نویسنده: مهناز پیرزاده
بروزرسانی: 11 آذر 1402
ستاره | سرویس خواص شناسی – در سال‌های اخیر به دلیل عوارض ناشی از داروهای شیمیایی، بسیاری از مردم برای درمان و یا پیشگیری از بیماری‌ها، به روشهای سنتی و داروهای گیاهی روی آورده‌اند. استفاده از گیاهان دارویی برای درمان بیماری‌ها ممکن است برای حصول نتیجه به زمان بیشتری نیاز داشته باشد، اما معمولاً درمان پایدارتری به همراه دارد. در این میان عرق چهل گیاه هم از این قاعده مستثنی نبوده و از سال‌های دور خواص عرق چهل گیاه در درمان بسیاری از بیماری‌ها مورد استفاده بوده‌است؛ از این‌رو در این مقاله ابتدا به معرفی ترکیبات آن و سپس به خواص و عوارض آن خواهیم پرداخت.
ترکیبات عرق چهل گیاه
عرق چهل گیاه از ترکیب عرق چندین گیاه ساخته می‌شود. اما جالب است بدانید که لزوما تعداد آنها چهل گیاه نیست و این نام به خاطر کثرت و تعدد گیاهان مورد استفاده در این عرق گیاهی، برای آن استفاده می‌شود. عرق‌های چهل گیاهی که در عطاریهای مختلف ساخته می‌شوند ممکن است در موارد جزئی تفاوتهایی داشته باشند. اما چند گیاه اصلی در ترکیب همه آنها وجود دارد که در ادامه می‌توانید لیست این گیاهان و خواص آنها را مشاهده کنید.
۱. نعناع
- طبیعت: گرم و خشک
- خواص: آرامش‌بخش، خاصیت پاک‌کنندگی و سم‌زدایی، جلوگیری از التهاب در معده، ضد نفخ
∼∼∼∼∼
۲. آویشن
- طبیعت: گرم و خشک
- خواص: تقویت بدن و معده، ضد نفخ، ضد صرع، دم‌کرده آن برای درمان سرفه، تنگی نفس، ذات الریه، سیاه سرفه و بیماری‌های کلیه و مثانه؛ تسکین درد مفاصل، نقرس، سیاتیک، خونریزی
۳. زیره سیاه
- طبیعت: گرم و خشک
- خواص: ضد نفخ، تقویت عمومی بدن، ضد تشنج، درمان ضعف اعصاب، قاعدگی، درد و سنگ مثانه، تنگی نفس، آسم و سوزش ادرار
۴. بهارنارنج
- طبیعت: گرم و خشک
- خواص: آنتی‌اکسیدان و ضد میکروب، نشاط آور، تقویت اعصاب، رفع غم و افسردگی، تسکین ناراحتی‌های سینه و تپش قلب، مقوی معده و ضد تشنج، تنظیم فشار خون، تقویت معده و اشتها آور
۵. شیرین بیان
- طبیعت: گرم و خشک
- خواص: درمان التهاب و زخم معده و اثنی عشر، مقوی معده، خلط آور و ملین خفیف
۶. پونه
- طبیعت: گرم و خشک
- خواص: درمان سرماخوردگی، زکام، سردردها، مشکلات گوارشی، کم کردن تب خفیف، تسکین گلودرد، بهبود نفخ شکم، حالت تهوع، دردهای قاعدگی و بی خوابی
۷. زنیان
- طبیعت: گرم و خشک
- خواص: موثر در درمان بیماری‌های معده و کبد، مقوی معده و بادشکن، ضد اسپاسم و ضد درد، دافع سموم بدن، ضد تهوع و استفراغ، برطرف کننده ناراحتی‌های گلو، سرفه و روماتیسم، ضد کرم و میکروب‌کش، قابض
۸. شوید
طبیعت: گرم و خشک
خواص: درمان دل درد، نفخ، قولنج، شیرافزا، درمان مشکلات خواب و بی‌خوابی، تنظیم قاعدگی، کاهش سطح تری‌گلیسیرید و چربی خون
۹. شاهسپرم
- طبیعت: گرم
- خواص: مقوى معده، بادشکن، ضدعفونى کننده دهان و دستگاه گوارش، مدر و ضد تشنج
۱۰. هل
- طبیعت: گرم و خشک
- خواص: مقوی دستگاه گوارشی، تحریک اشتها، نفخ شکن، جلوگیری از تشکیل خلط در گلو، افزایش انرژی و نشاط، رفع سردرد، درمان سینوزیت و سرماخوردگی، درمان عفونت‌های دستگاه ادراری، حفظ سلامت کلیه، رفع و درمان بوی بد دهان، سم‌زدایی از بدن، درمان شب ادراری کودکان
۱۱. رازیانه
- طبیعت: گرم
- خواص: مدر قوی، دفع سنگ کلیه، بادشکن، اشتهاآور، مقوی معده، آرام‌بخش، رفع سرفه، آسم، درد پهلو و قولنج
۱۲. کلپوره
- طبیعت: گرم و خشک
- خواص: کاهش قند خون، کاهش درد و ضعف اعصاب، رفع سوء‌هاضمه، درمان اختلالات دستگاه گوارش و دل‌درد، رفع بیماری‌های دستگاه تناسلی و ادراری، التیام زخم‌های مزمن، تسکین دردهای قاعدگی، ضد روماتیسم، درمان تعرق زیاد در هنگام شب، تقویت لثه
۱۳. بادرنجبویه
- طبیعت: گرم و خشک
- خواص: مقوی مغز، قلب، معده، کبد و حواس پنجگانه، درمان تپش قلب و درد دندان، قولنج و تنگی نفس، تقویت حافظه
۱۴. گل گاوزبان
- طبیعت: گرم و تر
- خواص: نشاط آور، مقوی عمومی، درمان خفقان و تنگی نفس، سرفه، خشونت سینه، آرام‌بخش، درمان تب‌های دانه‌ای (تب همراه با دانه پوستی)، بیماری‌های کلیه و دفع سنگ مثانه، یرقان، مننژیت ویروسی، جنون، بیماری مالیخولیا
۱۵. اسطوخدوس
- طبیعت: گرم و خشک
- خواص: معالجه امراض عصبی، سردرد، ضربه مغزی، رعشه، فلجی، غش، امراض طحال، درد مفاصل، نقرس، بیماری‌های کلیه، کبد، معقد، نفخ روده، بهبود آرامش اعصاب و سرفه و آسم
۱۶. زنجبیل
- طبیعت: گرم و خشک
- خواص: نیرو دهنده، مقوی و مدر، هضم کننده غذا، ملین، محرک جنسی، تقویت اعصاب، رفع فلجی، کاهش درد بیماری بواسیر و دررفتگی‌ها
۱۷. بابونه
- طبیعت: گرم و خشک
- خواص: رفع سوء‌هاضمه، تقویت معده، ضد نفخ و بادشکن، رفع اسهال عصبی، جلوگیری از زخم معده، درمان مسمومیت های غذایی، درمان ورم کبد و طحال، تقویت حافظه، تقویت اعصاب و مغز، آرام‌بخش، ضد میگرن، خواب‌آور، درمان سرگیجه، درمان تشنج‌های عصبی و صرع
۱۸. کاسنی
- طبیعت: سرد و تر
- خواص: رافع تب، درد چشم، بیماری‌های کبدی، بیماری‌های کلیه و دستگاه ادراری، بیماری‌های اعصاب، بیماری‌های پوست، تورم چشم، ورم مفاصل و ورم طحال و درمان مسمومیت‌ها
«و همه ی این گیاهان معطر روییدند، و تن به حرارت سوزان آتش سپردند، تا تو سلامت باشی، و قلبت در آرامش…»
خواص عرق چهل گیاه و کاربردهای آن
عرق چهل گیاه به خاطر طبیعت گرم آن مقوی قلب، مسکن دردهای ماهانه خانم‌ها، بازکننده رگ‌های قلب و مقوی دستگاه گوارش است. مواد معطر موجود در گیاهان استفاده شده در این عرق گیاهی، با تحریک مغز باعث ایجاد احساس آرامش و سرخوشی در فرد می‌شود. در ادامه مهم‌ترین کاربردها و خواص این عرق آورده شده‌است.
۱. برطرف کردن مشکلات دستگاه گوارش
از مهم‌ترین خواص عرق چهل گیاه، رفع مشکلات دستگاه گوارشی از جمله دل‌پیچه، دل‌درد، نفخ معده و ناراحتی‌های روده است. در صورتی که پس از صرف غذا احساس سنگینی و درد در معده احساس شود، می‌توان از این عرق گیاهی برای کمک به هضم غذا استفاده کرد. همچنین به خاطر وجود گیاهان بادشکن در ترکیبات این عرق، در صورت بروز نفخ در دستگاه گوارش می‌توان از آن استفاده کرد.
روش مصرف: استفاده از این عرق برای این منظور محدودیت سنی نداشته و هنگام نیاز می‌توان بعد از صرف غذا به میزان نیم فنجان و بدون نیاز به گرم کردن از این عرق استفاده کرد.
۲. تسکین دردهای قاعدگی
از دیگر خواص عرق چهل گیاه، می‌توان به تسکین دردهای قاعدگی اشاره کرد؛ ترکیبات گیاهی موجود در عرق چهل گیاه، از طریق کمک به سیستم عصبی و ایجاد آرامش و همچنین شل کردن گرفتگی‌های عضلانی و اسپاسم‌های شکمی، به کاهش دردهای دوران قاعدگی بانوان کمک میکند.
روش مصرف: در مواقع بروز درد قاعدگی می‌توان از این عرق گیاهی استفاده کرد؛ مشروط به اینکه خونریزی شدید نباشد. چراکه به دلیل طبیعت گرم عرق چهل گیاه ممکن است خونریزی افزایش پیدا کند. در این صورت بهتر است پیش از مصرف با متخصص طب سنتی مشورت شود.
۳. بهبود دهنده عملکرد قلب و عروق
گیاهان استفاده شده در عرق چهل گیاه موجب افزایش گردش خون شده و برای از بین بردن گرفتگی‌های رگ‌های قلب مفید است. همچنین به کاهش تپش قلب افرادی که دچار افتادگی دریچه میترال هستند، کمک میکند.
۴. خواص عرق چهل گیاه برای چاقی
باوری در جامعه وجود دارد که مصرف بعضی گیاهان یا عرقیجات می‌تواند به کاهش وزن کمک کند. این ادعا نه تنها ثابت نشده است، بلکه بسیاری از پزشکان طب سنتی نیز این ادعا را رد می‌کنند. اما از آنجایی که بیشتر گیاهان استفاده شده در این عرق، طبیعت گرم و خشک دارند، مصرف آن رطوبت بدن را کم کرده و ممکن است وزن افرادی که اضافه وزن آنها به دلیل تری بیش از حد طبع آن‌هاست، کاهش پیدا کند. اما شاید تأثیر محسوسی روی سایز افراد برجای نگذارد.
البته این نکته را نیز نمیتوان نادیده گرفت که چون یکی از مهم‌ترین خواص عرق چهل گیاه، کمک به دستگاه گوارش برای هضم غذا و همچنین کاهش نفخ است، می‌تواند در کم شدن قطر دور شکم افرادی که مشکل نفخ دارند مؤثر باشد.
عوارض و موارد منع مصرف
در کنار همه فوایدی که هر گیاه یا دارویی می‌تواند داشته باشد، این عرق گیاهی نیز درصورت استفاده اشتباه می‌تواند برای برخی افراد مشکلاتی را ایجاد کند. در ادامه برخی از شرایطی که باعث منع مصرف عرق چهل گیاه می‌شود را مرور می‌کنیم.
- افراد دارای مزاج گرم و معده اسیدی
باید در نظر داشت که چون این عرق گیاهی طبع گرمی دارد، می‌تواند باعث شل شدن دریچه معده شود؛ بنابراین بهتر است افرادی که طبع گرمی داشته و همچنین علائم رفلاکس معده (بازگشت اسید معده به مری) را دارند، در مصرف عرق چهل گیاه احتیاط کنند. اما استفاده از آن برای برای افراد سرد مزاج بسیار سودمند است.
- خانم‌های باردار
از موارد جدی و مهم منع مصرف عرقیجات، مخصوصا عرق‌هایی با طبع گرم، دوران بارداری است؛ چراکه خطر ایجاد خونریزی و سقط جنین وجود دارد. در کل بهتر است در دوران بارداری هیچ گونه دارویی اعم از گیاهی یا شیمیایی به صورت خودسرانه مصرف نشود و در تمام موارد با پزشک متخصص مشورت شود.
پاسخ به سوالات احتمالی
آیا می‌توان از خواص عرق چهل گیاه برای نوزاد استفاده کرد؟
درصورتی که نوزاد زیر شش ماه دچار دل درد، نفخ و کولیک شد، مادر می‌تواند از داروهای گیاهی مانند عرق چهل گیاه استفاده کند تا هم نفخ دستگاه گوارش خود او گرفته شود و هم در اثر وارد شدن درصد کمی از عصاره گیاهان به شیر او، دستگاه گوارش کودک نیز آرام شود. همچنین برای کودکانی که بالای شش ماه دارند، می‌توان در صورت بروز علایم مشکلات گوارشی، دو یا سه قاشق چای‌خوری از این عرق را به کودک خوراند.
فواید عرق چهل گیاه برای پوست چیست؟
برخی از گیاهان موجود در این ترکیب، مانند کاسنی برای روشن کردن پوست کاربرد دارند. اما هیچ‌گونه گزارشی مبنی بر تاثیر مستقیم عرق چهل گیاه روی پوست وجود ندارد.
سخن آخر
در این مقاله با ترکیبات و خواص عرق چهل گیاه و موارد منع مصرف آن آشنا شدیم. اما بهتر است برای حصول نتیجه دقیق در درمان بیماری‌ها با استفاده از گیاهان دارویی، به حکیم و یا پزشک طب سنتی مراجعه کرد. همچنین از آنجایی که در طب سنتی عقیده بر این است که تمام امراض ناشی از به هم خوردن تعادل طبع و مزاج در بدن است، خواندن مطالب «طبع سرد و گرم چیست و چگونه طبع خود را بشناسیم» و «تفاوت طبع و مزاج چیست؟» را به شما پیشنهاد می‌کنیم.
لطفا نظرات و تجربیات خود را با ما در میان بگذارید.
بوشهر
آیا میشودازعرق چهل گیاه برای رفع انگل روده ای استفاده کرد؟