تست ESR آزمایش خون؛ علت تجویز، تفسیر و عوامل موثر بر نتیجه

ستاره | سرویس پزشکی – پزشکان تست ESR آزمایش خون را یک تست غیر اختصاصی می‌نامند، زیرا تنها وجود یا عدم وجود فعالیت التهابی در بدن را تأیید می‌کند. از طرفی التهاب معمولاً در نتیجه‌ی بیماری‌های زمینه‌ای مانند عفونت، سرطان یا بیماری خود ایمنی در بدن ایجاد می‌شود؛ بنابراین پزشکان به طور معمول از نتایج آزمایشگاهی، یافته‌های بالینی و سابقه سلامتی فرد در کنار نتایج آزمایش ESR برای تشخیص استفاده می‌کنند. در این مقاله قصد داریم تا به معرفی، تفسیر اعداد، علت درخواست و عوامل مؤثر بر تست ESR آزمایش خون بپردازیم.

معرفی

تست ESR آزمایش خون یکی از تست‌های ساده و ارزان تشخیصی است که با وجود گذشت بیش از یک قرن هنوز کاربرد دارد. در این تست لوله آزمایش حاوی خون و ماده ضد انعقاد را به صورت عمودی قرار می‌دهند تا اریتروسیت‌ها با نیروی جاذبه زمین در مدت یک ساعت رسوب کنند؛ سرعت این رسوب به عنوان سرعت رسوب گلبولی یا ESR) Erythrocyte Sedimentation Rate) خوانده می‌شود.

تفسیر اعداد (نرمال، بالا و پایین بودن)

این تست از این جهت مهم است که عواملی مثل عفونت یا التهاب می‌تواند سرعت رسوب گلبولی را تحت تأثیر قرار داده و عدد نرمال آن را تغییر دهد. مقادیر طبیعی ESR در زنان کمتر از ۵۰ سال ۰ تا ۲۰، در مردان کمتر از ۵۰ سال ۰ تا ۱۵، در زنان بیشتر از ۵۰ سال ۰ تا ۳۰ و در مردان بیشتر از ۵۰ سال ۰ تا ۲۰ میلی متر بر ساعت است.

علت درخواست تست ESR

۱- معیار تشخیص دو بیماری پلی میالژیا روماتیکا و آرتریت تمپورال: در مورد بیماری آرتریت روماتوئید ESR بیشتر برای مرحله بندی بیماری کاربرد دارد تا تشخیص آن.

۲- پیگیری فعالیت بیماری یا پاسخ به درمان: مثلا برای سنجش فعالیت آرتریت رواتوئید و یا بیماری هوچکین از این تست استفاده می‌شود.

۳- بیماری‌های آنکولوژیک: ESR بالا در انکولوژی نشان از پیش آگهی بد است، مانند سرطان پستان، سرطان پروستات و سرطان کارسینوم معده. همچنین ESR بالای ۱۰۰ میلی متر در ساعت در اشخاصی که تومور‌های جامد دارند معمولا متاستاز را نشان می‌دهد. با این حال توجه کنید که این تست یک آزمایش غیر اختصاصی است و نمی‌توان بر اساس آن در مورد بیماری‌های سرطانی نظر قطعی داد.

۴- تشخیص بین آنمی فقر آهن و آنمی ناشی از بیماری‌های مزمن: با اندازه گیری میزان آهن و فریتین خون فقط می‌توان تشخیص داد که آنمی وجود دارد؛ اما اینکه کم خونی از نوع فقر آهن است یا ناشی از بیماری‌های مزمنی مثل آرتریت روماتوئید با تست ESR مشخص می‌شود. بنابراین برای تشخیص آنمی (کم خونی) و فقر آهن از یکدیگر از این تست استفاده می شود.

۵- غربالگری بیماری‌های سیستمیک و سرطان‌ها

۶- غربالگری عفونت‌ها

عوامل بالا رفتن ESR

• جنسیت: در زنان به طور طبیعی میزان ESR بالاتر از مردان است.
• افزایش سن 
• حاملگی
• کم خونی
• عفونت‌ها
• التهاب
• سرطان‌ها
• عوامل تکنیکی در حین انجام آزمایش: مثل افزایش درجه حرارت نمونه، کج قرار گرفتن لوله و یا اشکال در رقیق شدن نمونه
• افزایش فیبرینوژن

عوامل کاهش ESR 

• لکوسیتوز شدید: یعنی افزایش گلبول‌های سفید خون
• عوامل تکنیکی مثل خوب به هم نزدن و لخته شدن نمونه و کوتاه بودن لوله
• اختلالات پروتئین
• کاهش فیبرینوژن

نکته مهم این است که نتیجه آزمایش ESR خارج از محدوده طبیعی لزوماً دلیلی برای نگرانی نیست؛ گاهی برخی دلایل غیر پزشکی برای نتایج غیر طبیعی وجود دارد. اگرچه پزشکان نمی‌توانند با آزمایش ESR یک بیماری خاص پزشکی را تشخیص دهند، با این حال نتیجه می‌تواند اثبات کند که آیا التهاب در بدن وجود دارد یا خیر. اگر نتیجه تست ESR نشان دهد که مشکلی پیش آمده است، پزشک برای تشخیص دقیق‌تر آزمایش‌های بیشتری را درخواست می‌دهد.

سخن آخر

تست ESR ساده و سریع است و فقط چند دقیقه طول می‌کشد. این روش بسیار ایمن بوده و خطرات بسیار کمی را به همراه دارد. پزشکان معمولاً نتیجه آزمایش ESR را با دیگر نتایج آزمایش فرد مقایسه می‌کنند تا تشخیصی که به آن مشکوک هستند را تأیید کنند. آن‌ها همچنین علائم و نشانه‌های بالینی فرد و سابقه پزشکی شخصی و خانوادگی وی را نیز در نظر می‌گیرند؛ بنابراین به هیچ وجه نباید افراد غیر متخصص فقط با دیدن نتیجه بالا یا پایین تست ESR آزمایش خون اقدام به تفسیر نتیجه و در نهایت تشخیص یک بیماری خاص در فرد کنند. پیشنهاد می‌کنیم به منظور کسب اطلاعات راجع به مفاهیم آزمایش خون، با گزارش‌های آزمایش خون و معنای دو اصطلاح WBC و RBC آشنا شوید. در پایان، منتظر دریافت سوالات و دیدگاه‌های شما در خصوص آزمایش ESR هستیم…