نویسنده: بهاره ضیایی
بروزرسانی: ۱۱ آذر ۱۴۰۲
احتمالا برای شما هم پیش آمده که در شرایط مختلف، انواع ضرب‌‌المثل‌های فارسی و ایرانی را بکار برده و یا از دیگران شنیده باشید. ضرب‌المثل‌ها انواع مختلفی دارند؛ برای مثال ضرب‌المثل خنده‌دار، ضرب‌المثل بختیاری و یا حتی ضرب المثل‌هایی از دیگر فرهنگ‌های جهان مانند ضرب‌المثل چینی.
اما آیا تا به حال با ضرب‌المثل «تا پول داری رفیقتم، عاشق بند کیفتم» که تا حدودی بار طنز و کنایه دارد برخورد کرده‌اید؟ در این مقاله می‌خواهیم به برداشتی از ضرب المثل تا پول داری رفیقتم عاشق بند کیفتم بپردازیم؛ با ما همراه باشید.
برداشتی از ضرب المثل تا پول داری رفیقتم عاشق بند کیفتم
معنا و موارد کاربرد
این ضرب المثل برای کنایه زدن به کسانی استفاده می‌شود که دوستی‌هایشان با افراد ریشه‌دار نیست و فقط به خاطر شرایط مالی خوب افراد، با آن‌ها وارد رابطه به ظاهر دوستانه می‌شوند. این جور اشخاص حتی ممکن است به زبان، اظهار دوستی عمیق کرده و وانمود کنند که به صحبت‌های آن فرد ثروتمند بسیار اهمیت می‌دهند. اما در واقع این گوش به فرمان بودن ظاهری، به خاطر ماندن کنار فرد مورد نظر و بهره‌مند شدن از ثروت و امکانات وی است. این دوستان ظاهری، در صورتی که شرایط مالی دوستشان خراب شود و دیگر منفعتی برای آن‌ها نداشته باشد، به راحتی او را کنار می‌گذارند و چه بسا حتی در صورت درخواست نیاز مالی از سمت او، به او کمکی نکرده و دوستی‌های گذشته را منکر شوند. به عبارت دیگر این دوستان تنها دوست روزهای خوشی هستند.
در این مثل به وضوح اشاره می‌شود که این جور افراد فقط تا زمانی که شرایط مالی خوبی داری، با تو رفیق هستند. با استفاده از آرایۀ مجاز، از عبارت «بند کیف» استفاده شده و مقصود اصلی محتویات کیف پول است!
ریشه مذهبی
نگاه مادی به انسان‌ها از ویژگی‌های مذمومی است که در روایات و منش بزرگان نیز از آن نهی شده است. در زیر چند حدیث که به همین مضمون اشاره دارند را با هم می‌خوانیم:
امام علی (ع): «ما اَکْثَرَ الْاِخْوانَ عِنْدَ الْجِفانِ وَ اَقَلَّهُمْ عِنْدَ حادِثاتِ الزّمانِ؛ کنار کاسه‌های غذا، برادران چه فراوانند و در حوادث روزگار چه اندک!»
امام علی(ع): «فِی الضّْیْق و الشِّدَّةِ یَظْهَرُ حُسْنُ الْمَوَدَّةِ؛ در تنگنا و سختی، دوستیِ دوست آشکار می‌شود».
امام محمد باقر (ع): «بِئْسَ الْاَخُ اَخٌ یَرْعاکَ غِنیّاً و یَقْطَعُکَ فَقیراً؛ بد برادری است آن که به گاه توانگری‌ات، به تو توجه دارد و آن‌گاه که فقیر شوی، از تو می‌بُرَد».
ضرب المثل‌ها و اشعار با معنای مشابه
این مضمون و کنایه زدن به افراد سودجو، در ادبیات کهن ایران که به معیارهای اخلاقی تأکید داشته، فراوان دیده شده است. جملات و اشعار زیر همه به همین مضمون اشاره دارند:
- اگر تو را زر باشد، عالمیت برادر باشد.
- به روزگار خوشی دوستان فراوانند.
- دوستان در زندان به کار آیند؛ که بر سر سفره، دشمنان همه دوست نمایند.
- دوستی دوستان کیسه و کاسه و پیاله و نواله را بقا نباشد.
- یار آن باشد که در بلا یار بُوَد.
- معیار دوستان دغل، روز حاجت است.
- یار نیک را در روز بد شناسند.
- اگر تنگدستی، مرو پیش یار / وگر سیم داری بیا و بیار (سعدی)
- این دَغَل دوستان که می‌بینی / مگسانند گرد شیرینی (سعدی)
- برادر آن بُوَد کو روز سختی / تو را یاری کند در تنگ‌بختی (ناصر خسرو)
- یار هم‌کاسه هست بسیاری / لیک همدرد کم بُوَد باری (سنایی)
- بی‌سبب هرگز نمی‌گردد کسی یار کسی / یار بسیار است تا گرم است بازار کسی (پرتو بیضایی)
سخن آخر
آشنایی با عبارات و مثل‌های فارسی کمک می‌کند تا در گفتگوهای روزانه از آن‌ها استفاده کرده و زیباتر و سلیس‌تر صحبت کنیم. از این‌رو در این مقاله به کاربرد و ریشه ضرب‌المثل «تا پول داری رفیقتم عاشق بند کیفتم» پرداخته شد. همان‌طور که ملاحظه کردید، این ضرب‌المثل درمورد افراد سودجو و فرصت طلب گفته شده که تنها به دلیل مال، ثروت یا موقعیت اجتماعی و در یک کلام برای منافع شخصی با افراد وارد دوستی می‌شوند.
نظر شما چیست؟ آیا دوستانی از این قبیل افراد، در اطراف خود داشته‌اید؟ به نظر شما طرز رفتار صحیح با آن‌ها چیست؟ لطفا نظرات و تجربیات خود را با ما و دیگر کاربران ستاره در میان بگذارید. همچنین شما می‌توانید برداشتی از چو خواهی که نامت نماند نهان مکن نام نیک بزرگان نهان را نیز در ستاره بخوانید.
