماهه سوم بارداری)، کلردیازپوکساید، کلیدینیوم سی، لورازپام، لوزارتان (سه ماهه دوم و سوم بارداری)، متی مازول و دپاکین در گروه دارویی D قرار می گیرند.

۵.داروهای گروه X ؛ منع مصرف کامل

این داروها در بارداری به طور کلی منع مصرف دارند و مطالعات انجام شده روی انسان و حیوان نشان دهنده بروز خطرات جدی برای جنین است. نقص عضو، عقب ماندگی ذهنی و در کل به دنیا آمدن یک کودک ناقص، از عوارض مصرف داروهایی است که در گروه ایکس قرار دارند. بنابراین به هیچ وجه نباید آن‌ها را استفاده کرد. ارگوتامین سی، داروهای هورمونی مثل (استروژن کونژوگه و قرص‌های ضد بارداری)، آکوتان یا راکوتان، ترانکسامیک اسید، دانازول، دی هیدروارگوتامین، سیپروترون استات کمپاند، فیناستراید، کلومیفن، لاینسترنول، داروهای کاهش دهنده چربی خون (مثل لوواستاتین و سیمواستاتین)، وارفارین، مصرف بیش از حد ویتامین A هم در این گروه قرار می‌گیرند و نباید مصرف شوند.

مصرف داروهای غیرمجاز در دوران بارداری

مصرف این داروها در دوران بارداری غیرمجاز بوده و نباید مصرف شوند:

• داروهای آنتی‌هیستامین یا ضدحساسیت‌ها: استفاده از داروهای آنتی‌هیستامین در دوران بارداری، توصیه نمی‌شود. چرا که مصرف این داروها ممکن است مشکلاتی همچون خشکی دهان، سرگیجه، خواب‌آلودگی و عوارض جانبی دیگری را برای مادر باردار به دنبال داشته باشد. بهتر است برای جلوگیری از حملات آسم و سایر حساسیت‌ها، تغییرات ساده‌ای در سبک زندگی خود ایجاد کنید. برای مثال تمیز نگه داشتن فضای خانه، قرار دادن کفش‌ها در خارج از منزل، ایجاد تهویه مطبوع و … می‌تواند به کاهش علائم حساسیت در مادران باردار، کمک کند. سیتریزین و لوراتادین از داروهای آنتی‌هیستامین و متعلق به گروه B هستند.
• داروهای کاهنده فشار خون: همان طور که در بالا ذکر کردیم، داروهای کاهش دهنده فشار خون مثل لوزارتان جزء داروهای گروه C و D طبقه‌بندی می‌شوند؛ به این معنا که تنها در صورتی توسط پزشک تجویز می‌شوند که فواید مصرف آن‌ها نسبت به مضراتی که دارند، بیشتر باشد. لوزارتان یکی از معروف‌ترین داروهای کاهنده فشار خون است که در دسته دارویی گروه C قرار می‌گیرد.

• داروهای ضد سرماخوردگی: این داروها برای رفع گرفتگی و خارش بینی و جلوگیری از آبریزش چشم، موثر هستند. پیشنهاد می‌شود تا حد امکان مراقبت‌های بهداشتی لازم را انجام دهید تا به سرماخوردگی یا آنفولانزا مبتلا نشوید، چرا که مصرف این چنین داروهایی در بارداری ممکن است، عوارض جانبی همچون استفراغ بارداری، سردرد یا بی‌خوابی، به دنبال داشته باشد. یکی از بهترین روش‌ها برای رفع گرفتگی بینی، بخور است. همچنین استراحت کافی و نوشیدن مایعات به طور مرتب، می‌تواند برای درمان سرماخوردگی‌های ساده، موثر باشد. آدولت کلد از داروهای سرماخوردگی نام آشناست که مصرف آن برای زنان باردار، باید محدود شود.

• داروهای ضد قارچ: اگر در اوایل بارداری به عفونت قارچی مبتلا شدید، هیچ دارویی را خودسرانه، مصرف نکنید. بهترین کار در این شرایط مراجعه به متخصص زنان است. داروهای ضدقارچ ممکن است رشد جنین را مختل کنند. ترکیبات فعال داروها می‌توانند به راحتی از جفت عبور کرده و وارد خون بند ناف شوند. کتوکونازول از داروهای خوراکی ضدقارچ است که تنها در صورت ضرورت توسط پزشک، تجویز می‌شود.
• داروهای ضد تهوع: اگر شما هم از آن دسته خانم‌هایی هستید که با حالت تهوع گاه و بی‌گاه مواجه هستید، بهتر است به جای رفتن به سراغ قفسه دارویی خانه‌تان، به دنبال روش‌های طبیعی و بی‌خطر برای رفع حالت تهوع بارداری خود باشید. خوراکی‌هایی که باعث تهوع‌تان می‌شوند را بشناسید و تا حد ممکن آن‌ها را مصرف نکنید. برخی از گیاهان دارویی مثل زنجبیل هم وجود دارند که می‌توانند در رفع تهوع بارداری موثر باشند اما از آنجایی‌که حتی برخی از گیاهان دارویی هم ممکن است برای جنین مضر باشند، توصیه می‌شود استفاده از آن‌ها تحت نظر پزشک، صورت گیرد. نمونه‌هایی از گیاهان دارویی ممنوعه در بارداری عبارتند از: ریشه زرشک، بابونه گاوی، افسنطین، پونه معطر، سداب، فلوس، کدو تلخ، جعفری فرنگی، سنبل چینی، نعناع کوهی و مینا.
  
• داروهای مسکن: اگر سردرد خفیف یا بدن درد دارید، بهتر است به جای مصرف مسکن، از روش‌هایی همچون ماساژ یا یوگا، استفاده نمایید. اگر ناچارا مجبور به استفاده از مسکن هستید؛ از ایبوپروفن تحت نظر پزشک می‌توانید استفاده کنید. این دارو جزء داروهای گروه B بوده و شواهدی مبنی بر مضر بودن آن برای مادر و جنین وجود ندارد. همچنین داروی استامینوفن هم اگر فاقد کدئین باشد؛ می‌توان آن را بدون نگرانی خاصی البته به تعداد محدود، استفاده کرد.
• داروهای ضد جوش یا آکنه: در دوران بارداری، عدم تعادل هورمونی بدن، سبب ابتلا به آکنه‌های پوستی می‌شود. ممکن است برای اینکه ظاهر و حس بهتری داشته باشید، وسوسه شوید که داروهای ضد آکنه مصرف کنید. اما از مصرف داروهایی همچون آکوتان و رتین-آ اجتناب نمایید؛ این داروها جزء گروه X بوده و مصرف آن‌ها در دوران بارداری، ممنوع است. برخی از متداول‌ترین عوارض مصرف ضد آکنه‌ها در دوران بارداری، اختلالات ظاهری، نقایص قلبی و ناهنجاری‌های مغزی جنین هستند. درباره آکنه‌های صورت خود نگران نباشید. این موارد موقتی و گذرا بوده و خود به خود، برطرف می‌شوند.

• داروهای ضد درد: پزشکان اغلب برای سردردهای میگرنی، آسپرین تجویز می‌کنند. اما مصرف آسپرین در بارداری منجر به مشکلات جدی‌تری می‌شود. مصرف آسپرین در اوایل بارداری منجر به جدا شدن جفت و سقط جنین می‌گردد. برای کاهش درد باید از روش‌های دیگر و یا داروهایی که در گروه دارویی B قرار دارند، استفاده کنید.
• داروهای آنتی‌بیوتیک: چنانچه در دوران بارداری به تب مزمن مبتلا شوید، ممکن است پزشک مصرف یک دوره آنتی‌بیوتیک برای شما تجویز نماید. با این وجود مصرف آنتی‌بیوتیک‌هایی همچون تتراسایکلین و استرپتومایسین در بارداری، ممنوع است. این داروها تنها در شرایط خاصی که جان مادر یا جنین در خطر باشد با امید به اینکه منافع آن بر مضراتش بچربد، تجویز می‌شوند.
• داروهای آرام‌بخش یا خواب‌آور: آرام‌بخش‌هایی همچون لیبریوم و والیوم در دوران بارداری، ممنوع هستند. از آنجایی‌که مصرف داروهای آرام‌بخش طی دوره‌های مختلف می‌تواند باعث اعتیاد و وابستگی به دارو شود، مصرف آن‌ها در بارداری اصلا توصیه نمی‌شود چرا که ممکن است نشانه‌های ترک اعتیاد به این داروها را در نوزاد به وجود آورد. چنانچه تحت فشار روانی شدید هستید، می‌توانید از روش‌هایی همچون مدیتیشن، ورزش، یوگا یا حتی پیاده‎روی، استفاده کنید.
• داروهای ضد تشنج: مصرف داروهای ضد تشنج در دوران بارداری، خطر زایمان زودرس و سقط جنین را افزایش می‌دهد. دیازپام و کلونازپام از جمله ضدتشنج‌هایی هستند که مصرف آن‌ها در دوران بارداری، ممنوع است.
• داروهای ضد افسردگی: در مواقعی که افسردگی شدید است؛ سعی کنید از روش‌های درمانی بی‌ضرری همچون تکنیک‌های تمدد اعصاب، بهره‌مند شوید. داروهای ضدافسردگی مثل ایزوکاربوکسازید و فنلزین در دوران بارداری آسیب‌زننده هستند و نباید استفاده شوند.
• داروهای حاوی مخدر: مصرف داروهایی که حاوی مواد مخدری مثل آمفتامین یا کوکائین هستند به دنبال خود خطر ناهنجاری‌های قلبی در جنین را افزایش می‌دهند. همچنین مصرف این نوع داروها در دوران بارداری منجر به مشکلات مربوط به جفت و افزایش خطر سقط جنین و زایمان زودرس می‎شود. به طور کلی هر نوع ماده مخدر (چه دارویی و چه غیردارویی) نباید در دوران بارداری، مصرف شود.
• ویتامین ها: مصرف هر نوع مولتی‌ویتامین یا مکمل در دوران بارداری باید تحت نظر پزشک، صورت گیرد. زیاده‌روی در مصرف هر ویتامین یا ماده معدنی، موجب بروز مشکلات جدی برای جنین می‌گردد. به طور مثال مصرف بالای ویتامین A در بارداری ممکن است به نقایص مادرزادی و مسمویت کبد، منجر گردد.
  

سخن آخر

در دوران بارداری هیچ نوع از داروهای بدون نسخه را بدون مشورت پزشک، مصرف نکنید. برخی از داروهای بدون نسخه، ممکن است حاوی کافئین یا الکل باشند که مصرف آن‌ها در بارداری اکیدا ممنوع است. برای مثال ویکس حاوی الکل و آسپرین حاوی کافئین است. متاسفانه خیلی افراد بدون اطلاع از ترکیبات دارویی موجود در داروها، اقدام به مصرف خودسرانه آن‌ها می‌کنند و آسیب‌های جبران‌ناپذیری به خود، وارد می‌کنند. این موضوع در دوران بارداری از حساسیت بالایی برخوردار است چرا که علاوه بر جان مادر، سلامت جنین هم تهدید می‌شود. با مشورت گرفتن از یک پزشک قبل از مصرف هر دارویی، می‌توان این دوران را که سرشار از حس زیبای مادر شدن است، سپری کرد.

امیدوارم از این مطلب استفاده کافی را برده باشید. شما چه تجربه‌ای از مصرف دارو در دوران حساس بارداری دارید؟! لطفا اگر داروی دیگری می‌شناسید که نباید در این دوران مصرف شود، در انتهای این مقاله در قسمت “نظرات و پرسش‌ها” با ما در میان بگذارید.