آشنایی با زمان پیدایش و پایان عصر آهن، آخرین دوره ما قبل تاریخ

دوره‌ای که به عصر آهن معروف است، سومین و آخرین دوره از سه دوره ماقبل تاریخ، یعنی سنگ و مفرغ و آهن است. در این دوره انسان‌ها به ‌طور گسترده از آهن برای ساخت ابزار و سلاح استفاده کردند و البته در زمینه‌های مختلف از جمله کشاورزی و هنر نیز پیشرفت‌هایی به وجود آمد.

ذوب و به کارگیری فلزات (آهن، مفرغ و نقره) و تولید ابزار، زیورآلات فلزی، سفالگری و شاید بافندگی اولین صنایع غیر داخلی بود که در این دوره حرفه‌ای شد. زمان پایان عصر آهن بسته به منطقه جغرافیایی متفاوت است، اما با ظهور امپراتوری هخامنشی در غرب آسیا، رسما به پایان رسید که این آغاز تاریخ بشر به شمار می‌آید.

 

پیدایش آهن

با وجود تکمیل ابزار سنگی در جوامع نوسنگی ایران (حدود ۷۰۰۰-۴۵۰۰ قبل از میلاد)، بهره‌وری تولیدات کشاورزی و دامداری در سطح پایینی باقی مانده بود. با پیدایش آهن، استفاده از ابزار فلزی بر زندگی جوامع و بهره‌وری نیروهای مولد تأثیر زیادی داشت و به توسعه کشاورزی و فعالیت‌های مربوط به آن تأثیر بسزایی داشت و کشاورزی به‌ عنوان شاخه اصلی اقتصاد، به ‌تدریج از وابستگی شدید خود به شرایط طبیعی رسید.

پیشرفت در ساخت ابزارهای فلزی در دامپروری نیز مؤثر بود. این منجر به ایجاد پیوند متقابل بین جوامع کشاورزی و دامداری و توسعه نیروهای مولد شد. این روند رو به رشد در دوره بعدی یعنی عصر برنز (حدود ۳۰۰۰-۱۵۰۰ قبل از میلاد) ادامه یافت. در این دوره مردم فلات ایران ذوب و ساختن ترکیبات مس و قلع را آموختند و از آن‌ها ابزار مفرغی، ابزار فلزی و داس تولید کردند.

در دوره بعدی (حدود ۱۵۰۰-۵۵۰ قبل از میلاد) فلزاتی مانند آهن، برنز، نقره و طلا مورد استفاده قرار گرفت. در میان این فلزات مختلف، آهن برای اولین بار در این دوره ظاهر شد و به همین دلیل این دوره را عصر آهن نام‌گذاری کردند.

این ابزارهای جدید به تکمیل ابزارهای قدیمی کمک کردند. ذوب و فرآوری سایر فلزات و آهن همگی به ابزار خاص خود نیاز داشت. در اثر دستیابی به آهن، گروهی از افراد در ساخت ابزار آهنی مهارت خاصی پیدا کردند و در جامعه شناسایی شدند.

 

 

عصر آهن در نقاط مختلف جهان

آغاز دوره عصر آهن در نقاط مختلف جهان متفاوت است و دلیل آن این است که زمان شروع استفاده از آهن در نقاط مختلف جهان متفاوت است. آغاز این دوره به‌ طور سنتی به ‌عنوان قرن دوازدهم قبل از میلاد در خاور نزدیک باستان، هند باستان و یونان باستان شناخته می‌شود. در سایر نقاط اروپا این دوره دیرتر آغاز شد. در اروپای مرکزی این دوره در قرن هشتم قبل از میلاد و در اروپای شمالی در قرن ششم قبل از میلاد آغاز گشت.

ذوب آهن و آهنگری در سال ۱۲۰۰ قبل از میلاد، در غرب آفریقا آغاز شد. عصر آهن در سواحل مدیترانه با فتوحات امپراتوری روم، در هند با بودیسم و ​​جنیسم، در چین با آیین کنفوسیوس و در شمال اروپا با اوایل قرون وسطی (اواخر قرن هشتم) پایان یاقت. سختی، نقطه ذوب بالا و فراوانی سنگ آهن، این فلز را در مقایسه با برنز مطلوب‌تر کرده است. از آنجایی که استعمار اروپا آهن را با خود به استرالیا و ایالات ‌متحده برد، عصر آهن هرگز به آن سرزمین‌ها نرسید.

عصر آهن در خاور نزدیک

آهن در خاور نزدیک باستان در هزاره دوم قبل از میلاد در آناتولی یا قفقاز با ریخته‌گری و فلزکاری آهن آغاز شد. خاور نزدیک در هزاره اول پیش از میلاد، درگیر عصر آهن شد و ابزار و سلاح‌های برنزی با ابزار آهنی جایگزین شد. سال ۵۵۰ قبل از میلاد و تأسیس شاهنشاهی هخامنشی توسط کوروش بزرگ را پایان عصر آهن در خاورمیانه می‌دانند.

 

عصر آهن در شبه ‌قاره هند

کاوش‌های باستان‌شناسی در اوتار پرادش امروزی استفاده از آهن در سال‌های ۱۸۰۰ تا ۱۲۰۰ قبل از میلاد را نشان می‌دهد. به نظر می‌رسد که ذوب آهن از اوایل قرن سیزدهم قبل از میلاد در هند رواج داشته است. قدمت یک مرکز آهنگری در شرق هند به هزاره اول قبل از میلاد باز می‌گردد. در آغاز این هزاره، به نظر می‌رسد این صنعت در هند گسترش یافته است. اعتقاد بر این است که عصر آهن در هند در زمان سلطنت آشوکا (قرن سوم قبل از میلاد) به پایان رسیده است.

 

عصر آهن در آسیای شرقی

از قرن ششم قبل از میلاد، در حدود زمان سلسله ژو در چین، مصنوعات ساخته شده از چدن به دست آمده است. کتیبه‌های باستانی در خط الراس تبتی و در فرهنگ Zhangjong یافت می‌شود که روش کار با آهن را توصیف می‌کند. در شبه ‌جزیره کره، ابزار آهنی در ارتباط با انتقال جوامع از رعیت به حکومت در منطقه دریای زرد از قرن چهارم قبل از میلاد یافت شده است.

 

عصر آهن در اروپای شرقی

در اروپای شرقی، عصر آهن در آغاز هزاره اول قبل از میلاد آغاز شد. در قفقاز و دشت پنتی-کاسپین، عصر آهن با فرهنگ‌های کوبان و نووچرکسک بین ۹۰۰ تا ۸۰۰ قبل از میلاد آغاز شد. با مهاجرت تراکیان و کیمریان، این دوره به فرهنگ هالشتات رسید.

سکاها این فرهنگ را از قرن هفتم قبل از میلاد در اوکراین و روسیه امروزی گسترش دادند. از قرن سوم تا پنجم پیش از میلاد، ابزارهای آهنی زیادی در نزدیکی نیکوپل یافت شد که به نظر می‌رسد منطقه ویژه آهنگری سکاها بوده است. سلت ها عصر آهن را از فرهنگ هالشتات در قرن ششم قبل از میلاد گرفتند و آن را به اروپای غربی گسترش دادند. لهستان در پایان این قرن و در فرهنگ لوزاتیایی به عصر آهن رسید.

 

 

عصر آهن در اروپای مرکزی

عصر آهن اولیه در اروپای مرکزی با فرهنگ هالشتات بین ۸۰۰ تا ۴۵۰ قبل از میلاد آغاز شد و عصر آهن جدید با فرهنگ لاتین در سال ۴۵۰ قبل از میلاد آغاز شد و تا زمان تسلط رومیان ادامه داشت.

 

عصر آهن در ایتالیا

عصر آهن در ایتالیا، هم‌زمان با فرهنگ ویلانوا آغاز شد و با افتتاح آخرین شهر اتروسکی ولتنزنا توسط جمهوری رم در سال ۲۶۵ به پایان رسید.

 

عصر آهن در بریتانیای کبیر

در میان ساکنان بریتانیا، عصر آهن از قرن پنجم قبل از میلاد آغاز شد و با فتح بریتانیا توسط رومیان در قرن پنجم پس از میلاد به پایان رسید. سازه‌های دفاعی این دوره مانند بروخ در شمال اسکاتلند جذاب هستند. عصر آهن در بریتانیا از ۵۰۰ قبل از میلاد تا ۴۳ بعد از میلاد به طول انجامید.

 

عصر آهن در اروپای شمالی

عصر آهن در شمال اروپا به دو دوره تقسیم می‌شود: عصر آهن پیش از روم و عصر آهن روم. با مهاجرت انسان‌ها، آلمان و دانمارک بر فرهنگ یاستورف مسلط شدند. بخش جنوبی اسکاندیناوی تحت تسلط بسیار مشابهی با عصر آهن گرگان بود. شبه ‌جزیره اسکاندیناوی، فنلاند و استونی را بین ۳۰۰۰ سال قبل از میلاد تا ۱۰۰۰ پس از میلاد وارد عصر آهن می‌دانند. فلزکاری و سفالگری نیز در حفظ گرما برای مردم اسکاندیناوی آن زمان نقش داشت.

 

عصر آهن در آفریقا

در غرب آفریقا، آهن برای اولین بار ۱۰۰ سال قبل از میلاد، در فرهنگ نوک مورد استفاده قرار گرفت. کار با آهن و مس از آنجا به آفریقای جنوبی گسترش یافت. استفاده از آهن برای کشاورزی بانتو و همچنین شکار و جمع‌آوری غذای آن‌ها انقلابی محسوب می‌شد. آن‌ها با استفاده از ابزار فلزی، کشاورزی خود را فراتر از ساوانا پیش بردند.

 

حکومت پادشاهان جنگجو در عصر آهن

در عصر آهن، مردم به ‌صورت قبیله و طایفه زندگی می‌کردند. این قبایل به قبایل بزرگتر تعلق داشتند و توسط پادشاهان جنگجو رهبری می‌شدند. منبع اصلی درآمد در عصر آهن، کشاورزی بود. در واقع شغل اصلی مردم کشاورزی بوده است؛ از دیگر مشاغل اصلی در این دوره می‌توان به سفالگری، نجاری و آهنگری اشاره کرد. زندگی در آن زمان خطرناک بود، زیرا قبایل رقیب که با یکدیگر اختلاف داشتن، با استفاده از سلاح‌های آهنی ساخته دست خود با یکدیگر می‌جنگیدند.

 

سخن آخر

همانگونه که در این مقاله به آن اشاره شد، عصر آهن در نقاط مختلف دنیا در زمان‌های متفاوتی آغاز و پایان یافت. این دوران در یونان باستان، خاور نزدیک باستان و هندوستان باستان زودتر از دیگر بخش‌های اروپا آغاز شد. جالب است بدانید که این عصر در آمریکا و استرالیا اتفاق نیفتاد و اروپایی‌ها بطور مستقیم آهن را با خود به این مناطق بردند.