علل دوبینی چشم و راه‌های درمان آن

ستاره | سرویس سلامت – دوبینی زمانی روی می‌دهد که فرد، یک تصویر را دوتا می‌ببیند، در حالی که فقط یک تصویر وجود داد. فرد ممکن است این دو تصویر را در کنار هم دیده یا آن‌ها را روی هم ببیند. گاهی اوقات، هر دو حالت اتفاق می‌افتد. دوبینی چشم می‌تواند بر تعادل، حرکت و توانایی خواندن تأثیر بگذارد. اگر دوبینی تنها روی یک چشم تأثیر گذارد، به آن دوبینی تک چشمی و اگر روی هر دو چشم تأثیر بگذارد، دوبینی دو چشمی گفته می‌شود. درمان دوبینی چشم به علت و نوع آن بستگی دارد، اما به طور کلی شامل بازتوانی بینایی، استفاده از عینک‌های مخصوص و جراحی است. در این مقاله با علل دوبینی چشم و نحوه تشخیص و درمان آن بیشتر آشنا خواهیم شد.

نکات کلی درباره دوبینی چشم

• دوبینی چشم یا دیپلوپیا می‌تواند ناشی از بیماری‌های نهفته باشد.
• دیپلوپیا می‌تواند فقط روی یک چشم یا هر دو چشم تأثیر گذارد.
• گاهی اوقات لوچی چشم می‌تواند عود کرده و باعث دوبینی شود.
• دوبینی موقت چشم می‌تواند ناشی از الکل یا دخانیات باشد.

علل دوبینی چشم

هر چشم، تصویر جداگانه‌ای از محیط برای خود ایجاد می‌کند. مغز با ترکیب این دو تصویر، یک تصویر شفاف را ارائه می‌دهد. آسیب عصبی یا ماهیچه‌ای در چشم ممکن است باعث ایجاد دوبینی شود. عملکرد دو چشم با هم، باعث خَلق عمق میدان می‌شود. برخی بیماری‌ها می‌توانند عضلات حرکت دهنده چشم را تضعیف کرده و باعث ایجاد دوبینی شوند.

علل دوبینی دو چشمی

یکی از دلایل اصلی دوبینی دو چشمی، انحراف چشم یا استرابیسم است. این حالت زمانی روی می‌دهد که چشم‌ها کاملا هم تراز نباشند. انحراف چشم عارضه‌ای شایع در کودکان است. با این حال، این وضعیت همیشه منجر به دوبینی نمی‌شود.

انحراف چشم یا لوچی ممکن است به علت بروز مشکلات زیر در عضلات چشم ایجاد شود:

• فلج یا ضعیف شدن عضلات
• بروز محدودیت حرکتی در عضلات
• بیش فعالی زیاد عضلات
• بروز ناهنجاری در اعصاب کنترل کننده عضلات چشم

گاهی اوقات کسانی که در کودکی دچار لوچی بوده‌اند، ممکن است در بزرگسالی نیز این عارضه دوباره در آن‌ها عود کند. در برخی موارد، درمان انحراف چشم می‌تواند در حقیقت باعث بروز دوبینی شود، با وجود این که بینایی فرد قبل از درمان لوچی، طبیعی بوده است. این موضوع به این دلیل است که مغز در تلاش برای حفظ بینایی طبیعی، سیگنال‌های ارسالی از سوی یکی از چشم‌ها را سرکوب می‌کرده است.

دیگر بیماری‌هایی که می‌توانند از علل دوبینی چشم باشند، عبارتند از:

• اختلال عملکرد تیروئید: تغییر در عملکرد تیروئید می‌تواند بر روی عضلات خارجی کنترل کننده چشم تأثیر بگذارد. این وضعیت می‌تواند منجر به بیماری افتالموپاتی گریوز شود که در آن، چشم به علت تجمع چربی و بافت در پشت خود، بیرون می‌زند.
• سکته یا حمله ایسکمیک گذرا (TIA): در سکته مغزی، خون به دلیل انسداد رگ‌های خونی نمی‌تواند به مغز برسد. این حالت می‌تواند بر رگ‌های خونی تغذیه کننده مغز یا اعصاب کنترل کننده عضلات چشم تأثیر گذاشته و باعث ایجاد دوبینی شود.
• آنوریسم: اتساع یا بیرون زدگی رگ خونی را آنوریسم می‌گویند. این وضعیت می‌تواند بر عصب عضله چشم فشار وارد کند.
• نارسایی همگرایی: در این بیماری، چشم‌ها به درستی با یکدیگر کار نمی‌کنند. علت آن ناشناخته است، اما این طور تصور می‌شود که عضلات کنترل کننده چشم به درستی در یک راستا عمل نمی‌کنند.
• دیابت: دیابت می‌تواند بر رگ‌های خونی تغذیه کننده شبکیه در پشت چشم و همچنین بر اعصاب کنترل کننده حرکات عضلات چشم تأثیر بگذارد.
• میاستنی گراویس: این عارضه می‌تواند باعث ضعف عضلات از جمله عضلات کنترل کننده چشم شود.
• تومور مغزی و سرطان: وجود تومور یا غده در پشت چشم می‌تواند در حرکت آزاد چشم اختلال ایجاد کرده یا به عصب بینایی آسیب برساند.
• مالتیپل اسکلروزیس (ام اس): این بیماری بر روی دستگاه عصبی مرکزی از جمله اعصاب موجود در چشم تأثیر می‌گذارد.
• چشم سیاه: آسیب دیدگی چشم می‌تواند باعث تجمع خون و مایعات در اطراف چشم شود. این وضعیت می‌تواند به خود چشم یا ماهیچه‌ها و اعصاب اطراف آن فشار وارد کند.
• آسیب دیدگی سر: آسیب جسمی به مغز، اعصاب، ماهیچه‌ها یا حدقه چشم می‌تواند حرکت چشم و ماهیچه‌های آن را محدود کند.

علل دوبینی تک چشمی

دوبینی تک چشمی نسبت به دوبینی دو چشمی کمتر شایع است. بیماری‌های زیر می‌توانند موجب بروز این عارضه شوند.

• آستیگماتیسم: در این عارضه، قرنیه چشم از حالت کروی خود خارج شده و به شکلی نامنظم و انحنادار تبدیل می‌شود.
• خشکی چشم: چشم به اندازه کافی، اشک تولید نمی‌کند یا به سرعت خشک می‌شود.
• کراتوکونوس (قوز قرنیه): این یک بیماری پیشرونده است که باعث نازکی و مخروطی شکل شدن قرنیه می‌شود.
• ناهنجاری‌های شبکیه: برای مثال، تباهی لکه زرد یا دژنراسیون ماکولا که در آن مرکز دید کانونی فرد به آرامی از بین می‌رود، و گاهی اوقات وجود تورم باعث دوبینی تک چشمی می‌شود.
• آب مروارید: آب مروارید گاهی اوقات می‌تواند باعث ایجاد دوبینی تک چشمی شود.

دوبینی موقت

گاهی اوقات برخی عوامل می‌توانند باعث بروز دوبینی موقت شوند. عواملی مانند:

• مسمومیت الکلی
• مصرف بنزودیازپین‌ها
• مصرف مواد مخدر
• مصرف برخی دارو‌های مورد استفاده برای تشنج و صرع
• صدمات وارد شده به سر مانند ضربه مغزی

خستگی بدن یا خستگی چشم نیز می‌تواند باعث ایجاد دوبینی موقت شود. اگر وضعیت دید شما به سرعت به حالت طبیعی برنگشت، هر چه سریع‌تر به پزشک مراجعه کنید.

نحوه تشخیص دوبینی چشم

تشخیص دوبینی برای متخصص چشم می‌تواند چالش برانگیز باشد، زیرا دلایل زیادی برای این امر وجود دارد. نخستین پرسشی که پزشک مطرح می‌کند این است که دوبینی، تک چشمی است یا دو چشمی. اگر دوبینی، تک چشمی باشد، بدین معناست که احتمالا مشکل در درون چشم باشد، نه در اعصاب. این وضعیت احتمالا کمتر خطرناک خواهد بود.

تشخیص در کودکان

کودکان همیشه نمی‌توانند آنچه را که می‌بینند، شرح دهند. از این رو، تشخیص دوبینی در کودکان می‌تواند کاری سخت باشد.

علائم فیزیکی دوبینی عبارتند از:

• لوچی یا باریک کردن چشم برای دیدن
• پوشاندن یک چشم با دست
• چرخاندن سر به طرق غیرعادی
• نگاه کردن به اشیاء از کنار و پهلو، به جای نگاه کردن مستقیم
• حرکت چشم‌ها به چپ و راست

درمان دوبینی چشم

درمان دوبینی بستگی به علت آن دارد.

درمان دوبینی تک چشمی

درمان دوبینی تک چشمی بسته به علت آن متفاوت خواهد بود.

• آستیگماتیسم: در این مورد، از عینک‌ها یا لنز‌های تصحیح کننده خطای دید و در برخی مواقع از جراحی لیزر استفاده می‌شود.
• آب مروارید: جراحی معمولاً بهترین گزینه است. عوارض آن شامل عفونت، درد و احتمالاً ادامه داشتن تاری دید یا دوبینی است، اما با درمان سریع می‌توان این موارد را برطرف کرد.
• خشکی چشم: اگر چشم به اندازه کافی اشک تولید نکند، این موضوع می‌تواند باعث التهاب، درد و دوبینی شود. در این شرایط معمولا اشک مصنوعی تجویز می‌شود.

درمان دوبینی دو چشمی

بسته به علت، درمان دوبینی دو چشمی متفاوت خواهد بود که برخی از آن‌ها عبارتند از:

• استفاده از عینک
• ورزش‌های مخصوص چشم
• استفاده از لنز‌های مات
• تزریق بوتاکس به عضلات چشم که سبب شل شدن عضلات می‌شود
• استفاده از چشم بند
• استفاده از منشور‌های پلاستیکی ثابت بر روی عینک
• جراحی

ورزش‌های مخصوص چشم

حرکات اصلاحی چشم نمی‌توانند باعث بهبود بسیاری از بیماری‌هایی شوند که منجر به دوبینی شده‌اند؛ با این حال، برخی حرکات می‌توانند به نارسایی همگرایی کمک کنند.

تمرین اول

تمرین دوم

۱. بر روی جزئیات یک هدف، مثل یک متن کوتاه یا یک مداد تمرکز کنید.
۲. هدف را در فاصله ۲۰ سانتی متری از بینی خود نگه دارید.
۳. بین ۵ الی ۶ ثانیه، به هدف خیره شوید.
۴. بعد، حدود ۲ الی ۳ ثانیه به جسمی ثابت در فاصله ۳ متری خود نگاه کنید.
۵. سپس در حالی که هدف را کمی به بینی خود نزدیک‌تر کرده‌اید، به آن نگاه کنید.
۶. این کار را تکرار کرده و به تدریج هدف را به بینی خود نزدیک‌تر کنید، تا زمانی که بتوانید بدون حالت دوبینی، به هدف در فاصله ۱۰ سانتی‌متری خود نگاه کنید.

کلام آخر