معرفی کتاب انسان در جستجوی معنا اثر ویکتور فرانکل

اگر به دنبال این هستید که وقتی شرایط زندگی به بدترین حالت درمی‌آید و مدام احساس رنج، شکستگی و ناامیدی عمیق در وجودتان هست، معنایی برای ادامه زندگی بیابید، از لیست کتاب هایی که زندگی شما را متحول می کنند، کتاب انسان در جستجوی معنا انتخاب مناسبی است، پس از مطالعه آن به احتمال زیاد معنای زندگی را خواهید یافت. 

در ادامه به معرفی، تحلیل و بررسی کتاب انسان در جستجوی معنا می‌پردازیم؛

معرفی اجمالی کتاب

کتاب انسان در جستجوی معنا (Man’s Search for Meaning) نوشته ویکتور فرانکل، کتاب برجسته‌ای است، زیرا این کتاب شامل تجربیات و نمونه‌های واقعی زندگی نویسنده در اردوگاه کار اجباری آشویتس است. فرانکل، با روایت زندگی خود این ایده را ارائه می‌دهد که چگونه می‌توانیم هدف یا معنایی را در هر موقعیتی، از جمله در بدترین شرایط، پیدا کنیم. او تجربیات شخصی و مشاهدات خود را از تغییرات جزئی انسان به طور توصیفی نشان می‌دهد که موجب می‌شود امید به خواننده القا شود.

فرانکل با داده‌های غنی دو مرحله از زندگی خود، ایده‌های خود را مطرح می‌کند. او افکار خود را با جملات آمیخته است و توضیحات او این جمله نیچه را معنا می‌کند: “کسی که چرایی برای زندگی دارد، هر چیزی را تحمل می‌کند”. این کتاب ترکیبی از تجربیات و داستان‌های شخصی فرانکل، نقل قول‌هایی از مکاتب انسان‌گرا و روانکاوانه، و مثال‌هایی با تصویر سازی عالی است. نویسنده در کتاب اصطلاحات آسیب شناسی زیادی را به‌کاربرده که به خوبی آن‌ها را توضیح داده است. 

کتاب انسان در جستجوی معنا، یک روایت دو قسمتی است: نیمه اول تجربه فرانکل در اردوگاه‌های کار اجباری را مورد بحث قرار می‌دهد و نیمه دوم شامل آموزه‌هایی است که از مبارزات فرانکل به دست آمده است و برای همه قابل اجرا است.

به عبارت دیگر می‌توان این کتاب را یک گنجینه مطلق به شمار آورد، چرا که توسط ویکتور فرانکل متخصص مغز و اعصاب اتریشی و یک بازمانده از هولوکاست به تحریر درآمده است. کتاب انسان در جستجوی معنا، نثری روان، ساده اما عمیق و تامل برانگیز دارد. توصیف فرانکل از پویایی‌های عاطفی، معنوی و اجتماعی تجربه خود و همچنین سایر زندانیان، فوق العاده متواضعانه و زیبا است، همچنین از زندگی در اردوگاه‌های کار اجباری، چنین روایت‌های صریح، قاطع و صادقانه‌ای کمتر وجود دارد. 

لوگوتراپی (Logotherapy) یا معنادرمانی، کلمه کلیدی معرفی شده در کتاب انسان در جستجوی معنا است. نویسنده این واژه را برای توضیح مفاهیمی جدید که خود به آن‌ها پی‌برده است به کاربرده است. به گفته فرانکل: ایده‌ی اصلی لوگوتراپی در این است که انسان زمانی آزادی واقعی را درک می‌کند که تمایل به داشتن آزادی را کنار بگذارد. این آزادی است که ما را به تصمیم برای زندگی در تنهایی سوق می‌دهد.

ویکتور فرانکل معنادرمانی، در محیطی از رنج و افسرگی پرورش داده است بنابراین او با ارائه این روش به دنبال راه گریزی از این شرایط است. تجربه به او نشان داد که زندگی حتی با وجود سخت‌ترین شرایط، می‌تواند معنادار و با هدف باشد. از طرف دیگر، فرانکل در کتاب انسان در جستجوی معنا، درباره تمایل انسان  به جستجوی لذت‌های سطحی و زودگذر و انحراف از جستجوی معنای اصلی زندگی، هشدار می‌دهد.

درباره ویکتور فرانکل نویسنده کتاب

ویکتور فرانکل یک روانپزشک و عصب شناس یهودی اتریشی، در ۱۹۰۵ در وین چشم به جهان گشود. او یکی از پیشگامان معنادرمانی بود و برای یافتن معنای زندگی به تحلیل وجودی انسان پرداخته است. او خانواده‌ای یهودی داشت و این دلیل کافی بود تا زندانی شود و در سال ۱۹۴۴، در اردوگاه کار اجباری آشویتس (و دیگر اردوگاه‌های متوالی) منتقل شود، جایی که تجربه‌ای دلخراش و غیرقابل توصیف را تجربه کرد. در سال ۱۹۴۵، اردوگاه فرانکل توسط سربازان آمریکایی آزاد شد و فرانکل به زادگاهش وین بازگشت.

فرانکل پس از بازگشت از اردوگاه کار اجباری، در وین درگیر تحقیقاتی در زمینه معنادرمانی شد و به دلیل آموزه‌هایش در زمینه یافتن معنای زندگی، شهرت بین المللی به دست آورد. فرانکل بنیانگذار معنادرمانی، نوعی از روانشناسی وجودی است. او به سبب نوشتن کتاب‌ها و سخنرانی‌هایی تا به حال چندین جایزه دریافت کرده است.

او بعد از تمام کردن تحصیلاتش در دبیرستان، به دانشگاه علوم پزشکی وین رفت و به مطالعه‌ی پزشکی مشغول شد و مدرکش را در رشته‌ی روان‌پزشکی و عصب شناسی گرفت. او در طول زندگی‌اش بیشتر تمرکز خود را روی موضوعاتی مانند افسردگی و خودکشی گذاشته بود. و همچنین از دوران دبیرستان تا دوران دانشجویی خودمقالاتی درباره‌ی روانشناسی و روانپزشکی کرد نوشته است.

از جمله آثار او می‌توان به «انسان در جست‌و جوی معنای غایی»، «معنا درمانی» و «انسان در جستجوی معنا» اشاره کرد.

بهترین ترجمه کتاب انسان در جستجوی معنا

ویکتور فرانکل ابداع کننده معنادرمانی بیش از سی عنوان کتاب در این باره نوشته است که متاسفانه فقط هشت‌ کتاب از فرانکل از آلمانی به زبان انگلیسی و فقط سه اثر از او به زبان فارسی برگرداننده شده‌اند. کتاب انسان در جستجوی معنا در ایران توسط انتشارات مختلف و مترجمان متفاوتی ترجمه و منتشر شده است.

ترجمه دکتر نهضت صالحیان و مهین میلانی و انتشارات درسا، ترجمه امیر لاهوتی و انتشارات جامی، ترجمه ریحانه منظوری و انتشارات زرین کلک، ترجمه فروزنده دولتیاری و انتشارات نیک فرجام، به ترتیب از جمله بهترین نسخه‌های موجود از این کتاب به زبان فارسی می‌باشد.

سرفصل‌های کتاب

کتاب انسان در جستجوی معنا از دو بخش کلی تشکیل شده و بخش دوم شامل چندین قسمت است.

• بخش نخست: سرگذشتی در اردوگاه کار اجباری
• بخش دوم: معنای اساسی لوگوتراپی

قسمت‌هایی از متن کتاب

• به طرز عجیبی، به همان روشی که ترس باعث می‌شود آنچه فرد از آن می‌ترسد را انجام دهد، به همین ترتیب یک قصد اجباری آنچه را که به زور می‌خواهد کاری را غیرممکن نشان دهد، نابود شده و خراب می‌شود تا حدی که به خودی خود به هدف تبدیل می‌شود.
• با وجود اینکه ما در اردوگاه‌ کار اجباری محکوم به یک زندگی ذهنی و جسمی بدوی بودیم، امکان این بود که در ژرفای زندگی معنوی نیز غوطه‌ور شویم. شاید افراد حساسی که اغلب، ساختمان بدنی ظریفی داشتند و به زندگی روشنفکرانه پرباری عادت کرده بودند، بیشتر از دیگران رنج می‌بردند؛ اما کمتر از دیگران به زندگی باطنی آن‌ها آسیب می‌رسید.
• مراحل خودکشی تقریبا از ذهن همه‌ی ما گذشته بود؛ همه‌ی ما این اندیشه را ولو برای مدت کوتاه تجربه کرده بودیم. اندیشه‌ای که زاییده وضع موجود بود، خطر مرگ که همواره تهدیدمان می‌کرد و نزدیک بودن مرگ کسانی کخ زیر شکنجه بودند، به علت عقیده‌ی استوارم که بعدا به ذکر آن خواهم پرداخت، نخستین شب ورودم به اوردوگاه با خود پیمان بستم که «به سیم خاردار نزنم.» این عبارتی بود که در اردوگاه به کار می‌رفت و بهترین شیوه‌ی خودکشی بود که با دست زدن به سیم خاردار برق‌دار انجام گرفت.
• گرفتن چنین تصمیمی برای من خالی از اشمال نبود. از آنجا، که شانس زنده ماندن و یا رویدادهایی که موجب رهایی می‌شد کم بود، خودکشی دیگر معنایی نداشت. هیچ‌کس اطمینان نداشت جز کسانی باشد که از همه‌ی گزینش‌ها جان سالم به در در برد. زندانیان آشویتش در نخستین مرحله ضربه‌ی روحی از مرگ وحشت نداشتند. حتی اتاق گاز پس از چند روز نخست، ابهت خود را از دست می‌داد.
• افرادی که قادر بودند زندگی خود را بدون خودکشی ادامه دهند، تمایل به داشتن چیزی برای زندگی داشتند و هدف بالاتری را دنبال کنند. او استدلال می‌کند کسانی که زندگی خود را وقف چیزی می‌کنند می‌توانند با هر درد و سختی روبرو شوند.
• حتی اگر شرایطی از قبیل کمبود خواب، غذای کافی و فشارهای روحی مختلفی ممکن است نشان دهد زندانیان به برخی روش‌ها واکنش نشان می‌دهند، اما در تحلیل نهایی مشخص می‌شود که نوع شخصی که زندانی شده است نتیجه یک موضوع درونی بوده است، و نه به تنهایی نتیجه تأثیر اردوها.
• اگر همه‌چیز را از انسان بگیرند، باز هم حتی اگر یک لحظه و یک دم هم که شده می‌تواند خوشبخت بماند. و آن زمانی است که به محبوب خویش بیندیشد.
• مطمئناً، جستجوی انسان برای معنا ممکن است تنش درونی را ایجاد کند تا تعادل درونی. با این حال، دقیقاً چنین تنشی پیش شرط اساسی سلامت روان است. من می‌خواهم بگویم که هیچ چیز در جهان برای همه افراد وجود ندارد، که می‌تواند به نحو احسن به فرد کمک کند تا حتی در بدترین شرایط زنده بماند. در کلام نیچه حکمت بسیار زیادی وجود دارد، او می‌گوید: کسی که دلیل زندگی کردن را می‌داند، می‌تواند تقریباً چگونه تاب آوردن آن را نیز می داند!

کلام آخر

کتاب انسان در جستجوی معنا، کتابی است با درون‌مایه روانشناسی، اما برای همه افرادی که روزهایی از زندگی کردن و نفس کشیدن ناامید می‌شوند و در این دنیا احساس تنهایی می‌کنند مناسب است. در این کتاب نشان داده می‌شود که همه جای دنیا افرادی وجود دارند که در حال سختی کشیدن هستند و تنها امید است که آن‌ها را سر پا نگه‌داشته است. انسان جستجوی معنا یکی از آن کتاب‌های فراموش نشدنی است که می‌تواند تغییری در نگاه شما به زندگی و افراد اطرافتان ایجاد کند.